Τα ευρωπαϊκά κράτη καθώς δεν αντέχουν τη δημοσιονομική πίεση πιέζουν για κοινό δανεισμό για τη χρηματοδότηση κοινών αμυντικών έργων – προοπτική που βρίσκει σημαντικές αντιστάσεις στο εσωτερικό της χώρας.
Ωστόσο, η γερμανική κυβέρνηση αντιμετωπίζει της έντονες νομικές αντιρρήσεις Ομοσπονδιακού Συνταγματικού Δικαστηρίου το οποίο στηρίζεται σε μια συνταγματοποιημένη έννοια της εθνικής οικονομικής πολιτικής και δημοσιονομικής πειθαρχίας (μέσω του ορίου στην ανάληψη δημόσιου χρέους αλλά όχι μόνο) προκειμένου να προστατευτεί η χώρα από τους διεθνείς οικονομικούς κραδασμούς.
Η αποστροφή των δικαστών στην προοπτική η γερμανική οικονομία να αναλάβει νέα βάρη είναι μια γνωστή πραγματικότητα τα τελευταία χρόνια, με τους Γερμανούς ηγέτες να την επικαλούνται τόσο δημόσια όσο και ιδιωτικά για να μετριάσουν τη ρητορική για κοινό… υπουργείο Οικονομικών του ευρώ αλλά και αντιμετώπιση προβλημάτων όπως η ανάταξη της αμυντικής βιομηχανίας της ΕΕ.
Οι πολιτική του Vladimir Putin που έχει αλλάξει de facto τις γεωπολιτικές ισορροπίες – ανεξάρτητα από τις εξελίξεις στο Ουκρανικό – έχει επικεντρώσει τη προσοχή των ευρωπαίων αξιωματούχων στο ποιος θα αναλάβει το τεράστιο κόστος αυτού του εγχειρήματος.
Η ενίσχυση της ασφάλειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την
Advertisement
«αποτροπή της Ρωσίας» έχει ένα τίμημα που ξεκινά με συντηρητικούς υπολογισμούς από 100 δισεκατομμύρια ευρώ (108 δισεκατομμύρια δολάρια), σύμφωνα με την Kaja Kallas, την επικεφαλής της διπλωματίας της ΕΕ.
Το πραγματικό κόστος αναδιαμόρφωσης των αμυντικών δυνατοτήτων της Γηραιάς Ηπείρου μπορεί να διαμορφωθεί δύο ή τρεις φορές από το παραπάνω ποσό, σύμφωνα με ανώτερο αξιωματούχο στο τομέα της.
Τα ρίχνουν στους δικαστές…
Σε αυτό το πλαίσιο, οι Γερμανοί πολιτικοί ηγέτες δεν έχουν παρά να κατηγορήσουν τους δικαστές για την αποτυχία του εγχειρήματός τους.
Είναι μια πειστική υπόθεση: σε τελική ανάλυση, αυτός είναι ο ίδιος φορέας που οδήγησε την οικονομία σε αδιέξοδο όταν τον Νοέμβριο τορπίλησε τα σχέδια για τον προϋπολογισμό της κυβέρνησης συνεργασίας.
Εάν ο Donald Trump – ο οποίος επέκρινε έντονα την εξάρτηση της Ευρώπης από την αμερικανική στρατιωτική προστασία και ζητά επιτακτικά να τηρούν την υποχρέωσή τους για την εισφορά του 2,5% του ΑΕΠ τους στο ΝΑΤΟ – επικρατήσει στις εκλογές του Νοεμβρίου, αυτή η άρνηση στο ενδεχόμενο έκδοσης κοινού χρέους για την ενίσχυση των αμυντικών δυνατοτήτων της ΕΕ θα αποτελούσε επικίνδυνο εφησυχασμό, σύμφωνα με τον Moritz Schularick, επικεφαλής του Kiel Institute for World Economy.
«Η γερμανική περιοριστική δημοσιονομική πολιτική αποτελεί επί του παρόντος κίνδυνο για την ασφάλεια της Ευρώπης», είπε.
Η έλλειψη ετοιμότητας της ηπείρου αποκαλύφθηκε από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022 και ενώ οι χώρες αγωνίστηκαν για να αναπτύξουν τις ατομικές αμυντικές τους ικανότητες, οι προτάσεις για κοινή ευρωπαική αμυντική στρατηρική δεν έχουν ευοδοθεί παρά τα υψηλά διακυβεύματα.
Στη Γερμανία, τα εμπόδια εκτείνονται πέρα από τη δικαιοδοσία του δικαστηρίου της Καρλσρούης.
«Οι εκτιμήσεις των κομμάτων σίγουρα παίζουν ρόλο», πρόσθεσε ο Schularick.
Δεν βοηθά τις οικονομικές προοπτικές της ΕΕ να αυξήσει το χρέος, προοπτική με την οποία αντιτίθεται κατηγορηματικά ο ίδιος ο υπουργός Οικονομικών της χώρας, Christian Lindner. Και σε αυτό το θέμα, τουλάχιστον, ο ίδιος και ο εταίρος του στο συνασπισμό, η καγκελάριος Olaf Scholz φαίνεται να είναι ευθυγραμμισμένοι.
