Η σύγκρουση απεργών και Coca Cola παίρνει ολοένα και πιο δραματική τροπή. Αγωγές, μηνύσεις και απειλές από την αμερικανική πολυεθνική σε μια εξωφρενική προσπάθεια της να ποινικοποιήσει πλήρως τον αγώνα των εργαζομένων, να τους εκφοβίσει και να τους εξαναγκάσει να εγκαταλείψουν τα αιτήματά τους και να αποσυρθούν στο περιθώριο, από την άλλη, από την πλευρά των εργαζομένων, διαρκείς κινητοποιήσεις και απαράμιλλη επιμονή στη διεκδίκησή της επαναλειτουργίας του εργοστασίου της Θεσσαλονίκης με μοχλό πίεσης το μποϊκοτάζ των προϊόντων της εταιρίας με το πασίγνωστο πλέον σύνθημα “ούτε γουλιά coca cola μέχρι να επαναλειτουργήσει το εργοστάσιο”.
Αναζήτησα τις τελευταίες ημέρες το βιβλίο του Νίκου Μαραντζίδη, “Οργάνωση και συλλογική δράση” (Θεσσαλονίκη 1995) στο οποίο αναφέρεται σε μια άλλη μεγάλη σύγκρουση του παρελθόντος στο εργοστάσιο της Θεσσαλονίκης ανάμεσα στους εργαζόμενους και την αμερικανική εταιρεία. Πρόκειται για τη μεγάλη σύγκρουση του 1987, η οποία άρχισε τον Απρίλιο μήνα και τελείωσε μετά 113 ολόκληρες ημέρες σφοδρών απεργιακών κινητοποιήσεων και συγκρούσεων. Στο τέλος η αμερικανική πολυεθνική υποχώρησε, ακύρωσε τις απολύσεις και δέχτηκε τα αιτήματα των απεργών. Μια αποσιωπημένη πτυχή των μεγάλων απεργιακών συγκρούσεων της δεκαετίας του 1980. Εκείνη την εποχή η Coca Cola είχε στο πρόγραμμά της δύο στόχους: από τη μία την εξαφάνιση των συνδικάτων από τους χώρους των εργοστασίων της ή, τουλάχιστον, τη μείωση της επιρροής τους στους εργαζόμενους και από την άλλη την εξαφάνιση των ελληνικών επιχειρήσεων από την ελληνική αγορά. Ο δεύτερος στόχος ολοκληρώθηκε με επιτυχία ήδη από τη δεκαετία του 1990, αλλά ο πρώτος έμενε ανεκπλήρωτος και φαίνεται ότι η πολυεθνική προσπάθησε να τον πετύχει μέσα στις ευνοϊκές συνθήκες των “μνημονίων”.
Επ΄ ευκαιρία της συμπλήρωσης φέτος τριάντα ετών από την έναρξη της μεγάλης απεργίας του 1987, παραθέτω τα αποσπάσματα εκείνα από το βιβλίο του Νίκου Μαραντζίδη (καθηγητή στο Πανεπιστήμιο “Μακεδονία”), τα οποία αναφέρονται στην συγκεκριμένη απεργία:
“Η άλλη μεγάλη απεργία αυτής της περιόδου, αυτή της Κόκα-Κόλα το 1987, είναι ίσως και από πλευράς ημερών, οξύτητας αλλά και αντίστασης της εταιρίας, η πιο δύσκολη απεργία που πέρασε ποτέ το συνδικάτο. Η απεργία αυτή κράτησε 113 ημέρες και εμπεριείχε θα λέγαμε τα πάντα. Η απεργία αυτή κράτησε 113 μέρες και εμπεριείχε θα λέγαμε τα πάντα. Κι όταν λέμε τα πάντα εννοούμε ότι αυτή η απεργία δεν έχει σε τίποτε να ζηλέψει από τις >κλασικές< απεργίες αυτού ή του προηγούμενου αιώνα στην Ευρώπη και την Αμερική όπου μια απεργία σ΄ ένα κλάδο έπαιρνε όλα τα χαρακτηριστικά μιας ταυτόχρονα οικονομικής, πολιτικής και πολιτισμικής αντιπαράθεσης, μιας σύγκρουσης δύο κόσμων. Η όλη φιλολογία γύρω από αυτήν την απεργία μας έδωσε για πρώτη, και ίσως μοναδική φορά την αίσθηση, πως αυτό έδωσε για πρώτη, και ίσως μοναδική φορά την αίσθηση, πως αυτό που αναμετριόταν δεν ήταν σε τελική ανάλυση δύο εταίροι σε φάση αντιτιθέμενων συμφερόντων προς μια πορεία διαπραγμάτευσης αλλά δύο δυνάμεις ολοκληρωτικά αντιθετικές που η μία δεν μπορούσε να συνυπάρξει με την άλλη.
