Όλο και περισσότερες αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες χώρες που έχουν λάβει δάνεια από την Κίνα για την κατασκευή υποδομών στο πλαίσιο του Νέου Δρόμου του Μεταξιού δεν μπορούν πλέον να τα εξυπηρετήσουν όπως είχε προγραμματιστεί. Ως αποτέλεσμα, το Πεκίνο έχει επεκτείνει δραστικά τη χορήγηση δανείων διάσωσης τα τελευταία χρόνια. Μια ανάλυση από ερευνητές της AidData, της Σχολής Κένεντι του Χάρβαρντ, του Ινστιτούτου για την Παγκόσμια Οικονομία του Κιέλου (IfW Kiel) και της Παγκόσμιας Τράπεζας δημοσιοποιεί τώρα για πρώτη φορά τη διάσταση αυτή.
Σύμφωνα με τη μελέτη, το 60% όλων των κινεζικών εξωτερικών δανείων κινδυνεύει πλέον με αθέτηση (από το 2022). Το 2010, το ποσοστό αυτό ήταν ακόμη μόλις 5%. Για να αποτρέψει τις αθετήσεις, το Πεκίνο χορηγεί δάνεια διάσωσης σε μεγάλη κλίμακα. Μέχρι το τέλος του 2021, οι συντάκτες της εν λόγω μελέτης υπολογίζουν 128 δάνεια διάσωσης σε 22 χώρες-οφειλέτες με συνολική αξία 240 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ. Ένα μεγάλο μέρος από αυτά – 170 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ – χορηγούνται μέσω δανείων κεντρικών τραπεζών, τα οποία είναι ιδιαίτερα δύσκολο να παρακολουθήσουν οι διεθνείς οργανισμοί και οι οίκοι αξιολόγησης.
Πρόκειται κυρίως για δάνεια αναχρηματοδότησης, δηλαδή για την παράταση των λήξεων ή των όρων πληρωμής, ή για τη χορήγηση νέων δανείων για τη χρηματοδότηση των οφειλών που λήγουν. Η διαγραφή χρεών πραγματοποιείται εξαιρετικά σπάνια. Ο τακτικός δανεισμός για νέα έργα υποδομής και ενέργειας έχει μειωθεί δραστικά από τις κινεζικές τράπεζες ως αποτέλεσμα των εκτεταμένων δανείων διάσωσης, γεγονός που εγείρει ερωτήματα σχετικά με το μέλλον του Νέου Δρόμου του Μεταξιού, σύμφωνα με την ανάλυση.
Η μελέτη “Η Κίνα ως διεθνής δανειστής τελευταίου καταφυγίου” συντάχθηκε από τους Σεμπάστιαν Χορν (Παγκόσμια Τράπεζα), Μπραντ Παρκς(AidData, Πανεπιστήμιο William & Mary), Κάρμεν Ράινχαρντ (Harvard Kennedy School, πρώην επικεφαλής οικονομολόγος της Παγκόσμιας Τράπεζας) και Κριστόφ Τρεμπές (Kiel Institute for the World Economy). Για το υποκείμενο σύνολο δεδομένων σχετικά με τα δάνεια διάσωσης, το οποίο είναι ελεύθερα προσβάσιμο, οι συγγραφείς ανέλυσαν συστηματικά τους ισολογισμούς των κεντρικών τραπεζών, μεταξύ άλλων.
Σύμφωνα με τους συγγραφείς, το Πεκίνο αντιμετωπίζει πολύ διαφορετικά τις χώρες-οφειλέτες με δυσκολίες πληρωμών. Οι χώρες μεσαίου εισοδήματος αποτελούν σημαντικό κίνδυνο για τους ισολογισμούς των κινεζικών τραπεζών, επειδή αντιπροσωπεύουν το 80%, ή περισσότερα από 500 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ, του συνόλου των κινεζικών δανείων προς το εξωτερικό. Επομένως, η ηγεσία της Κίνας έχει μεγάλα κίνητρα για να αποτρέψει πάση θυσία τη χρεοκοπία αυτών των χωρών. Σε περίπτωση δυσκολιών πληρωμών, συνήθως τους προσφέρει νέα δάνεια για να αποπληρώσουν τα παλιά χρέη. Δεδομένου ότι πολλές από αυτές τις χώρες έχουν αδύναμη πιστοληπτική ικανότητα και χαμηλά συναλλαγματικά αποθέματα, ο κίνδυνος αθέτησης για τα νέα δάνεια είναι συνεπώς αντίστοιχα υψηλός.