«Εχω μια συγκεκριμένη οπτική», είπε ο Scholz στους δημοσιογράφους τον Ιούνιο, μετά τη συνάντηση με άλλους Ευρωπαίους ηγέτες.
«Επιθυμών να δεχτώ ότι θα εκδίδουμε κοινά ομόλογα, τα λεγόμενα ευρωομόλογα, για αμυντική χρηματοδότηση;
Η απάντηση είναι πως όχι».
Χάος και αβεβαιότητα
Ενώ ο υπουργός Οικονομίας της Ισπανίας Carlos Cuerpo δήλωσε στο Bloomberg νωρίτερα αυτό το έτος ότι η ΕΕ θα πρέπει να μπορέσει να βρει έναν μηχανισμό που να είναι αποδεκτός από τους δικαστές της Καρλσρούης, αλλά νομικοί εμπειρογνώμονες από το εσωτερικό της χώρας δεν είναι τόσο σίγουροι για το περιθώριο αυτό.
Η πρώτη συνεδρίαση του νέου κοινοβουλίου της ΕΕ στο Στρασβούργο την περασμένη εβδομάδα επανέφερε το ερώτημα εάν το ανώτατο δικαστήριο της Γερμανίας θα μπορούσε να πειστεί να άρει την απαγόρευση.
Και η Πολωνία, ένας από τους κορυφαίους συνεισφέροντες του μπλοκ στον τομέα της άμυνας, σχεδιάζει να θέσει τον κοινό δανεισμό για αυτόν τον σκοπό στην ημερήσια διάταξη όταν αναλάβει την εκ περιτροπής προεδρία της ΕΕ τον Ιανουάριο.
«Θα ήμουν επιφυλακτική με οποιεσδήποτε προβλέψεις για το πώς το ομοσπονδιακό συνταγματικό δικαστήριο θα έκρινε αυτήν την υπόθεση», δήλωσε η Cornelia Manger-Nestler, καθηγήτρια νομικής στο Πανεπιστήμιο της Λειψίας HTWK. «
Σε ό,τι αφορά την άμυνα, υπάρχουν μόνο πολύ ασαφείς εξουσίες σε επίπεδο ΕΕ. Είναι όλα σε εξαιρετικά λεπτό έδαφος».
Το ομοσπονδιακό συνταγματικό δικαστήριο της Καρλσρούης έχει μακρά παράδοση στην περιφρούρηση του ορίου της Γερμανίας στην έκδοση χρέους στο πλαίσιο της ΕΕ.
Κατά τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης σχεδόν κάθε βήμα για τη διάσωση του ευρώ πέρασε από ως υπόθεση από τα χέρια των ανώτατων Γερμανών δικαστών.
Ενώ η κυβέρνηση κέρδισε επισήμως όλες αυτές τις υποθέσεις, οι δικαστές εξέφραζαν τακτικά αντιρρήσεις και έθεσαν προϋποθέσεις να περισσότερος λόγος στο εθνικό κοινοβούλιο.
Χαρακτηρίστηκαν ως αποφάσεις «ναι μεν, αλλά…»
Το πλησιέστερο άμεσο προηγούμενο στις προτάσεις που θέτουν στο τραπέζι οι πιο επιφυλακτικοί γείτονες του Putin βρίσκεται στο ταμείο πανδημίας των 800 δισεκατομμυρίων ευρώ του μπλοκ.
Ωστόσο, η αναδιαμόρφωση ενός επενδυτικού οχήματος το οποίο εξαρτάται από έναν κανόνα που καλύπτει καταστάσεις έκτακτης ανάγκης που μοιάζουν με φυσικές καταστροφές δεν θα ήταν κατάλληλο για το ζήτημα της ευρωπαϊκής ασφάλειας, σύμφωνα με τη Manger-Nestler.
Δημιουργία αμυντικής βιομηχανίας
Αυτή και ο καθηγητής συνταγματικού δικαίου Alexander Thiele, ο οποίος διδάσκει στο BSP Business and Law School με έδρα το Βερολίνο, συμφώνησαν σε ξεχωριστές συνεντεύξεις στο Bloomberg ότι η αρμοδιότητα της βιομηχανικής πολιτικής της ΕΕ θα ήταν μια πιο εύλογη βάση, καθώς αυτός είναι ένας τομέας όπου έχουν δικαιοδοσία οι Βρυξέλλες.
Το μπλοκ θα μπορούσε να βασιστεί σε αυτό για να δημιουργήσει τη δική του αμυντική βιομηχανία, αν και μια τέτοια προσέγγιση μπορεί να μην περάσει εύκολα.
Και οι δύο είπαν ότι θα είναι μόνο το ήμισυ της μάχης.
Η Κομισίον μέσω της βιομηχανικής πολιτικής απλώς προβλέπει πού μπορεί να ξοδέψει η ΕΕ τα χρήματά της.
