Η λεγόμενη “Μέση Ανατολή” (ορθότερα: ο Αραβικός και Ισλαμικός κόσμος) έχει από χθες μπει σε μια νέα φάση της Ιστορίας της. Μία φάση που, κατά τον γράφοντα, μπορεί να τελειώσει μόνον με την εξαφάνιση του κατοχικού γενοκτονικού μορφώματος. Βυθισμένο κάτω από το βάρος των εγκλημάτων του, θα μείνει στα βιβλία της ιστορίας δίπλα στους μέντορές του, τους Γερμανούς ναζί, για να αποδεικνύει ότι στη ζωή, όπως και στην τραγωδία, την ύβρη ακολουθεί η κάθαρση.
Τις ακριβείς διεργασίες μέσα από τις οποίες θα γίνει αυτό, κανείς δε μπορεί να τις προβλέψει. Το σίγουρο πάντως είναι ότι δε μιλάμε για εξελίξεις που θα χρειαστούν δεκαετίες, αλλά μερικούς μήνες ή το πολύ ένα-δυο χρόνια.
Όπως και να έχει, παρά το ραγδαίο των εξελίξεων, βρισκόμαστε μπροστά σε μαραθώνιο, όχι σε σπριντ. Θα έχουμε το χρόνο να μελετάμε τις εξελίξεις και να τις αναλύουμε (αν είχαμε και το χρόνο να γράφουμε, θα ήταν πολύ ωραία).
Σήμερα θέλησα να φωτίσω τις τρέχουσες εξελίξεις μέσα από ένα οπτικό πρίσμα. Για το λόγο αυτό, επέλεξα να δημοσιεύσω μία “συζήτηση” με το Grok.
Για όποιον δεν το γνωρίζει, το Grok είναι το σύστημα “τεχνητής νοημοσύνης” (κατ’ άλλους τεχνητής ηλιθιότητας) του Χ (πρώην Τουίτερ), δηλαδή του συχνά γραφικού αλλά πάντα απολαυστικού Ίλον Μασκ. Ένα από τα πάμπολλα προβλήματα με το σύστημα αυτό (όπως και με άλλα ανάλογα συστήματα, όπως το ChatGPT, το Κινέζικο DeepSeek κλπ) είναι ότι είναι οχήματα προπαγάνδας. Η συζήτηση αυτή επομένως δεν έχει το νόημα ότι ρωτάμε μία “υπεράνθρωπη αυθεντία” να μας φωτίσει, αλλά ότι “συζητάμε” με “κάποιον” που γνωρίζουμε εκ των προτέρων ότι είναι προκατειλημμένος (και όχι προς τη δική μας πλευρά). Υπό προϋποθέσεις, μία τέτοια “συζήτηση μπορεί να έχει ενδιαφέρον.
Για όποιον δεν έχει “παίξει” με τα συστήματα LLM (μεγάλα μοντέλα γλώσσας), όπως ονομάζεται η συγκεκριμένη κατηγορία συστημάτων ΤΝ/ΤΗ, υποθέτω ότι η συζήτηση που ακολουθεί θα έχει ενδιαφέρον και από αυτή την πλευρά: της εξοικείωσης με τις δυνατότητες αλλά και τους περιορισμούς ενός επιτεύγματος αιχμής της σύγχρονης τεχνολογίας.
Για το αν το Ιράν θα είχε δικαίωμα να αποκτήσει πυρηνικά όπλα, έχω εκφράσει με σαφήνεια την άποψή μου στο παρελθόν. Δε θεωρώ ότι χρειάζεται να προσθέσω κάτι σε όσα είχα γράψει σχετικά πριν από ενάμισι χρόνο. Το θέμα εδώ είναι διαφορετικό: Αν υπάρχει πραγματικά πρόγραμμα πυρηνικών όπλων του Ιράν. Οι απαντήσεις του Grok εδώ είναι ιδιαίτερα κατατοπιστικές.
Α.Π.: Πόσο χρόνο θα χρειαζόταν στο Ιράν για να κατασκευάσει ένα πυρηνικό όπλο;
Grok: Οι εκτιμήσεις για το πόσο χρόνο θα χρειαζόταν στο Ιράν για να κατασκευάσει ένα πυρηνικό όπλο ποικίλλουν, ανάλογα με το αν μιλάμε για την παραγωγή επαρκούς σχάσιμου υλικού (ουράνιο οπλικής ποιότητας) ή για την ολοκλήρωση μιας πλήρως λειτουργικής πυρηνικής κεφαλής. Με βάση πρόσφατες αναλύσεις:
Παραγωγή Σχάσιμου Υλικού: Το Ιράν θα μπορούσε να εμπλουτίσει αρκετό ουράνιο οπλικής ποιότητας (90% U-235) για μία πυρηνική βόμβα σε 1-2 εβδομάδες, δεδομένου του τρέχοντος αποθέματός του σε ουράνιο εμπλουτισμένο κατά 60% και των προηγμένων δυνατοτήτων φυγοκέντρησης σε εγκαταστάσεις όπως το Νατάνζ και το Φόρντοου. Ορισμένες πηγές υποδηλώνουν ότι θα μπορούσε να παράγει αρκετή ποσότητα για πολλαπλές κεφαλές (έως 6-10) εντός ενός μήνα, εάν δεσμευόταν πλήρως σε ένα σενάριο “απόδρασης”.
