Αυτές τις ημέρες η λίρα κατρακύλησε έως και 7,2490 ανά δολάριο, ακόμη χειρότερα από το επίπεδο που είχε αγγίξει για λίγο το 2018.
Όπως όμως έχει ξαναγραφτεί και πριν ενάμισι χρόνο σε άρθρο στην Iskra (1) κατά τη διάρκεια της νομισματικής κρίσης της χώρας το 2018, η χώρα αντέχει γιατί:
Πρώτον : , H κατάσταση όπως εκδηλώνεται στην Τουρκία, μια κρίση που σοβεί πάνω από δυόμισι χρόνια, σαφώς δεν έχει ανάλογες αιτίες με την παρατεταμένη και πρωτόγνωρη ύφεση στην Ελλάδα. Δεν πρόκειται για μια οικονομία φούσκα που σπάει, αλλά για μια ισχυρή οικονομία με αναβαθμιζόμενη παραγωγική βάση, που εξελίσσεται σε ισχυρή βιομηχανική δύναμη. Υπάρχουν αδυναμίες, που σχετίζονται με το ιδιωτικό εξωτερικό χρέος σε ξένο νόμισμα και με την νομισματική πολιτική Ερντογάν που δεν είναι συμβατή, είτε με την σταθερή ισοτιμία της Λίρας, είτε με την ελεύθερη κυκλοφορία κεφαλαίων (αυτό το ζήτημα θα το σχολιάσουμε τελευταίο, μια που από εδώ εξαρτάται και στο πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα). Η νομισματική αυτή πολιτική ήταν όμως το απαραίτητο πέδιλο για το αναπτυξιακό της άλμα. Πάνω στις δύο προηγούμενες αδυναμίες σε συνδυασμό με την σύγκρουση με τις ΗΠΑ, πατάει η επίθεση των αγορών. Η σύγκρουση με τις ΗΠΑ, όμως σήμερα δείχνει να «εξομαλύνεται» και αυτό αλλάζει και τα πράγματα.
Ο κατασκευαστικός τομέας, πέρα, από την ισχυροποίηση τουρισμού, υποδομών εκφράζει και την αναγκαία αστικοποίηση-έξοδο από την ύπαιθρο του αγροτικού πληθυσμού, που συμβαίνει σε κάθε οικονομία που ανέρχεται ραγδαία. Συνεπώς τα χαμηλά επιτόκια συνδέονται και με την δημιουργία των απαραίτητων κατοικιών στις πόλεις. Η Τουρκία βιώνει με άλλο τρόπο το φαινόμενο της ελληνικής αστικοποίησης (με την αντιπαροχή) της δεκαετίας του 60.
Δεύτερον: Τα άλλα οικονομικά μεγέθη πληθωρισμός, ανάπτυξη, ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, συναλλαγματικά διαθέσιμα δεν είναι τραγικά όπως παρουσιάζονται.
Είναι σημαντικό να παρατηρήσουμε την ονομαστική υποτίμηση της λίρας έναντι του δολαρίου, που παρ ότι αυτά τα τελευταία δύο χρόνια ξεπέρασε και το 100%, ο πληθωρισμός κινείται σήμερα λίγο πάνω από 10%, ενώ κινήθηκε και σε ποσοστά πάνω από 15% την προηγούμενη περίοδο. Εξ΄άλλου, ο πληθωρισμός τον Σεπτέμβρη του 2017 ήταν ήδη 11%. Αυτά, για όσους αφελείς, και στην Ελλάδα, εξισώνουν αυτόματα τα ποσοστά υποτίμησης με τον πληθωρισμό.
Από ξένους οίκους προβλέπεται μια σχετικά ήπια ύφεση 3,1% το τρέχον έτος και αντίδραση ελατηρίου με ανάπτυξη 4,1% το 2021. Συγκρίνετε με το τι προβλέπεται για την Ελλάδα, για να έχουμε αίσθηση της πραγματικότητας.