Το ζήτημα του πώς συγκεντρώνει αυτά τα κεφάλαια που είναι απαραίτητα ως πρωτογενής συσσώρευση είναι ένα ξεχωριστό ζήτημα συνολικά.
«Η ικανότητα της ΕΕ να αυξήσει το χρέος είναι εξαιρετικά αμφιλεγόμενη επειδή δεν υπάρχει ρητή εξουσία να το κάνει με βάση τις Συνθήκες», σημείωσε ο Thiele.
«Η αύξηση του χρέους πρέπει πάντα να αιτιολογείται κατά περίπτωση».
Σύμφωνα με τον Thiele, η απόφαση του ανώτατου δικαστηρίου του 2022 με την οποία εγκρίθηκε η συμμετοχή της Γερμανίας στο ταμείο πανδημίας της ΕΕ έχει ήδη δείξει τα όρια των δικαστών ως προς την ανοχή που επιθυμούν να επιδείξουν όσον αφορά το διεθνή δανεισμό.
Στη συνέχεια, ένα χρόνο αργότερα, οι δικαστές συγκλόνισαν τους πάντες καταρρίπτοντας ένα ειδικό όχημα προϋπολογισμού που είχε σχεδιαστεί για να ξεπεράσει τους αυστηρούς περιορισμούς δανεισμού της χώρας – μια υπόθεση στην οποία υπερασπίστηκε ανεπιτυχώς τη γερμανική κυβέρνηση.
Αυτό το χτύπημα δείχνει ότι οι δικαστές τείνουν προς μια ολοένα και πιο περιοριστική άποψη για τους δημοσιονομικούς κανόνες, πρόσθεσε.
«Ήταν ήδη αμφιταλαντευόμενο» με το ταμείο πανδημίας, είπε ο Thiele. Τώρα, «υπάρχει ο κίνδυνος να πει το συνταγματικό δικαστήριο: περιμένετε ένα λεπτό, δεν μπορείτε να αυξάνετε το χρέος κάθε λίγα χρόνια».
Νομικοί χειρισμοί
Ο Matthias Ruffert, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Humboldt του Βερολίνου, ήταν πολύ επικριτικός σχετικά με το νομικό «κόλπο» που χρησιμοποιήθηκε για τη δημιουργία του ταμείου πανδημίας, το οποίο ουσιαστικά περιελάμβανε τη δήλωση των δανείων ως άλλης μορφής εσόδων της ΕΕ.
Ωστόσο, είπε, η αντιπολίτευση είναι πλέον άσκοπη.
«Το δικαστήριο έκρινε ότι είναι δυνατό, εφόσον τα κονδύλια δεν υπερβαίνουν τον προϋπολογισμό της ΕΕ στο πολυετές δημοσιονομικό πλαίσιο», είπε ο Ruffert.
«Αν κοιτάξετε αυτό το επταετές σχέδιο, το οποίο ολοκληρώνεται το 2028, υπάρχει ακόμα περιθώριο βελτίωσης – 100 δισεκατομμύρια ευρώ δεν θα υπερβαίνουν αυτό το ποσό».
Οι μηχανισμοί και οι αντιδράσεις
Ωστόσο, αυτό θα χρειαζόταν την επικύρωση όλων των κρατών μελών – κάτι που θα μπορούσε να πάρει πολύ χρόνο για να αποφευχθούν σοβαρές αποτυχίες για την Ουκρανία στον πόλεμο με τη Ρωσία.
Υποστήριξε ότι άλλοι μηχανισμοί χρηματοδότησης που δεν εξαρτώνται από το χρέος θα μπορούσαν να είναι ταχύτεροι: όπως το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ειρήνης, ένα μέσο στο οποίο τα κράτη μέλη καταβάλουν άμεσα χρήματα.
Μια τέτοια προσέγγιση μπορεί επίσης να κατευνάσει τον Lindner, τον υπουργό Οικονομικών της Γερμανίας, ο οποίος έχει δηλώσει ότι αντιτίθεται στο κοινό χρέος τόσο για πολιτικούς όσο και για νομικούς λόγους.
«Η κοινοτικοποίηση των κινδύνων, των υποχρεώσεων και του χρέους δεν συμβάλλει στη σταθερότητα και επομένως η Γερμανία δεν θα την υποστηρίξει», είπε σε δημοσιογράφους στις Βρυξέλλες την περασμένη εβδομάδα.
Οι Ευρωπαίοι συνάδελφοί του δεν κάνουν πίσω.
Στην ίδια συνάντηση των υπουργών Οικονομικών στις Βρυξέλλες, ο Επίτροπος Οικονομίας της ΕΕ Paolo Gentiloni επισήμανε: «Πρέπει να ξεκινήσουμε μια συζήτηση για τη δυνατότητα νέων κοινών εργαλείων, κοινής χρηματοδότησης.
Και αυτό σημαίνει άντληση πόρων στις χρηματοπιστωτικές αγορές».
Το σχέδιο της Ευρώπης για την ανάταξη των αμηυντικών δυνατοτήτων είναι στο αέρα…