Συμφωνία για σημαντική αύξηση των αμυντικών δαπανών στο 5% βρίσκεται σε επεξεργασία μεταξύ των συμμάχων του ΝΑΤΟ. Το ποσοστό αυτό έχει προκύψει από την απαίτηση του Αμερικανού προέδρου, Ντόναλντ Τραμπ, οι σύμμαχοι να αναλάβουν μεγαλύτερο βάρος. Σύμφωνα με το ΝΑΤΟ, το 2% δεν είναι αρκετό.
Οι τελικές αποφάσεις στη Χάγη
Σύμφωνα με το πρακτορείο Bloomberg, έχει υπάρξει σημαντική πρόοδος στην έως τώρα διαπραγμάτευση μεταξύ των μελών του ΝΑΤΟ. Στόχος, το 5% για στρατιωτικές και άλλες δαπάνες σχετικά με την άμυνα να επιτευχθεί έως το 2032. Οι διαπραγματευτές εργάζονται εν όψει της συνόδου κορυφής της Συμμαχίας στη Χάγη, όπου η υιοθέτηση του σχεδίου τα τεθεί επί τάπητος. Οι υπουργοί Εξωτερικών του ΝΑΤΟ θα συζητήσουν την πρωτοβουλία σε συνάντηση στην Αττάλεια της Τουρκίας σήμερα και αύριο.
Η πρόταση του Μαρκ Ρούτε
Ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, Μαρκ Ρούτε, έχει προτείνει τα μέλη της συμμαχίας να «σπάσουν» αυτή την αύξηση σε δύο κομμάτια. Να αυξήσουν δηλαδή τις αμυντικές δαπάνες τους (αγορές όπλων και αμυντικών συστημάτων) στο 3,5% του ΑΕΠ. Αλλά και να δεσμεύσουν ένα επιπλέον 1,5% του ΑΕΠ τους για ευρύτερες δαπάνες που σχετίζονται με την ασφάλεια.
Μια συμφωνία για τις αμυντικές δαπάνες σε αυτή την κλίμακα θα σηματοδοτούσε τη μεγαλύτερη αύξηση δαπανών για το ΝΑΤΟ από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Επιπλέον, πρέπει να σημειωθεί ότι κανένα από τα 32 μέλη της συμμαχίας, ούτε οι ΗΠΑ, δεν έχει επιτύχει αυτό το όριο. Οι ΗΠΑ, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, δαπάνησαν το 2023, το 3,4% του ΑΕΠ του για την άμυνα.
Ούτε 2%
Ο Ντόναλντ Τραμπ, από την πρώτη του θητεία ακόμη, επέκρινε τους συμμάχους επειδή δεν έχουν επιτύχει ούτε τον συμβατικά επιβεβαιωμένο στόχο για αμυντικές δαπάνες 2%. Τον Απρίλιο, οκτώ από τα 32 μέλη του ΝΑΤΟ εξακολουθούσαν να υστερούν σε δαπάνες αναφορικά με αυτόν τον στόχο.
Μεταξύ αυτών η Ισπανία, που για το 2024 δαπάνησε για την άμυνα 1,3% του ΑΕΠ. Ο πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ διαβεβαίωνε τον Απρίλιο ότι ο στόχος του ΝΑΤΟ για το 2% θα επιτευχθεί «σύντομα». Νωρίτερα από 2029, που ήταν ο αρχικός στόχος.
Εν όψει της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ στη Χάγης, ο γενικός γραμματέας, Μαρκ Ρούτε, έχει δηλώσει ότι στόχος είναι η αναδιάρθρωση των δαπανών εντός της συμμαχίας. Αλλά και η «αναδιάρθρωση της διακυβέρνησης» της Συμμαχίας, ώστε να κατευναστεί ο Ντόναλντ Τραμπ, που ασκεί δριμεία κριτική στη λειτουργία της. Επίσης, οι πληροφορίες αναφέρουν ότι οι απόρρητες λίστες των στόχων έχουν ήδη γίνει αποδεκτές από τα μέλη της Συμμαχίας και θα πάρουν την υπογραφή των υπουργών Άμυνας αρχές Ιουνίου. Επισήμως, θα υιοθετηθούν από τους ηγέτες των χωρών μελών στη Χάγη στις 24-25 του ίδιου μήνα.