Οπλοποίηση: Η μετατροπή του σχάσιμου υλικού σε ένα πυρηνικό όπλο είναι πιο περίπλοκη, καθώς περιλαμβάνει σχεδιασμό, μηχανική κατεργασία και ενσωμάτωση σε μια κεφαλή. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι αυτό θα μπορούσε να διαρκέσει από αρκετούς μήνες έως ένα χρόνο, ενδεχομένως μόλις 3-5 εβδομάδες για μια χονδροειδή συσκευή εάν το Ιράν αξιοποιήσει την εμπειρία από το Σχέδιο Amad (1999-2003). Ωστόσο, η παραγωγή μιας κεφαλής κατάλληλης για την εκτόξευση μέσω βαλλιστικών πυραύλων θα μπορούσε να διαρκέσει περισσότερο, πιθανώς 10-18 μήνες, λόγω τεχνικών προκλήσεων και της ανάγκης για δοκιμές.
Βασικοί παράγοντες:
Το απόθεμα ουρανίου εμπλουτισμένου κατά 60% του Ιράν είναι ήδη κοντά στον αναγκαίο για χρήση σε όπλα βαθμό εμπλουτισμού, μειώνοντας σημαντικά τον χρόνο απόσπασης σε σύγκριση με τις εκτιμήσεις πριν από το 2018 στο πλαίσιο του JCPOA.
Οι προηγμένοι φυγοκεντρητές (IR-2m, IR-4, IR-6) ενισχύουν την ταχύτητα εμπλουτισμού του Ιράν.
Υπάρχει τεχνογνωσία οπλοποίησης από προηγούμενα προγράμματα, αλλά η ολοκλήρωση μιας αξιόπιστης κεφαλής απαιτεί πρόσθετα βήματα και η ανίχνευση τέτοιων προσπαθειών θα μπορούσε να είναι δύσκολη.
Προειδοποιήσεις:
Αυτά τα χρονοδιαγράμματα προϋποθέτουν ότι δεν θα υπάρξουν τεχνικά προβλήματα ή διεθνείς παρεμβάσεις. Οι πραγματικοί χρόνοι θα μπορούσαν να είναι μεγαλύτεροι λόγω αναποτελεσματικότητας ή μικρότεροι εάν το Ιράν έχει μη αποκαλυφθείσες δυνατότητες.
Οι αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών και η IAEA δεν αναφέρουν καμία απόδειξη ότι το Ιράν επιδιώκει ενεργά την οπλοποίηση από το 2024, αλλά το απόθεμα εμπλουτισμένου ουρανίου και η μειωμένη συνεργασία του με την IAEA εγείρουν ανησυχίες.
Οι δημόσιες δηλώσεις Ιρανών αξιωματούχων και οι συζητήσεις εντός του Ιράν υποδηλώνουν ότι δεν υπάρχει τελική απόφαση για την κατασκευή ενός όπλου, αλλά οι στρατηγικές πιέσεις θα μπορούσαν να μεταβάλουν αυτή τη στάση.
Συνοψίζοντας, το Ιράν θα μπορούσε θεωρητικά να παράγει αρκετό σχάσιμο υλικό σε 1-2 εβδομάδες, αλλά πιθανότατα θα χρειαζόταν μήνες έως ένα χρόνο για ένα λειτουργικό όπλο, με εκτιμήσεις που κυμαίνονται από 3 εβδομάδες για μια βασική συσκευή έως 18 μήνες για μια κεφαλή έτοιμη για πυραύλους.
Α.Π.: Ποιες ήταν οι εκτιμήσεις πριν από το 2018;
Grok: Οι εκτιμήσεις πριν από το 2018 για το χρονοδιάγραμμα πυρηνικής απόδρασης του Ιράν, βάσει του Κοινού Ολοκληρωμένου Σχεδίου Δράσης (JCPOA) που υπογράφηκε το 2015, ήταν σημαντικά μεγαλύτερες από τις τρέχουσες εκτιμήσεις λόγω περιορισμών στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Το JCPOA περιόρισε τον εμπλουτισμό ουρανίου του Ιράν, το μέγεθος των αποθεμάτων, τον αριθμό των φυγοκεντρητών και τις ερευνητικές δραστηριότητες. Ακολουθεί μια ανάλυση των εκτιμήσεων πριν από το 2018 με βάση τα διαθέσιμα δεδομένα:
Παραγωγή Σχάσιμων Υλικών:
Το Ιράν περιορίστηκε στον εμπλουτισμό ουρανίου σε 3,67% U-235 (ουράνιο χαμηλού εμπλουτισμού) και στη διατήρηση αποθέματος που δεν υπερβαίνει τα 300 κιλά ουρανίου χαμηλού εμπλουτισμού. Αυτό σήμαινε ότι το Ιράν απέχει πολύ από το να έχει αρκετό υλικό για μια βόμβα.
