Το «ευρωπαϊκό οικοδόμημα» εισέρχεται σε περίοδο σημαντικών αλλαγών, που θα δώσουν νέα μορφή και περιεχόμενο τόσο στη συνύπαρξη των νυν μελών, με την ύπαρξη περισσότερων «ταχυτήτων» όσο και στις σχέσεις τους με άλλες χώρες.
Ο πρώτος που έθεσε δημοσίως το θέμα ήταν ο Εμανουέλ Μακρόν. Μιλώντας στην Ευρωβουλή στις 9 Μαΐου, για την Ημέρα της Ευρώπης και με την ευκαιρία της ολοκλήρωσης της Διάσκεψης για το Μέλλον της Ευρώπης, ο πρόεδρος της Γαλλίας και προεδρεύων της ΕΕ για το τρέχον εξάμηνο έριξε τη «βόμβα» του.
Πρέπει να φτιάξουμε – όπως είπε – μια Ευρωπαϊκή Πολιτική Κοινότητα, στην οποία θα χωράνε όλοι. Και οι χώρες των Δυτικών Βαλκανίων που περιμένουν στο… ακουστικό τους εδώ και χρόνια. Και το Ηνωμένο Βασίλειο που πρόσφατα μας εγκατέλειψε, αλλά θέλει και θέλουμε να διατηρήσουμε τις σχέσεις μας. Και η Ουκρανία, η οποία δεν έχει ελπίδα να γίνει πλήρες μέλος της ΕΕ προτού περάσουν πολλά χρόνια ή και δεκαετίες.
Από τον Μακρόν στον Μισέλ
Τη σκυτάλη πήρε χθες ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. «πρέπει να σκεφτούμε πέρα από τη διεύρυνση», είπε χαρακτηριστικά Σαρλ Μισέλ, δίνοντας συνέχεια στην πρόταση του Μακρόν και αποδεικνύοντας ότι, σε κάθε περίπτωση, δεν μπορεί να θεωρηθεί ουρανοκατέβατη.
«Καλώ για τη δημιουργία μιας ευρωπαϊκής γεωπολιτικής κοινότητας», συνέχισε, παραλλάσσοντας ελαφρώς το σχέδιο του Γάλλου προέδρου – για να ξεκαθαρίσει αμέσως, έτσι ώστε να μην δημιουργούνται αυταπάτες: «Αυτή η πρωτοβουλία δεν αποσκοπεί σε καμία περίπτωση στο να υποκαταστήσει τη διεύρυνση ή να βρει μια νέα δικαιολογία για αναβλητικότητα. Ούτε αποτελεί εγγύηση ότι όσοι συμμετέχουν θα γίνουν κάποτε μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης».
Στο ζήτημα που έχει αντικειμενικά ανοίξει αναφέρθηκε, εμμέσως πλην σαφώς, ο Όλαφ Σολτς. Μιλώντας στην Μπούντεσταγκ ενόψει της έκτακτης συνόδου κορυφής που θα πραγματοποιηθεί στις 30 και 31 Μαΐου, ο καγκελάριος της Γερμανίας απευθύνθηκε στις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων και τους διεμήνυσε ότι «ανήκουν στην ΕΕ».
Τα διλήμματα του Σολτς
Μάλιστα, όπως έγινε γνωστό, σχεδιάζει να πραγματοποιήσει περιοδεία στην περιοχή εντός του Ιουνίου, προκειμένου να διαβεβαιώσει τις ηγεσίες τους ότι ούτε το Βερολίνο ούτε οι άλλοι εταίροι τις έχουν ξεχάσει. Αυτό, ωστόσο, επ’ ουδενί αρκεί για να τους διασφαλίσει ότι σύντομα θα ενταχθούν στην ΕΕ.
Οι αιτίες είναι πολλές: Η διαμάχη ανάμεσα σε Σερβία και Κόσοβο καθιστά πρακτικά αδύνατο να γίνουν δεκτές οι δύο χώρες ως εταίροι. Το βέτο της Βουλγαρίας αποτελεί μεγάλο εμπόδιο για την περίπτωση της Βόρειας Μακεδονίας. Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη απειλείται πρακτικά με διάλυση, αν όχι με νέο πόλεμο. Όσο για την Αλβανία, το βάθος και η έκταση της διαφθοράς στη χώρα την καθιστά μη ελκυστική για τις Βρυξέλλες.
Έτσι, με δεδομένο και το γεγονός ότι ούτε η Γερμανία βλέπει ως ρεαλιστικό το σενάριο ένταξης της Ουκρανίας στο ορατό μέλλον, η κυβέρνηση Σολτς είναι αναγκασμένη να εξετάσει εναλλακτικά σενάρια. Ακόμη και εάν δεν υιοθετήσει τις προτάσεις του Μακρόν και του Μισέλ και αναγκαστεί να καταθέσει το δικό της σχέδιο – που, ανάμεσα στα άλλα, θα διασφαλίζει πως η Γερμανία θα παραμείνει ηγεμονική δύναμη στην Ευρώπη.
Τα δύο «στάνταρ»
Σε κάθε περίπτωση, δύο πράγματα μπορούν να θεωρηθούν βέβαια. Το ένα είναι πως Βερολίνο και Παρίσι, όπως και οι επικεφαλής των «θεσμών», συμφωνούν πως πρέπει να μπει μια διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην πολιτική συνεργασία και συμπόρευση και την οικονομική και νομισματική σύγκλιση και αρωγή. Κι αυτό διότι, πολύ απλά, οι ανάγκες είναι μεγάλες και τα λεφτά δεν φτάνουν πλέον για όλους και δεν μπορούν να συνεχίσουν να μοιράζονται ισότιμα σε όλους όσοι έχουν ή θα αποκτήσουν την ιδιότητα του πλήρους μέλους.
Το δεύτερο είναι ότι, στο φόντο των αλλεπάλληλων κρίσεων, είτε φτιαχτεί είτε όχι μια παράλληλη δομή – μια «δεύτερη ΕΕ» με άλλα λόγια – η υπάρχουσα θα αλλάξει και μάλιστα ριζικά, αποκτώντας περισσότερες από μία «ταχύτητες». Η κατάργηση της αρχής της ομοφωνίας σχεδόν σε όλα τα ζητήματα πρέπει να θεωρείται δεδομένη, έστω και αν για να γίνει αυτό θα προηγηθεί μια μεγάλη σύγκρουση με τις μικρότερες χώρες και η άσκηση ασφυκτικών πιέσεων σε βάρος τους.
Η Ευρώπη και η ΕΕ που γνωρίσαμε σύντομα θα είναι παρελθόν. Η προσπάθεια επανεκκίνησης είναι αναγκαία και δεδομένη. Η δε επιλογή των όρων από Μακρόν και Μισέλ, οι οποίοι παραπέμπουν στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα που ιδρύθηκε στη Ρώμη το 1957, κάθε άλλο παρά τυχαία είναι.