Η απεργιακή αυτή κινητοποίηση ξεκίνησε στις 14/4/1987 μετά την άρνηση της εταιρίας να ικανοποιήσει τα αιτήματα (αυξήσεις, νέες θέσεις εργασίας, κατάργηση των εργολαβιών, βελτίωση των συνθηκών εργασίας) των εργαζομένων του εργοστασιακού σωματείου για το 1987. Ένα μήνα αργότερα το συνδικάτο μπήκε επίσημα στην απεργία με το αιτιολογικό τη μη συζήτηση των δικών του αιτημάτων, ουσιαστικά όμως τα στελέχη του βρισκόταν στην πρώτη γραμμή της απεργίας από την πρώτη κιόλας μέρα. Οι βιαιότητες που συνέβησαν σε αυτήν την απεργία θα ήταν λέγαμε πρωτοφανείς για τα δεδομένα του κλάδου. Οι αστυνομικές δυνάμεις να βρίσκονται συνεχώς έξω από την πύλη του εργοστασίου προσπαθώντας να διώξουν από κει τους απεργούς, δεκάδες συλληφθέντες και οι τραυματισμένοι από συρράξεις μεταξύ απεργών και αστυνομίας. Ένας μάλιστα απεργός, όταν είδε να πλησιάζουν προ την πύλη τη στιγμή που υπήρχαν ελάχιστα άτομα ως περιφρούρηση, περιέχυσε γύρω του ένα μπετόνι με βενζίνη απειλώντας πως αν πλησιάσουν θα βάλει φωτιά και θα καούν όλοι.
Ένα καινούριο στοιχείο όμως σε αυτήν την απεργία, ήταν η έντονη >ιδεολογικοποίηση< της. Βέβαια, κάθε απεργία εμπεριέχει ένα ιδεολογικό κινητήρα, σε αυτήν όμως την απεργιακή σύγκρουση το ιδεολογικό στοιχείο αποτέλεσε έναν από τους πιο βασικούς παράγοντες για την έκβαση του αγώνα. Οι απεργοί χρησιμοποίησαν στον αγώνα τους ενάντια στην Κόκα-Κόλα (3 Ε) ιδεολογικά στοιχεία ώστε να ενισχύσουν τη θέση τους και να υποστηριχθούν από την ευρύτερη κοινωνία. Εξάλλου, η Κόκα-Κόλα φάνηκε ν΄ αντιπροσωπεύει ότι αρνητικό ως εκείνη τη στιγμή τουλάχιστον θεωρούσε το εργατικό κίνημα και γενικά η ελληνική κοινωνία: τους αμερικανούς, τον ιμπεριαλισμό, τις πολυεθνικής εταιρίες. Είναι χαρακτηριστική από αυτήν την άποψη η προκήρυξη της συντονιστικής επιτροπής του απεργιακού αγώνα:
>Η εργοδότρια μας επιχείρηση Κόκα-Κόλα απειλεί τη δουλειά μας, εκβιάζει και τρομοκρατεί τους εργαζόμενους με απολύσεις, χρησιμοποιεί καλοπληρωμένο απεργοσπαστικό μηχανισμό και μπράβους για να υποτάξει τον κλάδο μας και να κτυπήσει το σωματείο μας με σκοπό να περάσει την αντεργατική της πολιτική για να αυξήσει τα κέρδη της. […] Και τρομοκρατεί τους απεργούς με τα ΜΑΤ που συλλαμβάνουν αψυχολόγητα και παράνομα απεργούς που προστατεύουν το δικαίωμα της δουλειάς τους και τη ζήση των οικογενειών τους. Τα όργανα της τάξης, η αστυνομία και τα ΜΑΤ που πληρώνονται από τον ιδρώτα και το χρήμα του λαού μας, μετατρέπονται σε υπηρεσία της ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗΣ ΚΟΚΑ-ΚΟΛΑ και τη διευκολύνουν στις παράνομες και προκλητικές πράξεις της […] Η Αμερικανική πολυεθνική εταιρία ΚΟΚΑ-ΚΟΛΑ με τα 900.000.000 εκ. κέρδη από την εκμετάλλευση του ιδρώτα μας και τους λαού μας χρησιμοποιεί ασύδοτα καλοπληρωμένο απεργοσπατικό μηχανισμό εργολάβων αυτοκινήτων δημοσίας χρήσης με την προστασία της Αστυνομίας και μας κτυπά ξεδιάντροπα και ύπουλα για να μας υποτάξει και να περάσει τα αντεργατικά της σχέδια για να διπλασιάσει τα κέρδη της […]<