Οι εκτιμήσεις υπεδείκνυαν ότι θα χρειαζόντουσαν τότε 12-15 μήνες για να παράγει αρκετό ουράνιο οπλικής ποιότητας (90% U-235) για ένα πυρηνικό όπλο εάν εγκατέλειπε το JCPOA και επανεκκινούσε τον εμπλουτισμό σε πλήρη δυναμικότητα. Αυτό υπέθετε ότι το Ιράν θα έπρεπε να αναδιαμορφώσει τις αλυσίδες φυγοκεντρητών του, να αυξήσει τον εμπλουτισμό και να συσσωρεύσει επαρκές υλικό από την αρχή.
Ορισμένες αναλύσεις, όπως αυτές των υπηρεσιών πληροφοριών των ΗΠΑ και του Ινστιτούτου Επιστήμης και Διεθνούς Ασφάλειας (ISIS), υπολόγισαν τον “χρόνο απόδρασης” σε περίπου 1 έτος για σχάσιμο υλικό επαρκές για μια μόνο βόμβα, λαμβάνοντας υπόψη τον χρόνο επανεγκατάστασης και λειτουργίας πρόσθετων φυγοκεντρητών (κυρίως μοντέλα IR-1 στο Natanz).
Οπλοποίηση:
Η παραγωγή μιας λειτουργικής πυρηνικής κεφαλής εκτιμήθηκε ότι θα διαρκέσει 1-2 χρόνια μετά την παραγωγή σχάσιμου υλικού. Αυτό λάμβανε υπόψη την ανάγκη σχεδιασμού, κατασκευής και δοκιμής ενός όπλου, καθώς και ενσωμάτωσης του σε ένα σύστημα εκτόξευσης όπως ένας βαλλιστικός πύραυλος.
Το σχέδιο Amad του Ιράν πριν από το 2003 παρείχε κάποια γνώση για τον οπλισμό, αλλά η παρακολούθηση και οι περιορισμοί του JCPOA στις τεχνολογίες διπλής χρήσης πιστεύεται ότι εμπόδιζαν την πρόοδο. Οι ειδικοί εκτίμησαν 18-24 μήνες για μια χονδροειδή συσκευή και περισσότερο (έως 3 χρόνια) για μια αξιόπιστη, πυραυλική κεφαλή, υποθέτοντας ότι δεν θα υπάρξουν μυστικές εξελίξεις.
Βασικό Πλαίσιο:
Η JCPOA απαιτούσε από το Ιράν να αποσυναρμολογήσει μεγάλο μέρος της υποδομής εμπλουτισμού του, συμπεριλαμβανομένης της αφαίρεσης των δύο τρίτων των φυγοκεντρητών του (αφήνοντας περίπου 5.060 IR-1), της διακοπής λειτουργίας των προηγμένων μοντέλων (IR-2m, κ.λπ.) και της διακοπής του εμπλουτισμού στο Fordow.
Οι αυστηρές επιθεωρήσεις του ΔΟΑΕ διασφάλισαν τη συμμόρφωση, μειώνοντας τον κίνδυνο μη εντοπισμένων προσπαθειών οπλοποίησης.
Αυτές οι εκτιμήσεις υπέθεσαν ότι το Ιράν θα αντιμετώπιζε τεχνικά και υλικοτεχνικά εμπόδια στην ανασύσταση των δυνατοτήτων που είχε πριν από την JCPOA, όπως καθυστερήσεις στην παραγωγή φυγοκεντρητών ή ανεπάρκειες στην κλιμάκωση εμπλουτισμού.
Σύγκριση με την περίοδο μετά το 2018:
Μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ από το JCPOA το 2018, το Ιράν άρχισε να παραβιάζει τους περιορισμούς, αυξάνοντας το απόθεμά του σε πάνω από 6.000 κιλά ουρανίου (συμπεριλαμβανομένου ουρανίου εμπλουτισμένου κατά 60% έως το 2024), αναπτύσσοντας προηγμένους φυγοκεντρητές και περιορίζοντας την πρόσβαση του ΔΟΑΕ. Αυτό μείωσε τον χρόνο αποδέσμευσης σχάσιμου υλικού σε 1-2 εβδομάδες σήμερα, σε σύγκριση με 12-15 μήνες πριν από το 2018.
