Η Coca Cola από την έναρξη των απεργιακών κινητοποιήσεων και του μποϊκοτάζ που κήρυξαν οι απολυμένοι εργαζόμενοι της Θεσσαλονίκης απέδειξε με τον πλήρη έλεγχο του συστήματος πληροφόρησης ότι τα ραδιοτηλεοπτικά μέσα μαζικής επικοινωνίας και ο τύπος της χώρας θυμίζουν… “μπανανία”. Ήδη από την αρχή του κινήματος “Ούτε γουλιά Coca Cola μέχρι να επαναλειτουργήσει το εργοστάσιο” έδωσα (αρχές Νοεμβρίου 2013) προς ανάρτηση στο διαδίκτυο ένα άρθρο μου με τον τίτλο “Η Coca Cola και η αποσιώπηση των ειδήσεων”, όπου περιγράφω αυτές τις παρεμβάσεις της αμερικανικής πολυεθνικής και τις αρνητικές επιπτώσεις τους στην ομαλή λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος. Φυσικώς, δεν ίδρωσε το αυτί των στελεχών της αμερικανικής πολυεθνικής, διότι για αυτούς η υπόθεση της δημοκρατίας περνάει στα “ψιλά γράμματα” των συμπεριφορών τους.
Παρά το εμπάργκο της πληροφόρησης που επέβαλλε η Coca Cola στα παλιά συμβατικά μέσα ενημέρωσης, οι απεργοί και το κίνημα “ούτε γουλιά” κατόρθωσαν να διαδώσουν το μήνυμά τους χρησιμοποιώντας αφενός πιο “πρωτόγονες” μορφές ενημέρωσης των καταναλωτών, όπως τα μεγάφωνα πάνω στα αυτοκίνητά τους, γεγονός που προκάλεσε τη δυσαρέσκεια και δικαστικές προσφυγές από την πλευρά της αμερικανικής πολυεθνικής. [Βλ. το άρθρο μου στο Διαδίκτυο “Εν-οχλείται η Coca Cola από τη φωνή του τηλεβόα”, όπου υπάρχει εκτενής αναφορά στις προσπάθειες κατατρομοκράτησης των εργαζομένων και ποινικοποίησης του δημόσιου λόγου και της έκφρασης από την αμερικανική πολυεθνική]
Αφετέρου τα σύγχρονα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και το Διαδίκτυο, τα οποία αποδείχτηκαν μεγάλος σύμμαχος των απεργών και του αγώνα τους. [Βλ. σχετικά το άρθρο μου στα Διαδίκτυο “Η Coca Cola καταρρέει εξαιτίας των social media”, το οποίο παρουσιάζει τη δεινή θέση που έχει περιέλθει η πολυεθνική μετά δύο χρόνια μποϊκοτάζ των προϊόντων της και από τη συμβολή των social media στην εξάπλωσή του]
Αλλά και η Coca Cola δεν παρακολουθεί άπραγη το Διαδίκτυο και τα social media και όσα συμβαίνουν σε αυτά. Δεν περιορίστηκε μόνο στην προσπάθεια να ποινικοποιήσει τη χρήση των μεγαφώνων, των αφισών, του Διαδικτύου και των social media, αλλά συγκρότησε ειδικές ομάδες που παρακολουθούν και παρεμβαίνουν με μορφές ανορθόδοξου πολέμου στη διαμάχη με τους απεργούς και όσους τους στηρίζουν. Από άτομα που σχίζουν και κατεβάζουν τις αφίσες, παρακολουθούν τα αυτοκίνητα των απεργών όταν κινούνται έως ειδική ομάδα για την παρακολούθηση της κίνησης στο Διαδίκτυο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Φυσικώς, η μεγαλύτερη δουλειά της επικοινωνιακής πολιτικής της Coca Cola αφορά στην αποσιώπηση των ειδήσεων γύρω από το μποϊκοτάζ, αλλά και η άσκηση ανορθοδόξου πολέμου στο Διαδίκτυο και στα social media.
Ναι, η Coca Cola κάνει ανορθόδοξο πόλεμο στο Διαδίκτυο κατά του μποϊκοτάζ και του συνθήματος “Ούτε γουλιά Coca Cola μέχρι να επαναλειτουργήσει το εργοστάσιο”.
Μια πολύ προσφιλής πρακτική είναι η χρήση διαφόρων “σφηνών”, όταν διακινείται κάτι αρνητικό για την εταιρεία και έχει υψηλή κινητικότητα, και κατά συνέπεια αναγνωσιμότητα στο Διαδίκτυο. Όταν δηλαδή εμφανίζεται κριτική και αρνητική ειδησεογραφία στις “Ειδήσεις” για την Coca Cola. Η εντεταλμένη ομάδα της πολυεθνικής φροντίζει να “σπάσει” το ενδιαφέρον με διάφορες πληροφορίες, που αφορούν sτην εταιρία. Άλλοτε σημαντικές, όταν υπάρχουν τέτοιες πρόσφορες, άλλοτε ανούσιες, όταν δεν υπάρχει κάτι καλύτερο και, μερικές φορές, ακόμη και αρνητικές, όταν δεν υπάρχει κάτι που να μπορεί να διασπάσει την προσοχή του αναγνωστικού κοινού. Σε αυτές τις περιπτώσεις τα επιτελεία της Coca Cola κάνουν επικοινωνιακό ανταρτοπόλεμο χρησιμοποιώντας τον λεγόμενο έγκριτο και ανεξάρτητο τύπο, συνήθως τις οικονομικές εφημερίδες και τα οικονομικά έντυπα.