Η ιδεολογικοποίηση αυτή του απεργιακού αγώνα έγινε σε μια εποχή που τόσο στο συνδικαλιστικό κίνημα, όσο όμως και πέρα από αυτά τα ριζοσπαστικά >αντιδυτικά< και αντικαπιταλιστικά αισθήματα εξακολουθούσαν να είναι ακόμη ισχυρά. Χαρακτηριστικό εξάλλου είναι και το γεγονός της τεράστιας απήχησης που πήρε το θέμα. Ποδοσφαιρικοί αγώνες διενεργούνταν με στόχο την οικονομική ενίσχυση των απεργών, σωματεία αποφάσιζαν το μποϊκοτάρισμα των προϊόντων της 3 Ε, ολόκληρος ο τύπος ήταν στο πλευρό των απεργών, και τέλος το σύνολο σχεδόν των πολιτικών κομμάτων, δήμαρχοι, βουλευτές, δημοτικοί σύμβουλοι, φοιτητικές οργανώσεις, έπαιρναν θέση υπέρ της απεργίας και εναντίον της 3 Ε. Δεν είναι τυχαίο ότι και η εταιρία στις ανακοινώσεις που εκείνη την εποχή εξέδιδε προσπάθησε να απαντήσει στις κατηγορίες περί πολυεθνικής κλπ., ισχυριζόμενη πως αποτελεί μια εταιρία με καθαρά ελληνικά κεφάλαια και πως όλα αυτά που της προσάπτονται δεν συνιστούν παρά αθλιότητες. Η ιδεολογικοποίηση αυτή λοιπόν είχε απόλυτα ευεργετικά αποτελέσματα στην απεργία. Επιμένουμε να τονίζουμε το λειτουργικό χαρακτήρα της παραπάνω διαδικασίας, γιατί αυτή είναι κατά τη γνώμη μας η ουστιαστική πτυχή της διάστασης, και όχι αυτός καθεαυτός ο ιδεολογικος λόγος που εξέπεμψε η συνδικαλιστική οργάνωση”. [σ.168-170]
“Η νίκη του συνδικάτου σε αυτόν τον >ακραίο< από την άποψη της σκληρότητας και της διάρκειας, αγώνα, είχε βέβαια και τις συνέπειές της στην οργάνωση. Για πρώτη φορά επέφερε τόση σημαντική σύγκρουση στο εσωτερικό του συνδικάτου, αμφισβήτηση της ηγεσίας του και της γραμμής του. Η επιτυχία λοιπόν αυτής της οργάνωσης έδειξε ταυτόχρονα και τα όρια όλων. Τόσο της εργοδοσίας που έδωσε έναν ιδιαίτερα σκληρό αγώνα, χρησιμοποιώντας κάθε μέσο, για να γονατίσει το συνδικάτο – και αν είναι αλήθεια πως αν αυτό συνέβαινε, νομίζουμε πως θα προσπαθούσε έπειτα να το εξαφανίσει, εξάλλου να μην ξεχνάμε ότι οι απεργοί εισέπραξαν από αυτήν την απεργία συνολικά 81 μήνες φυλάκισης – όσο και του συνδικάτου που δεν ξεπέρασε θα λέγαμε τον εαυτό του με αυτήν την μάχη που έδωσε” [σ. 171]
Αυτά το 1987… σήμερα η σύγκρουση έχει πάρει άλλες μορφές, αλλά έχει πολλά κοινά χαρακτηριστικά με εκείνη του παρελθόντος. Αν εξαιρέσει κανείς το στοιχείο της βίας, που δεν υπάρχει σήμερα, ούτε από την πλευρά της εργοδοσίας (μπράβοι κλπ), ούτε και από τους απεργούς, όλα τα άλλα στοιχεία υπάρχουν: με κύριο εκείνο της προσπάθειας ποινικοποίησης της απεργίας από την πλευρά της αμερικανικής πολυεθνικής. Η Coca Cola επιθυμεί να ποινικοποιήσει πλήρως το σύνθημα “Ούτε γουλιά Coca Cola, Amita, Fanta, Sprite” για να μην έχει παρόμοιες αντιδράσεις από ενώσεις πολιτών και καταναλωτών στο μέλλον. Το ερώτημα, από τη σκοπιά της δημοκρατικής λειτουργίας του πολιτεύματος, είναι το ακόλουθο: ποιος δικαστής θα τολμήσει να καταργήσει στην ουσία του το συνταγματικό δικαίωμα στην έκφραση και στην ελευθερία του λόγου;
*Ο Όμηρος Ταχμαζίδης είναι μέλος του Ε. Γ. της “Σοσιαλιστικής Προοπτικής”