Τα χρονοδιαγράμματα οπλοποίησης παραμένουν λιγότερο σίγουρα, αλλά πιθανότατα είναι συντομότερα τώρα λόγω της συσσωρευμένης τεχνογνωσίας και των λιγότερων περιορισμών, αν και εξακολουθούν να εκτιμώνται σε μήνες έως ένα έτος έναντι 1-3 ετών πριν από το 2018.
Συνοψίζοντας, οι εκτιμήσεις πριν από το JCPOA του 2018 ήταν 12-15 μήνες για αρκετό ουράνιο οπλικής ποιότητας και 1-3 χρόνια για μια λειτουργική κεφαλή, αντανακλώντας τους αυστηρούς περιορισμούς της συμφωνίας στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν.
Α.Π.: Ποιες ήταν οι εκτιμήσεις πριν από 1 χρόνο;
Grok: Πριν από ένα χρόνο, στα μέσα του 2024, οι εκτιμήσεις για το χρονοδιάγραμμα της πυρηνικής απόδρασης του Ιράν βασίζονταν στην κατάσταση του πυρηνικού του προγράμματος μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ από το JCPOA το 2018 και τις επακόλουθες παραβιάσεις των περιορισμών της συμφωνίας από το Ιράν. Αυτές οι εκτιμήσεις αντικατοπτρίζουν το αυξανόμενο απόθεμα εμπλουτισμένου ουρανίου του Ιράν, την ανάπτυξη προηγμένων φυγοκεντρητών και τη μειωμένη παρακολούθηση του ΔΟΑΕ, όπως αναφέρθηκε από πηγές όπως ο ΔΟΑΕ, το Ινστιτούτο Επιστήμης και Διεθνούς Ασφάλειας (ISIS) και αξιολογήσεις των αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών. Ακολουθεί μια σύνοψη των εκτιμήσεων στα μέσα του 2024:
Παραγωγή σχάσιμου υλικού:
Το Ιράν είχε απόθεμα περίπου 5.500-6.000 κιλών εμπλουτισμένου ουρανίου, συμπεριλαμβανομένων πάνω από 120-140 κιλών εμπλουτισμένου σε 60% U-235, το οποίο είναι κοντά στον απαραίτητο για παραγωγή όπλων βαθμό εμπλουτισμού (90% U-235). Αυτό το απόθεμα επέτρεπε στο Ιράν να παράγει αρκετό ουράνιο κατάλληλο για όπλα για μία πυρηνική βόμβα σε 1-2 εβδομάδες, εάν δεσμευόταν πλήρως σε ένα “σενάριο απόδρασης”, σύμφωνα με το ISIS και άλλους ειδικούς στη μη διάδοση πυρηνικών όπλων.
Ορισμένες αναλύσεις υποδήλωσαν ότι το Ιράν θα μπορούσε να παράγει αρκετό σχάσιμο υλικό για 2-4 βόμβες μέσα σε ένα μήνα, αξιοποιώντας τους προηγμένους φυγοκεντρητές του (π.χ., IR-2m, IR-4, IR-6) στο Νατάνζ και το Φόρντοου, οι οποίοι αύξησαν σημαντικά την απόδοση εμπλουτισμού σε σύγκριση με την εποχή του JCPOA.
Αυτά τα χρονοδιαγράμματα δεν προϋπέθεταν σημαντικές τεχνικές διαταραχές και ήταν ελαφρώς πιο περιορισμένα από τις τρέχουσες εκτιμήσεις για το 2025 λόγω ενός οριακά μικρότερου αποθέματος ουρανίου εμπλουτισμένου κατά 60% (τώρα πιο κοντά στα 150-180 κιλά το 2025).
Οπλοποίηση:
Η μετατροπή του σχάσιμου υλικού σε λειτουργικό πυρηνικό όπλο εκτιμήθηκε ότι θα διαρκέσει αρκετούς μήνες έως ένα χρόνο. Μια χονδροειδής συσκευή τύπου έκρηξης θα μπορούσε ενδεχομένως να συναρμολογηθεί σε 4-8 εβδομάδες, βασιζόμενη στις γνώσεις του Ιράν από το Σχέδιο Amad του 2003, σύμφωνα με αναφορές από ομάδες όπως το ISIS και το Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών (CSIS).
Η ανάπτυξη μιας αξιόπιστης, πυρηνικής κεφαλής που μπορεί να “παραδοθεί” μέσω πυραύλων προβλεπόταν να διαρκέσει περισσότερο, πιθανώς 8-18 μήνες, λόγω της ανάγκης για ακριβή μηχανική, δοκιμές και ενσωμάτωση με συστήματα παράδοσης όπως το Shahab-3 ή άλλους βαλλιστικούς πυραύλους.