Όταν δηλαδή εμφανίζεται στο Διαδίκτυο μια αρνητική είδηση για την Coca Cola, για παράδειγμα η απόφαση του δικαστηρίου της Νιγηρίας να κηρύξει την Fanta και το Sprite ως “δηλητηριώδη” και “επικίνδυνα” για την υγεία, η Coca Cola φροντίζει να διασπάσει την προσοχή του κοινού του Διαδικτύου με έναν βομβαρδισμό άσχετων δημοσιευμάτων και ανακοινώσεων, τις οποίες αναπαράγουν δημοσιογράφοι, οι οποίοι, απλώς βάζουν τις υπογραφές τους κάτω από κείμενα που τους “ενεχειρίζει” το σύστημα Coca Cola. Στις online εκδόσεις του οικονομικού τύπου υπάρχει πληθώρα τέτοιων υπογραφών κάτω από κείμενα που έχει επεξεργαστεί το επιτελείο της πολυεθνικής και εμφανίζονται στη δημοσιότητα του Διαδικτύου με τις υπογραφές εγκρίτων δημοσιογράφων.
Θα υποτιμούσαμε το επιτελείο της Coca Cola αν θεωρούσαμε ότι περιορίζεται σε αυτές τις “συμβατικές” μορφές του ανορθόδοξου πολέμου απέναντι στη διαρκή ασύμμετρη απειλή που αποτελούν οι πρακτικές επικοινωνιακού ανταρτοπολέμου των κοινωνικών της αντιπάλων στο Διαδίκτυο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (social media). Το σύστημα Coca Cola είναι πολυσύνθετο, όπως πολυσύνθετες είναι και οι πρακτικές του. Εξίσου πολυσύνθετος είναι και ο ανορθόδοξος πόλεμος στον οποίο επιδίδεται στην αγορά και τη δημοσιότητα, συγχρόνως ή ανεξαρτήτως από τις σαρωτικές επιθέσεις συμβατικού πολέμου που εξαπολύει κατά καιρούς εις βάρος των αντιπάλων του στην αγορά και την κοινωνία. [Διανύουμε μια τέτοια φάση αν κρίνουμε από τις, αυτή την περίοδο, εκτεταμένες και συντονισμένες διαφημιστικές εκστρατείες της Coca Cola και της Pepsi Cola εις βάρος των ελληνικών επιχειρήσεων του κλάδου των αναψυκτικών, των χυμών και του κρύου τσαγιού]
Ο ανορθόδοξος πόλεμος, όπως κάθε είδους ανταρτοπολέμου, έχει τους δικούς του κανόνες και τις δικές του πρακτικές, οι οποίες κινούνται στα όρια του ηθικού και νόμιμου, πολλές φορές και εκτός αυτών. Μια από τις πιο χαρακτηριστικές μεθόδους των συστημάτων ισχύος είναι να παρεμβάλλουν “σφήνες” στο πλαίσιο μιας διαμάχης – σύγκρουσης. Η Coca Cola χρησιμοποιεί τη “σφήνα” τακτικότατα στις πρακτικές της: ακόμη και τα πιο ασήμαντα στελέχη της πολυεθνικής εκπαιδεύονται στη χρήση της στο χειρισμό κρίσεων και αντιπαραθέσεων με συνεργάτες. Η “σφήνα” εμφανίζεται και στη χρήση του Διαδικτύου, ως μέσο για την απόσπαση του ενδιαφέροντος του αναγνωστικού, και κατ΄ επέκταση, του καταναλωτικού κοινού. Η εργαλειοποίηση, ακούσια ή εκούσια, των μέσων ενημέρωσης από την Coca Cola, δίνει χαρακτηριστικά δημοσιότητας “μπανανίας” στο ελληνικό σύστημα πληροφόρησης.
Παραθέτω ένα πολύ πρόσφατο παράδειγμα αυτού του είδους εργαλειοποίησης του τύπου και των online εκδοχών του. Στις 11 Απριλίου εμφανίστηκε στο Διαδίκτυο ένα άρθρο με τον τίτλο “Κριτική της Greenpeace για τον περιβαλλοντικό αντίκτυπο των δισεκατομμυρίων πλαστικών μπουκαλιών της Coca Cola κάθε χρόνο”. Το άρθρο – μια υποτιθέμενη μετάφραση από τα αγγλικά – εμφανίστηκε στην ηλεκτρονική έκδοση της οικονομικής εφημερίδας “Η Ναυτεμπορική”, αλλά δεν υπήρχαν παρά μόνον δύο τρεις αράδες και όταν προσπαθούσε κανείς να περάσει “στη συνέχεια του άρθρου” εμφανιζόταν στην οθόνη η ένδειξη “σφάλμα” (error). Στη συνέχεια, τις επόμενες ημέρες έως τώρα και προφανώς ες αεί, όταν πληκτρολογούσε κανείς τον τίτλο του άρθρου δεν εμφανιζόταν απευθείας η ιστοσελίδα της “Ναυτεμπορικής”, αλλά ένα μπλογκ με την επωνυμία webmag.gr, το οποίο είχε ως “πηγή” του την “Ναυτεμπορική”. Και αν πληκτρολογούσε κανείς πάνω στην “πηγή” προέκυπτε πάλι η κενή σελίδα με την ένδειξη “σφάλμα” (error).