Η επίθεση στην χώρα κορυφώνεται, με βάση τις φήμες ότι τα συναλλαγματικά διαθέσιμα της Κεντρικής Τράπεζας εξαντλούνται.
O υπουργός Οικονομικών όμως, Μπεράτ Αλμπαϊράκ, γαμπρός του Τούρκου ηγέτη, υποβάθμισε την ανησυχία για τα διαθέσιμα της Τουρκίας, λέγοντας ότι τα αποθεματικά της κεντρικής τράπεζας είναι «επαρκή», ενώ απέκλεισε τη προσφυγή για δανεισμό από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Αντίστροφα ο Αλμπαϊράκ υπογράμμισε τη σκοπιμότητα επίτευξης νομισματικών swap με τις κεντρικές τράπεζες των χωρών του G20. H Άγκυρα έχει ανοίξει περιορισμένες γραμμές swap, κυρίως με το Ντουμπάι και κάποιες συμφωνίες με την Κίνα. Ενώ προσβλέπει και στην βοήθεια των ΗΠΑ.
Tα αποθέματα χρυσού: Από το Ιανουάριο του 2017, η Τουρκία έχει τετραπλασιάσει το επίσημο αποθεματικό της σε χρυσό και φτάνει σήμερα στους 400 Τόνους. Είναι μία παράμετρος που αγνοείται. Ενώ ίσως να υπάρχουν και αγνώστου ύψους κρυφά αποθέματα, μια που η Τουρκία αγοράζει από παντού χρυσό ακόμη και ανεπίσημα.
Το χαμηλό Δημόσιο χρέος που είναι 29% του ΑΕΠ, δεν μπορεί να μην ληφθεί υπ όψιν.
Το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών παρόλο που είναι ευπαθές στην Τουρκία κατέγραψε πέρσι πλεόνασμα 1%.
Το πρόβλημα της Τουρκίας είναι ότι οι ανάγκες εξωτερικής χρηματοδότησης είναι υψηλές με την οικονομία να χρειάζεται να μετακυλίσει χρέος κοντά στα 168 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ (24% του ΑΕΠ) τους επόμενους 12 μήνες. Αντίστροφα: Τα αποθέματα ξένου συναλλάγματος της χώρας έχουν κάνει βουτιά από τις αρχές του 2020. Τα μεικτά αποθέματα, περιλαμβανομένου του χρυσού, έχουν μειωθεί κατά περισσότερο από 17 δισ. δολάρια φέτος, και διαμορφώνονται σε λιγότερα από 90 δις δολάρια. Ίσως «φαίνεται» ότι δεν επαρκούν. Αλλά η πολιτική που εκφράζει ο Υπουργός Οικονομικών, και ο επαναπατρισμός κεφαλαίων που αναμένεται στην Τουρκία, λόγω των ευκαιριών που δημιουργεί η κρίση και μάλιστα από αποθεματικά εταιριών ή ρευστοποιήσεις περιουσιακών στοιχείων που μπορεί να μην καταγράφονται και επισήμως, φαίνεται ικανή να κρατήσει όρθια την Τουρκία.
Ο Ερντογάν, έχει επιλέξει μια αναπτυξιακή νομισματική πολιτική με επιτόκια αρνητικά σε πραγματικούς όρους. Έτσι, η ικανότητα της κεντρικής τράπεζας να αντισταθμίζει τις νομισματικές πιέσεις είναι περιορισμένη, γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο, όχι όμως δραματικά. Εξ άλλου η πολιτική αυτή, αλλάζει ανά πάσα στιγμή.
Ο Ερντογάν έχει και άλλες επιλογές.
Τέταρτον: Το «τρίλημμα» του Ερντογάν:
Υπάρχει ένα ασύμβατο τρίγωνο (που ονομάστηκε και ασύμβατο τρίγωνο του Μundel, επειδή πρώτος το απέδειξε από την αρχή της δεκαετίας του 1960) στην οικονομική πολιτική, η αλλιώς “τρίλημμα της ανοικτής οικονομίας”.