Οι χώρες χαμηλού εισοδήματος αντιπροσωπεύουν μόνο το 20% των κινεζικών εξωτερικών δανείων. Επομένως, τα δάνεια αυτά είναι λιγότερο σημαντικά για τη σταθερότητα του κινεζικού τραπεζικού τομέα. Συνεπώς, οι χώρες χαμηλού εισοδήματος σπάνια λαμβάνουν νέα χρήματα. Σε περίπτωση δυσκολιών πληρωμών, η μόνη επιλογή που έχουν στη διάθεσή τους είναι συνήθως η κρατική πτώχευση ή η αναδιάρθρωση του χρέους, για παράδειγμα με επιμήκυνση των λήξεων.
“Το Πεκίνο προσπαθεί να διασώσει τις δικές του τράπεζες”
“Οι κινεζικές τράπεζες έχουν συμφέρον να διασφαλίσουν ότι οι μεγαλύτεροι ξένοι δανειολήπτες τους έχουν επαρκή ρευστότητα για να συνεχίσουν να εξυπηρετούν το ανεξόφλητο χρέος για τα έργα υποδομής του Νέου Δρόμου του Μεταξιού. Το Πεκίνο προσπαθεί τελικά να σώσει τις δικές του τράπεζες. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ενεπλάκη στην ριψοκίνδυνη επιχείρηση των διεθνών δανείων διάσωσης”, λέει η Κάρμεν Ράινχαρντ. “Αλλά αν θέλετε να σώσετε έναν οφειλέτη που βρίσκεται σε αδυναμία πληρωμής ή πρόκειται να χρεοκοπήσει, πρέπει να είστε ξεκάθαροι αν προσπαθείτε να λύσετε ένα βραχυπρόθεσμο πρόβλημα ρευστότητας ή ένα μακροπρόθεσμο πρόβλημα φερεγγυότητας”.
Οι συντάκτες της μελέτης βλέπουν παραλληλισμούς με τα ευρωπαϊκά δάνεια διάσωσης προς την Ελλάδα και άλλες χώρες της Νότιας Ευρώπης κατά τη διάρκεια της κρίσης της ευρωζώνης. Και τότε, η διάσωση των εγχώριων τραπεζών έπαιξε σημαντικό ρόλο στη χορήγηση των δανείων διάσωσης.
Μέχρι στιγμής, η Κίνα έχει χορηγήσει δάνεια διάσωσης σε 22 χώρες, όπως η Αργεντινή, ο Ισημερινός, το Λάος, η Μογγολία, η Αίγυπτος, το Πακιστάν, το Σουρινάμ, η Σρι Λάνκα, η Τουρκία, η Ουκρανία, η Βενεζουέλα και η Λευκορωσία. Ταυτόχρονα, το μέσο επιτόκιο των δανείων είναι πολύ υψηλό, στο 5%. Ένα τυπικό δάνειο διάσωσης από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) έχει επιτόκιο μόλις 2%.
“Χάρη στα δεδομένα μας, μπορούμε να κατανοήσουμε την αυξανόμενη επιρροή της Κίνας στη διεθνή χρηματοπιστωτική τάξη. Μέχρι τώρα δεν ήταν γνωστό ότι η Κίνα είχε δημιουργήσει ένα σύστημα διάσωσης κρατών σε κρίση, πόσο μάλλον η μεγάλη κλίμακα και οι αποδέκτες των δανείων διάσωσης”, δήλωσε ο Trebesch.
“Η αποφασιστική δράση της Κίνας σε χρηματοπιστωτικές κρίσεις στον παγκόσμιο Νότο θα μπορούσε να είναι προάγγελος ενός νέου, κατακερματισμένου παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος, στο οποίο τα πακέτα διάσωσης δεν θα μοιράζονται πλέον μόνο από την Ουάσινγκτον. Πρώην αναδυόμενες οικονομίες όπως η Κίνα ή η Ινδία, οι οποίες εξαρτιόνταν από τη Δύση για δάνεια έκτακτης ανάγκης, γίνονται πλέον όλο και περισσότερο οι ίδιες ενεργοί πιστωτές”.
“Το Πεκίνο δημιούργησε ένα νέο παγκόσμιο σύστημα για διασυνοριακά δάνεια διάσωσης, αλλά με αδιαφανή και ασυντόνιστο τρόπο”, δήλωσε ο Παρκς. “Η αυστηρά διμερής προσέγγισή του έχει καταστήσει δύσκολο τον συντονισμό των δραστηριοτήτων όλων των μεγάλων δανειστών, γεγονός που προκαλεί ανησυχία, διότι η επίλυση κρίσεων δημόσιου χρέους απαιτεί συνήθως κάποιο βαθμό συντονισμού μεταξύ των πιστωτών”.