Αυτές οι εκτιμήσεις έλαβαν υπόψη την πιθανή διατήρηση της τεχνογνωσίας του Ιράν στην οπλοποίηση, αλλά σημείωναν αβεβαιότητες σχετικά με την ικανότητά του να διεξάγει μη ανιχνευμένες δραστηριότητες οπλοποίησης υπό μειωμένη εποπτεία του ΔΟΑΕ.
Βασικό Πλαίσιο:
Μέχρι τα μέσα του 2024, το Ιράν είχε επεκτείνει σημαντικά την ικανότητα εμπλουτισμού του, λειτουργώντας χιλιάδες προηγμένους φυγοκεντρητές και εμπλουτίζοντας ουράνιο στο 60% τόσο στο Νατάνζ όσο και στο Φόρντοου. Ο ΔΟΑΕ ανέφερε ότι το απόθεμα του Ιράν υπερέβαινε τα όρια του JCPOA κατά πάνω από 20 φορές.
Η παρακολούθηση του ΔΟΑΕ περιορίστηκε σημαντικά, με το Ιράν να απενεργοποιεί τις κάμερες παρακολούθησης και να περιορίζει την πρόσβαση των επιθεωρητών, εγείροντας ανησυχίες για πιθανές μυστικές δραστηριότητες. Ωστόσο, δεν υπάρχουν συγκεκριμένα στοιχεία που να υποδεικνύουν ενεργές προσπάθειες οπλοποίησης.
Οι εκτιμήσεις των αμερικανικών και ισραηλινών υπηρεσιών πληροφοριών, όπως αναφέρθηκαν σε μέσα όπως το Reuters και το Axios, τόνιζαν τον μειωμένο “χρόνο απόδρασης” του Ιράν, αλλά δεν σημείωσαν καμία πολιτική απόφαση να επιδιώξει την ανάπτυξη ενός όπλου, με τις εσωτερικές ιρανικές συζητήσεις να αντανακλούν στρατηγική ασάφεια.
Σύγκριση με τις εκτιμήσεις πριν από το 2018 και τις τρέχουσες:
Πριν από το 2018 (JCPOA): Ο χρόνος απόδρασης για το σχάσιμο υλικό ήταν 12-15 μήνες και η οπλοποίηση χρειαζόταν 1-3 χρόνια, λόγω των αυστηρών ορίων στον εμπλουτισμό (3,67% U-235, 300 kg απόθεμα) και τον αριθμό των φυγοκεντρητών (5.060 IR-1).
Μέσα του 2024: Η απόδραση του σχάσιμου υλικού ήταν 1-2 εβδομάδες και η οπλοποίηση κυμαινόταν από 4 εβδομάδες έως 18 μήνες, αντανακλώντας τις εξελίξεις του Ιράν μετά την JCPOA.
Μέσα 2025 (Τρέχουσα): Οι εκτιμήσεις παραμένουν παρόμοιες με το 2024, με σχάσιμο υλικό σε 1-2 εβδομάδες και οπλοποίηση σε 3 εβδομάδες έως 18 μήνες. Η μικρή διαφορά πηγάζει από ένα μεγαλύτερο εμπλουτισμένο απόθεμα 60% (τώρα ~150-180 kg έναντι ~120-140 kg) και περισσότερες αναπτύξεις φυγοκεντρητών, αν και τα χρονοδιαγράμματα οπλοποίησης παραμένουν σε μεγάλο βαθμό αμετάβλητα λόγω των συνεχών τεχνικών εμποδίων.
Συνοψίζοντας, πριν από ένα χρόνο, στα μέσα του 2024, το Ιράν θα μπορούσε να παράγει αρκετό ουράνιο οπλικής ποιότητας για μια βόμβα σε 1-2 εβδομάδες και μια λειτουργική κεφαλή σε 4 εβδομάδες έως 18 μήνες, ευθυγραμμιζόμενο στενά με τις τρέχουσες εκτιμήσεις, αλλά αντανακλώντας ένα ελαφρώς μικρότερο απόθεμα εμπλουτισμένου ουρανίου σε σύγκριση με τον Ιούνιο του 2025.
Α.Π.: Λίγο πολύ το ίδιο με σήμερα, λοιπόν. Έχει περάσει ένας ολόκληρος χρόνος και δεν έχει υπάρξει καμία αλλαγή στις εκτιμήσεις. Αυτό μπορεί να σημαίνει ένα από τα δύο (ή και τα δύο):
– Είτε το Ιράν δεν προοδεύει καθόλου επειδή δεν έχει καμία πρόθεση να παράγει πυρηνικά όπλα, όπως δείχνουν όλα τα αξιόπιστα δεδομένα,
– Είτε οι δυτικές εκτιμήσεις δεν έχουν καμία βάση στην πραγματικότητα, είναι απλώς μέσα για να πιέσουν το Ιράν να σταματήσει να αντιτίθεται στη γενοκτονία των Παλαιστινίων και στην κατοχή των εδαφών τους.