Το ασύμβατο αυτό τρίγωνο, μας λέει ότι είναι αδύνατο να συνυπάρξουν οι ακόλουθοι τρεις όροι, ανάλογα μόνο δύο από τους τρεις συνυπάρχουν:
Α) Σταθερή Συναλλαγματική Ισοτιμία.
Β) Πλήρως Ελεύθερη Κίνηση στην κυκλοφορία των Χρηματικών Κεφαλαίων.
Γ) Εθνικά Ανεξάρτητη Οικονομική Πολιτική.
Στο βαθμό λοιπόν που ο Ερντογάν θέλει να ελέγξει πλήρως την ισοτιμία, δηλαδή διαλέγει εκ των πραγμάτων, ως έναν εκ των τριών όρων το Α, είναι υποχρεωμένος να επιλέξει ανάμεσα στο Β και στο Γ. Προς το παρόν άφησε την ισοτιμία να πέσει πολύ, ακολουθώντας την εθνική αναπτυξιακή νομισματική πολιτική και διατηρώντας την ελεύθερη κυκλοφορία κεφαλαίων.
Αυτή την στιγμή, ο Ερντογάν, ακολουθεί αρνητικά πραγματικά επιτόκια, και έχοντας ελεύθερη κυκλοφορία, οι αγορές χτυπάνε και η λίρα είναι σε πτώση, σπαταλάει συναλλαγματικά διαθέσιμα για να την στηρίξει, ενώ έχει σημαντικές εξωτερικές υποχρεώσεις. Δηλώνει ότι θα συνεχίσει αυτή την πολιτική μέσω των πολιτικών δημιουργίας πιστωτικών γραμμών με άλλες κεντρικές τράπεζες και αναμένοντας επαναπατρισμό κεφαλαίων όπως είπαμε παραπάνω. Οι πιθανότητες γέρνουν στο ότι θα τα καταφέρει.
Αν δεν του βγει αυτή η πολιτική και η ισοτιμία ξεφύγει από τα όρια που θέλει, η σπαταλήσει πολύ συνάλλαγμα, μπορεί να αυξήσει τα επιτόκια και να φέρει ξένα κεφάλαια, αλλά έτσι θα βαθύνει την ύφεση. Αυτό θα είναι μια πολιτική υποχώρηση αλλά όχι καταστροφή. Η μπορεί να επιβάλλει και κεφαλαιακούς ελέγχους στην έξοδο κεφαλαίων και στην πώληση της λίρας (κάτι που το έκανε ήδη, απαγορεύοντας σε ορισμένους κερδοσκόπους, να τζογάρουν με την λίρα) και να συνεχίσει την νομισματική του πολιτική ελέγχοντας και την ισοτιμία. Πράξη που δεν είναι φιλική προς τις αγορές, και ασκούσε κυρίως η Αργεντινή των Κίρσχνερ.
Συμπέρασμα: Την Τουρκία μην την κλαίς, για την Ελλάδα να κλαίτε..
Όταν το 1981 μπήκαμε στην ΕΟΚ, είχαμε το ίδιο ΑΕΠ με την Τουρκία. Σήμερα η Τουρκία εξελίσσεται σε μεγάλη οικονομική και βιομηχανική δύναμη, με τετραπλάσιο ΑΕΠ από την Ελλάδα. Εκτός Ε.Ε., με εθνικό νόμισμα και με πολυδιάστατη και μη δεδομένη εξωτερική πολιτική, έχει πολλές οικονομικές επιλογές για να ξεφύγει από το Δ.Ν.Τ.. Η Ελλάδα οδεύει σε μια ακόμη καταστροφή, επαιτώντας το έλεος της Ε.Ε., βαδίζοντας για το 5ο μνημόνιο. Μας αρέσει, δεν μας αρέσει (και δεν μας αρέσει) έτσι είναι τα πράγματα.