Δεν πρόκειται, φυσικώς, για κάποιο τεχνικό λάθος, αλλά για εσκεμμένη και διπλή προσπάθεια των “επικοινωνιολόγων” της πολυεθνικής να χειραγωγήσουν τους αναγνώστες: από τη μία για να αποσπάσουν την προσοχή τους από διάφορα δημοσιεύματα που “έτρεχαν” εκείνες τις ημέρες στο Διαδίκτυο εις βάρος της Coca Cola και από την άλλη να πιστωθεί στην αμερικανική εταιρία μέσω της εξαπάτησης των αναγνωστών – το σύστημα Coca Cola ως σοβαρός μηχανισμός προπαγάνδας χρησιμοποιεί πάντοτε μισές αλήθειες, ποτέ ψέματα – μεγάλο ενδιαφέρον για την προστασία του περιβάλλοντος και μεγάλη οικολογική ευαισθησία. Και αυτό προκύπτει από τη μισή αλήθεια των μοναδικών δύο σειρών κειμένου που μπορεί να διαβάσει κανείς στην ανάρτηση του webmag.gr (ανήκει σε κάποια Xtremweb advanced web solutions) εκτός από τον εκτενή τίτλο του, “Κριτική της Greenpeace για το περιβαλλοντικό αντίκτυπο των δισεκατομμυρίων πλαστικών μπουκαλιών της Coca Cola κάθε χρόνο”. Και οι σειρές του δημοσιογραφικού κειμένου αναφέρουν τα εξής: “Η Coca Cola έθεσε ως στόχο να φτάσει τα ποσοστά ανάκτησης και ανακύκλωσης στις ανεπτυγμένες [σ.σ. “χώρες”; – λείπει από το κείμενο] στο 75% ως το 2020”. Αν προσθέσει κανείς και τη φωτογραφία που βγήκε κατευθείαν από τα προπαγανδιστικά εργαστήρια της Coca Cola, η διάχυτη αίσθηση από αυτό το σύντομο κείμενο είναι ότι η αμερικανική πολυεθνική δραστηριοποιείται με μεγάλη οικολογική ευαισθησία, αναφορικώς με τα πλαστικά μπουκάλια.
Αν προστρέξουμε, ωστόσο, στην αγγλική ειδησεογραφία και στην ανακοίνωση της Greenpeace διαπιστώνουμε ακριβώς το αντίστροφο. Η διεθνής οργάνωση κατηγορεί την Coca Cola για αντι-οικολογική ευαισθησία, υποκρισία και αύξηση των παραγόμενων πλαστικών φιαλών. Όντως η Coca Cola, το 2013, είχε ανακοινώσει ως στόχο της να αυξήσει τα ποσοστά ανακύκλωσης των πλαστικών στο 75%. Αυτή είναι η “μισή αλήθεια” που προβάλλει η Coca Cola, η άλλη μισή είναι τα στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα η Greenpeace: το ποσοστό ανακύκλωσης της Coca Cola έπεσε το 2014 στο 61% από 63% το 2013 και σε 59% το 2015. Αυτό το στοιχείο της μείωσης του ανακυκλώσιμου πλαστικού, όπως και άλλα, αποσιωπάται. [Βλ. στον The Independent, Coca Cola produces over 100 billion disposable plastic bottles, Greenpeace].
Είναι θλιβερό και, άκρως επικίνδυνο, για τη δημοκρατία να εμπλέκονται έγκριτα οικονομικά φύλλα σε αυτές τις αθλιότητες. Η διεύθυνση της “Ναυτεμπορικής”, οφείλει να αναζητήσει μια καλή δικαιολογία, να ζητήσει συγνώμη από τους αναγνώστες της για αυτή την κατάσταση και να αναρτήσει όλα στα στοιχεία που αφορούν στη συγκεκριμένη ειδησεογραφία, όπως προκύπτει από την αρθρογραφία του αγγλικού τύπου.
Και αυτή η “σφήνα” της Coca Cola είχε ως στόχο άρθρα και αναρτήσεις, που αφορούσαν την έκκληση για μποϊκοτάζ των προϊόντων της υπό το σύνθημα: “Ούτε γουλιά” και αφορά στα προϊόντα Coca Cola, Fanta, Sprite, νερό ΑΥΡΑ, Amita, Frulite, NESTEA…
*Ο Όμηρος Ταχμαζίδης είναι μέλος του Ε.Γ. της “Σοσιαλιστικής Προοπτικής”
