H μεγαλύτερη οικονομία στη Γηραιά Ήπειρο και η τέταρτη μεγαλύτερη στον κόσμο, συρρικνώθηκε ξανά, γεγονός που εγείρει φόβους για αποβιομηχάνιση.
Ίσως έχει έρθει ο καιρός να νιώσουν οι Γερμανοί… για λίγο… Έλληνες!
Ειδικότερα, όπως αναφέρει ο Economist, oι οικονομικές συνθήκες δεν είναι «ικανοποιητικές». Τάδε έφη ο υπουργός Οικονομίας της Γερμανίας ο Robert Habeck στις 9 Οκτωβρίου, μετά την αναθεώρηση των επίσημων προβλέψεων για το έτος από ανάπτυξη 0,3% σε συρρίκνωση 0,2%.
Σύμφωνα με τον Economist, αυτή η εκτίμηση ακολουθεί μια μείωση της παραγωγής κατά 0,3% πέρυσι, πράγμα που σημαίνει ότι η Γερμανία αντιμετωπίζει την πρώτη διετή ύφεση εδώ και περισσότερες από δύο δεκαετίες.
Στην πραγματικότητα, η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης μετά το χτύπημα του Covid-19 υστερεί σε σχέση με τον υπόλοιπο πλούσιο κόσμο.
Η αξιωματούχος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Isabel Schnabel σημείωσε ότι η ανάπτυξη της ευρωζώνης εξαιρουμένης της Γερμανίας είναι «εξαιρετικά ανθεκτική» από το 2021 και ταχύτερη από αυτή πολλών άλλων μεγάλων οικονομιών.
Αλλά το να μιλάμε για την οικονομία της ευρωζώνης χωρίς τη Γερμανία είναι σαν να μιλάμε για την αμερικανική οικονομία χωρίς την Καλιφόρνια και το Τέξας.
Η χώρα, κάποτε κινητήριος μοχλός της ευρωπαϊκής ανάπτυξης, έχει γίνει βαρίδι.
Όπως αναφέρει ο Economist, είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς χειρότερες συνθήκες για την εξαρτώμενη από τις εξαγωγές και τη βαριά μεταποίηση γερμανική οικονομία από αυτές που αντιμετωπίζει από το 2021.
Η άνοδος στις τιμές της ενέργειας ακολούθησε την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Τώρα η βιομηχανική πλεονάζουσα παραγωγική ικανότητα της Κίνας προκαλεί όλεθρο.
Και όσο παρηγορητικό κι αν είναι να αποδίδουμε την οικονομική αδυναμία σε εξωτερικούς παράγοντες, τα προβλήματα της Γερμανίας είναι βαθύτερα, με πολλά από αυτά να είναι εγχώρια.
Επιπλέον, ο τριμερής συνασπισμός που κυβερνά εμποδίζει την πολιτική απάντηση.
Η βιομηχανική παραγωγή έχει δυσκολευτεί τα τελευταία χρόνια.
Οι ενεργοβόρες βιομηχανίες, όπως τα χημικά, η μεταλλουργία και η χαρτοποιία, έχουν πληγεί ιδιαίτερα.
Αυτοί οι τομείς αντιπροσωπεύουν μόλις το 16% της γερμανικής βιομηχανικής παραγωγής, αλλά καταναλώνουν σχεδόν το 80% της βιομηχανικής ενέργειας.
Πολλές επιχειρήσεις ανταποκρίθηκαν στο υψηλότερο ενεργειακό κόστος σταματώντας την παραγωγή.
Σύμφωνα με τον Economist, η αλλαγή των προτύπων της παγκόσμιας ζήτησης είναι μεγαλύτερο πρόβλημα για τις περισσότερες επιχειρήσεις.
Όπως σημείωσε η Pictet Wealth Management, η οικονομική σχέση της Γερμανίας με την Κίνα έχει αλλάξει. Στη δεκαετία του 2010, η ανάπτυξη των δύο χωρών ήταν συμπληρωματική: η Γερμανία πουλούσε αυτοκίνητα, χημικά και μηχανήματα στην Κίνα και με τη σειρά της αγόραζε καταναλωτικά αγαθά και ενδιάμεσες εισροές, όπως μπαταρίες και ηλεκτρονικά εξαρτήματα.