Ευχαριστώ που μου έδωσες τα στοιχεία για το παραπάνω συμπέρασμα!
Grok: Το συμπέρασμά σας εγείρει δύο εύλογες ερμηνείες των στατικών εκτιμήσεων από τα μέσα του 2024 έως τα μέσα του 2025, και θα τις εξετάσω με βάση τα διαθέσιμα δεδομένα, εμμένοντας στα στοιχεία. Η έλλειψη αλλαγής στο χρονοδιάγραμμα πυρηνικής απόδρασης του Ιράν – 1-2 εβδομάδες για σχάσιμο υλικό και 3 εβδομάδες έως 18 μήνες για μια λειτουργική κεφαλή – μπορεί πράγματι να υποδηλώνει διαφορετική υποκείμενη δυναμική. Ας αναλύσουμε κάθε πιθανότητα:
Το Ιράν δεν προχωρά προς την οπλοποίηση:
Στοιχεία που το υποστηρίζουν: Η IAEA, οι αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών και οι εμπειρογνώμονες μη διάδοσης (π.χ. ISIS, CSIS) ανέφεραν επανειλημμένα το 2024 και το 2025 ότι δεν υπάρχουν συγκεκριμένα στοιχεία ότι το Ιράν επιδιώκει ενεργά την οπλοποίηση. Το απόθεμα ουρανίου εμπλουτισμένου κατά 60% του Ιράν αυξήθηκε από ~120-140 κιλά στα μέσα του 2024 σε ~150-180 κιλά στα μέσα του 2025, αλλά αυτή η αύξηση είναι σταδιακή και δεν αλλάζει δραστικά τα χρονοδιαγράμματα απόσχισης. Οι στατικές εκτιμήσεις θα μπορούσαν να αντικατοπτρίζουν τη διατήρηση ενός «κατωφλίου» ικανότητας από το Ιράν – αρκετό εμπλουτισμένο ουράνιο για να διατηρήσει τους χρόνους απόσχισης σύντομους χωρίς να περάσει το όριο στην οπλοποίηση. Οι δημόσιες δηλώσεις του Ιράν, συμπεριλαμβανομένων του Ανώτατου Ηγέτη Χαμενεΐ, δίνουν έμφαση στην πυρηνική τεχνολογία για πολιτικούς σκοπούς (π.χ. ενέργεια, ιατρική) και οι εσωτερικές συζητήσεις υποδηλώνουν ότι δεν υπάρχει πολιτική απόφαση για την κατασκευή βόμβας.
Πλαίσιο αναφοράς : Οι ενέργειες του Ιράν, όπως ο εμπλουτισμός στο 60% και ο περιορισμός της πρόσβασης στον ΔΟΑΕ, ξεκίνησαν μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ από το JCPOA το 2018 και την επιβολή κυρώσεων. Αυτά τα βήματα θα μπορούσαν να αποτελούν στρατηγικό μοχλό πίεσης για την άρση των κυρώσεων ή διπλωματικές παραχωρήσεις και όχι σαφή πρόθεση για οπλοποίηση. Η έλλειψη ανιχνευμένων δραστηριοτήτων οπλοποίησης (π.χ. σχεδιασμός ή δοκιμή πυρηνικών κεφαλών) υποστηρίζει την άποψη ότι το Ιράν διατηρεί σταθερή την ικανότητα διάσπασης χωρίς να προχωρά περαιτέρω.
Δυτικές Εκτιμήσεις ως Πολιτικά Εργαλεία:
Στοιχεία που το Υποστηρίζουν: Η συνέπεια των εκτιμήσεων διάσπασης παρά την πάροδο ενός έτους θα μπορούσε να υποδηλώνει έλλειψη λεπτομερών πληροφοριών σχετικά με το πρόγραμμα του Ιράν, ειδικά δεδομένης της μειωμένης παρακολούθησης του ΔΟΑΕ από το 2021 (π.χ. απενεργοποιημένες κάμερες, περιορισμένη πρόσβαση επιθεωρητών). Ορισμένοι αναλυτές και περιφερειακές φωνές, συμπεριλαμβανομένων Ιρανών αξιωματούχων, υποστηρίζουν ότι οι δυτικές εκτιμήσεις είναι διογκωμένες για να δικαιολογήσουν κυρώσεις, στρατιωτικό “θέατρο” ή πίεση στις περιφερειακές πολιτικές του Ιράν, συμπεριλαμβανομένης της υποστήριξής του σε ομάδες όπως η Χεζμπολάχ ή της στάσης του στη [σύγκρουση] Ισραήλ-Παλαιστίνης. Η παρουσίαση του Ιράν ως πυρηνικής απειλής αποτελεί επαναλαμβανόμενο θέμα στην πολιτική των ΗΠΑ και του Ισραήλ, συχνά συνδεδεμένο με ευρύτερους γεωπολιτικούς στόχους, όπως η αντιμετώπιση της επιρροής του Ιράν ή η υποστήριξη συμμάχων όπως το Ισραήλ.