Τι περιλαμβάνει το 1,5%
Και ενώ οι δαπάνες της τάξης του 3,5% είναι σαφές τι περιλαμβάνουν (όπλα, αεροσκάφη, πλοία κ.λπ.), το σκέλος του 1,5% δημιουργεί απορίες. Σύμφωνα με το Bloomberg, εκεί θα μπορούσαν να ενταχθούν δαπάνες για στρατιωτική κινητικότητα, αγαθά διπλής χρήσης και κυβερνοασφάλεια. Αλλά παραμένει ασαφές εάν αυτό το τμήμα θα περιλαμβάνει τις υπάρχουσες δαπάνες εντός του ΝΑΤΟ ή θα απαιτεί νέες δεσμεύσεις.
Η πρόταση του γ.γ. του ΝΑΤΟ περιλαμβάνει επίσης έναν τακτικό και αυστηρό μηχανισμό επαλήθευσης.
Πρόκληση το χρονικό πλαίσιο
Η αύξηση των δαπανών σε αυτή την τάξη μεγέθους θεωρείται μεγάλη πρόκληση, παρά το γεγονός ότι το ΝΑΤΟ θεωρεί ότι πρέπει να στείλει ένα ισχυρό μήνυμα στη Ρωσία.
Ο νέος βασικός στόχος του 3,5% βασίζεται σε φιλόδοξα νέα αμυντικά σχέδια που καταρτίζει το ΝΑΤΟ. Η συμμαχία έχει διανείμει λεπτομερείς, άκρως απόρρητες λίστες όπλων και άλλων δυνατοτήτων στις κυβερνήσεις-μέλη, τις οποίες οι αρχηγοί άμυνας θα συζητήσουν στις Βρυξέλλες την Τετάρτη.
Πρωταθλήτρια στις δαπάνες η Ελλάδα
Η Ελλάδα, από το 2020 και μετά έχει προχωρήσει σε σημαντική αύξηση των αμυντικών δαπανών της, υπερβαίνοντας κατά πολύ τον στόχο του 2% του ΝΑΤΟ. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ένα από τα υψηλότερα ποσοστά, πάνω από ισχυρότερες και σταθερότερες οικονομίες. Τα στοιχεία δείχνουν ότι βρίσκεται πιο κοντά στον στόχο του 5%, από πολλές ευρωπαϊκές χώρες συμμάχους.
Σύμφωνα με τον ιστότοπο makrotrende.com, το 2021 δαπάνησε το 3,86% του ΑΕΠ της και το 2022, το 3,69%. Το 2023 το ποσοστό των αμυντικών δαπανών επί του ΑΕΠ ήταν 3,2%, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, με μόνο την Πολωνία να υπερβαίνει την Ελλάδα, με 3,8%. Και αυτό γιατί η Πολωνία έχει κάνει μια μεγάλη επένδυση στην άμυνά της, εξαιτίας της γειτνίασής της με τη Ρωσία, αλλά και λόγω του ρωσο-ουκρανικού πολέμου.
Τη χρονιά που μας πέρασε, οι δαπάνες για την άμυνα ήταν 3,13 επί του ΑΕΠ. Για το 2025, βάσει της γενικότερης συμφωνίας εντός της Ε.Ε. για αυξημένη δαπάνη κονδυλίων κατ’ έτος, στο Μεσοπρόθεσμο Δημοσιονομικό – Διαρθρωτικό Σχέδιο 2025-2028, προβλέπεται αύξηση των καθαρών πρωτογενών δαπανών κατά 3,6% το 2025 σε σχέση με το 2024. Αυτό το ποσοστό αύξησης αντιστοιχεί επιπλέον δαπάνη που κυμαίνεται κοντά στα 4 δισ. ευρώ. Όπως διαπιστώνει κανείς, η Αθήνα συναγωνίζεται την Ουάσιγκτον σε αμυντικές δαπάνες, ως ποσοστό επί του ΑΕΠ.