Τώρα η Κίνα είναι σε θέση να παράγει για τον εαυτό της μεγάλο μέρος των προϊόντων που εισήγαγε κάποτε και, σε ορισμένες περιπτώσεις, έχει γίνει σοβαρός ανταγωνιστής για τις εξαγωγικές αγορές, ιδίως στις αυτοκινητοβιομηχανίες.
Όμως, η θλίψη για τη γερμανική βιομηχανία μπορεί να είναι υπερβολική.
Αν και η μεταποιητική παραγωγή έχει μειωθεί από το 2020, η ακαθάριστη προστιθέμενη αξία της είναι αξιοσημείωτα σταθερή.
Οι μεταποιητικές επιχειρήσεις, σε πολλές περιπτώσεις, μπόρεσαν να στραφούν στην παραγωγή προϊόντων υψηλότερης αξίας, ακόμη και όταν έχασαν μερίδιο αγοράς.
Και πέρυσι, καθώς η συνολική οικονομία συρρικνώθηκε, το εμπόριο συνέχισε να συμβάλλει στην ανάπτυξη, κάτι που φαίνεται ότι θα επαναληφθεί φέτος.
Τα υψηλότερα πραγματικά εισοδήματα των νοικοκυριών, καθώς μειώνεται ο πληθωρισμός, άργησαν να οδηγήσουν σε μεγαλύτερη ζήτηση, αλλά τελικά θα εμφανιστούν στις καταναλωτικές δαπάνες.
Τα δε χειρότερα από την ενεργειακή συμπίεση της βιομηχανίας ανήκει επίσης στο παρελθόν.
Οι περισσότεροι παρατηρητές αναμένουν ανάκαμψη της ανάπτυξης το επόμενο έτος. Η κυβέρνηση εκτιμά ανάπτυξη 1,1% το 2025 και 1,6% το 2026, με βάση την υπόθεση ότι η ιδιωτική κατανάλωση θα αρχίσει να ανακάμπτει.
Με κάποιο σκεπτικισμό, οι υπουργοί υποθέτουν ότι αυτό θα συμβεί εν μέρει λόγω των δικών τους αναπτυξιακών πολιτικών.
Αλλά η καθυστερημένη άνοδος δεν συνεπάγεται διαφυγή από μακροχρόνια διαρθρωτικά προβλήματα.
H οικονομική αδυναμία
Στην πραγματικότητα, η οικονομική αδυναμία της Γερμανίας προηγείται των πρόσφατων γεωπολιτικών και οικονομικών σοκ.
Όπως σημείωσε η κ. Schnabel αυτόν τον μήνα, το γερμανικό ΑΕΠ στα τέλη του 2021 ήταν μόλις 1% πάνω από το επίπεδό του πριν από τέσσερα χρόνια, σε σύγκριση με αύξηση 5% στη ζώνη του ευρώ μείον τη Γερμανία και περισσότερο από 10% στην Αμερική.
Η γερμανική επιτυχία τη δεκαετία του 2010 αντανακλούσε το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα της χώρας έναντι της υπόλοιπης Ευρώπης.
Στις αρχές του αιώνα, η Γερμανία πάλευε με την επανένωση.
Το επίπεδο τιμών ήταν υψηλότερο από ό,τι στην υπόλοιπη περιοχή του κοινού νομίσματος.
Στη συνέχεια, στις αρχές της δεκαετίας του 2000, οι μεταρρυθμίσεις Hartz, που περιελάμβαναν την απελευθέρωση της αγοράς εργασίας, έβαλαν ένα καπάκι στο κόστος αποδυναμώνοντας τη διαπραγματευτική δύναμη των εργαζομένων.
Ταυτόχρονα, η ταχεία ανάπτυξη που τροφοδοτείται από χρέος στη νότια Ευρώπη οδήγησε το επίπεδο των τιμών σε υψηλότερο επίπεδο στη ζώνη του ευρώ συνολικά.