Πλαίσιο αναφοράς: Οι εκτιμήσεις βασίζονται σε μεγάλο βαθμό σε υποθέσεις σχετικά με την αποτελεσματικότητα της φυγοκέντρησης του Ιράν, το μέγεθος των αποθεμάτων και τα δεδομένα του Σχεδίου Amad του παρελθόντος, τα οποία ενδέχεται να μην καταγράφουν πλήρως την πρόοδο ή την πρόθεση σε πραγματικό χρόνο. Οι επικριτές, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων αναρτήσεων στο X από ιρανικές οπτικές γωνίες, ισχυρίζονται ότι αυτές οι εκτιμήσεις χρησιμεύουν ως πρόσχημα για τις δυτικές δυνάμεις να διατηρήσουν την πίεση στο Ιράν, ειδικά εν μέσω εντάσεων για τα ζητήματα της Γάζας και της Παλαιστίνης. Ωστόσο, δεν υπάρχουν άμεσα στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι οι εκτιμήσεις είναι κατασκευασμένες. Συμφωνούν με τεχνικές αξιολογήσεις της ικανότητας εμπλουτισμού του Ιράν από ουδέτερους φορείς όπως ο ΔΟΑΕ.
Εκλεπτυσμένη/αμερόληπτη Προοπτική:
Και οι δύο ερμηνείες θα μπορούσαν να συνυπάρχουν. Το Ιράν μπορεί να διατηρεί σκόπιμα μια ικανότητα κατωφλίου για να μεγιστοποιήσει την μόχλευση χωρίς να περάσει στην οπλοποίηση, κάτι που ευθυγραμμίζεται με τη στρατηγική του ασάφεια και τους εγχώριους πολιτικούς περιορισμούς (π.χ., αποφυγή κλιμάκωσης με τις ΗΠΑ ή το Ισραήλ). Ταυτόχρονα, οι δυτικές εκτιμήσεις μπορεί να διαμορφώνονται από προσεκτικές υποθέσεις ή πολιτικές ατζέντες, καθώς τα κενά στις πληροφορίες (λόγω περιορισμένης πρόσβασης στον ΔΟΑΕ) επιβάλλουν την εξάρτηση από τα χειρότερα σενάρια. Τα στατικά χρονοδιαγράμματα θα μπορούσαν να αντικατοπτρίζουν τόσο την αυτοσυγκράτηση του Ιράν όσο και τους περιορισμούς των δυτικών πληροφοριών, παρά μια οριστική αλήθεια σχετικά με την πρόθεση ή την ικανότητα.
Από γεωπολιτικής άποψης, η αντίθεση του Ιράν στο Ισραήλ και η υποστήριξη των παλαιστινιακών σκοπών είναι καλά τεκμηριωμένα γεγονότα, αλλά δεν υπάρχουν άμεσα στοιχεία που να συνδέουν το πυρηνικό του πρόγραμμα με αυτές τις πολιτικές. Το πυρηνικό ζήτημα συχνά συγχέεται με ευρύτερες περιφερειακές εντάσεις, οι οποίες μπορούν να ενισχύσουν τις αντιλήψεις για απειλή στις δυτικές αφηγήσεις.
Περιορισμοί:
Η μειωμένη ορατότητα του ΔΟΑΕ στο πρόγραμμα του Ιράν από το 2021 καθιστά δύσκολο να επιβεβαιωθεί εάν το Ιράν διαθέτει μυστικές εγκαταστάσεις ή άγνωστες προσπάθειες οπλισμού. Οι εκτιμήσεις βασίζονται επομένως σε γνωστές τοποθεσίες (Νατάνζ, Φόρντοου) και ιστορικά δεδομένα.
Οι πολιτικές προκαταλήψεις στις δυτικές εκτιμήσεις είναι πιθανές, αλλά η τεχνική βάση για τα χρονοδιαγράμματα (αριθμοί φυγοκεντρητών, αποθέματα ουρανίου) προέρχεται από αξιόπιστες πηγές όπως η ΔΟΑΕ, όχι μόνο από τις αμερικανικές ή ισραηλινές πληροφορίες.