Με την πάροδο του χρόνου, αυτό το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα διαβρώθηκε. Μετά την κρίση χρέους στις αρχές της δεκαετίας του 2010, οι περιφερειακές ευρωπαϊκές οικονομίες ξεκίνησαν τη δική τους διαρθρωτική μεταρρύθμιση.
Από το 2015, μετά από μια δεκαετία μετριοπάθειας, το γερμανικό μισθολογικό κόστος άρχισε να αυξάνεται ταχύτερα.
Μέχρι το 2019 το χάσμα σε επίπεδο τιμών μεταξύ της Γερμανίας και της υπόλοιπης ζώνης του ευρώ είχε μειωθεί.
Ο αντίκτυπος της ενεργειακής συμπίεσης, με τη Γερμανία να εξαρτάται ιδιαίτερα από το ρωσικό φυσικό αέριο, ήταν αρκετός για να ωθήσει το επίπεδο τιμών της χώρας υψηλότερα.
Για πρώτη φορά εδώ και περισσότερες από δύο δεκαετίες, η Γερμανία δεν έχει πλεονέκτημα κόστους έναντι των ομολόγων της στην ευρωζώνη.
Καθώς η Γερμανία αντιμετωπίζει αυτήν την απώλεια ανταγωνιστικότητας, πρέπει επίσης να αντιμετωπίσει τις δημογραφικές αλλαγές.
Τα τελευταία χρόνια η γήρανση του πληθυσμού της χώρας εξισορροπήθηκε από την υψηλή μετανάστευση.
Αλλά λιγότεροι μετανάστες καταφθάνουν τώρα, προκαλώντας στις επιχειρήσεις έλλειψη εργαζομένων.
Συνολικά, το ΔΝΤ αναμένει ότι ο γερμανικός πληθυσμός σε ηλικία εργασίας θα συρρικνώνεται κατά 0,5% ετησίως για τα επόμενα πέντε χρόνια, την πιο απότομη πτώση κάθε μεγάλης οικονομίας.
Οι αξιωματούχοι του ΔΝΤ αναφέρουν ότι, εάν δεν βελτιωθεί η παραγωγικότητα, η γερμανική οικονομική ανάπτυξη θα διαμορφωθεί στο 0,7% ετησίως, το ήμισυ του επιπέδου πριν από την πανδημία.
Περισσότερες κρατικές δαπάνες θα μπορούσαν να δώσουν ώθηση, αλλά οι υπουργοί περιορίζονται από τους αυτοεπιβαλλόμενους δημοσιονομικούς κανόνες.
Οι ετήσιες καθαρές δημόσιες επενδύσεις μειώθηκαν από 1% του ΑΕΠ στις αρχές της δεκαετίας του 1990 στο μηδέν.
Αν και η κριτική για το «φρένο χρέους», που περιορίζει το ομοσπονδιακό διαρθρωτικό έλλειμμα στο 0,35% του ΑΕΠ ετησίως, έχει γίνει πιο συχνή, λίγοι παρατηρητές αναμένουν κάποια αλλαγή πριν από τις ομοσπονδιακές εκλογές του επόμενου έτους.
Όπως αναφέρει ο Economist, η ύφεση της Γερμανίας είναι επώδυνη τόσο για τους ίδιους τους Γερμανούς όσο και για την ευρύτερη ευρωζώνη.
Μια οικονομική ανάκαμψη του χρόνου, που θα προκληθεί από χαμηλότερο πληθωρισμό και χαμηλότερο ενεργειακό κόστος, δεν θα αμβλύνει τα διαρθρωτικά προβλήματα.
Η οικονομία της Γερμανίας έδειχνε σημάδια πίεσης πολύ πριν χτυπήσει η πανδημία, η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία και η Κίνα άρχισε να ρίχνει χρήματα σε βιομηχανίες που αντιμετωπίζουν προβλήματα.
Θα συνεχίσει να παρουσιάζει σημάδια καταπόνησης για αρκετό καιρό ακόμη, καταλήγει το περιοδικό.