Σημειώσεις:
– Η αναφορά σε “ουδέτερους φορείς όπως ο ΔΟΑΕ”, μοιάζει με κακό ανέκδοτο. Όχι μόνον επειδή η Ισλαμική Δημοκρατία δημοσίευσε τις τελευταίες μέρες απόρρητα έγγραφα που κατάφερε να αποκτήσει από πηγές του ψευδοκράτους, τα οποία αποδεικνύουν ότι ο επικεφαλής του “ουδέτερου ” Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής ενέργειας δρα σε συντονισμό με τις κατοχικές αρχές του μορφώματος – ουσιαστικά σαν πράκτοράς του, αλλά και επειδή ο ίδιος είχε αποδείξει ότι δρα σαν πράκτορας της Δύσης στην υπόθεση του πυρηνικού σταθμού της Ζαπορίζια. Εδώ, όπως και σε άλλα σημεία, το Grok σαν όχημα δυτικής προπαγάνδας.
– Εκτιμήσεις για το χρόνο οπλοποίησης: Οι εκτιμήσεις αυτές προϋποθέτουν ότι οι επιστήμονες του Ιράν λειτουργούν “εν κενώ”. Στην πραγματικότητα είναι γνωστό ότι (τουλάχιστον κατά τους δυτικούς) η Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν και η Λαϊκή Δημοκρατία της Βόρειας Κορέας συνεργάζονται στενά σε ανταλλαγή στρατιωτικής τεχνογνωσίας (και αν δεν το κάνουν, θα έπρεπε). Αυτή η μικρή “λεπτομέρεια” αλλάζει τελείως την εικόνα, καθώς με τη βοήθεια Κορεατών επιστημόνων και τεχνικών, η “οπλοποίηση” του σχάσιμου υλικού θα ήταν θέμα ημερώ (άντε, λίγων εβδομάδων), όχι μηνών και ετών. Εδώ είτε βρισκόμαστε μπροστά σε αδυναμία του προγράμματος “τεχνητής ηλιθιότητας” να “ενώσει τις τελείες”, είτε σε άλλη μία περίπτωση που γίνεται όχημα προπαγάνδας, καθώς ο ισχυρισμός ότι ο ολικός απαιτούμενος χρόνος ήταν λίγες εβδομάδες από το 2018 και παραμένει ο ίδιος κοντά 10 χρόνια μετά, αλλά παρ’ όλα αυτά το Ιράν προσπαθεί να αποκτήσει πυρηνικά όπλα, θα ξεπερνούσε κάθε όριο γελοιότητας
– “Το Ιράν άρχισε να παραβιάζει τους περιορισμούς”: Χονδροειδής προπαγάνδα. Η παραβίαση της συμφωνίας JCPOA ξεκίνησε από την πρώτη κυβέρνηση Τραμπ και στη συνέχεια προσχώρησαν σε παρόμοια παραβίαση και οι δυτικοευρωπαίοι εταίροι (Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία). Με τη λογική μαφιόζου που τον διακρίναι, ο Τραμπ σταμάτησε να τηρεί τις υποχρεώσεις που απέρρεαν από τη συμφωνία, αλλά απαιτούσε από τη ν Ισλαμική Δημοκρατία να συνεχίσει να τηρεί τη δική της πλευρά. Κατ’ αναλογία, είναι σαν ένας σπιτονοικοκύρης να νοικιάσει το σπίτι του σε κάποιον και μετά από λίγο καιρό να τον πετάξει έξω από το σπίτι, αλλά να απαιτεί από τον ενοικιαστή να συνεχίσει να πληρώνει το νοίκι. Παραδόξως, η Ισλαμική Δημοκρατία έπραξε αυτό ακριβώς για κάποια χρόνια. Τελικά οι Ευρωπαίοι εταίροι “γλυκάθηκαν” και άρχισαν και αυτοί να υπαναχωρούν από τις υποχρεώσεις τους. Η Ισλαμική δημοκρατία συνέχισε, παρ’ όλα αυτά, να τηρεί τις δικές της υποχρεώσεις, μέχρι που έληξε η ισχύς της σχετικής απόφασης του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Όταν έγινε και αυτό, πέταξε την ήδη “κλινικά νεκρή” (ορθότερα: δολοφονημένη από τη Δύση) JCPOA στον κάλαθο των αχρήστων και άρχισε να εμπλουτίζει, όπως ρητά της επιτρέπει το διεθνές δίκαιο. Ενδιαμέσως ο Τραμπ είχε αντικατασταθεί από τον Μπιντέν, ο οποίος συνέχισε την πολιτική παραβίασης της JCPOA που είχε ξεκινήσει ο Τραμπ.
– Για το κλείσιμο των καμερών του ΔΟΑΕ από το Ιράν: Οι χθεσινοί βομβαρδισμοί ενάντια στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν έγιναν με βάσει στοιχεία που είχαν συλλέξει οι κατάσκοποι “επιθεωρητές” του ΔΟΑΕ. Αν μπορούσε κανείς να κατηγορήσει για κάτι την Ισλαμική Δημοκρατία, αυτό είναι ότι άργησε να τους στείλει στον αγύριστο.
