Τις κινήσεις του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν μετά την ανταρσία τoυ Γεβγένι Πριγκόζιν της Wagner προσπαθεί να αναλύσει το CNN, το οποίο κάνει και μια σύγκριση με τα όσα είχε κάνει το 2016 ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Για δύο ημέρες αφού ο Πριγκόζιν «ακύρωσε» την ανταρσία του, ο Βλαντιμίρ Πούτιν δεν είπε τίποτα δημόσια, αναφέρει αρχικά το CNN στο άρθρο του. Έχοντας αντιμετωπίσει την μεγαλύτερη πρόκληση στην εξουσία του εδώ και 23 χρόνια, και αφού παρολίγον να οδηγηθεί σε εμφύλιο πόλεμο, πολλοί προσδοκούσαν πως ο Ρώσος πρόεδρος θα απαντούσε δυναμικά και με οργή, λέει χαρακτηριστικά ο αρθρογράφος Christian Edwards.
Όμως, η «σιωπή» έσπασε πρώτα από τον αντίπαλό του, με τον Γιεβγκένι Πριγκόζιν μέσω ενός μηνύματος 11 λεπτών στο Telegram, να ισχυρίζεται πως ουσιαστικά ξεκίνησε κάτι σαν διαμαρτυρία, παρά ως πραξικόπημα, επιχειρώντας να «φέρει στη δικαιοσύνη» κορυφαία στρατιωτικά στελέχη για τα «λάθη τους κατά την διάρκεια της ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης», όπως αποκαλεί η Ρωσία τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Ο Πούτιν τελικά απευθύνθηκε στους Ρώσους την Δευτέρα το βράδυ, με το αμερικανικό μέσο να τον χαρακτηρίζει «αξιοπρόσεκτα ήπιο». Την τελευταία φορά που είχε τοποθετηθεί δημόσια, το Σάββατο, είχε πει πως η ανταρσία του Πριγκόζιν ήταν «μαχαιριά στην πλάτη της χώρας και του λαού μας» και υποσχέθηκε να κάνει τους υπεύθυνους να λογοδοτήσουν.
Τώρα, τα πράγματα ήταν διαφορετικά: Ευχαρίστησε τους στασιαστές που έκαναν την «σωστή επιλογή» σταματώντας την προέλασή τους, ενώ τους προσέφερε συμβόλαια για να ενταχθούν στις δυνάμεις του ρωσικού στρατού. Επίσης ισχυρίστηκε πως η «ένοπλη εξέγερση θα καταπνιγόταν ούτως ή άλλως», χωρίς να προσδιορίζει τον τρόπο που αυτό θα γινόταν.
Για έναν ηγέτη που φημίζεται για «μεγάλες ιστορικές» τοποθετήσεις σε «πραγματείες» που αγγίζουν την μία ώρα, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά το αμερικανικό μέσο, η ομιλία της Δευτέρας ήταν «λιτή», μόνο μερικών λεπτών, αφήνοντας περισσότερα ερωτηματικά από απαντήσεις.
Γιατί επετράπη στον Πριγκόζιν να φύγει στη Λευκορωσία; Γιατί δεν τιμωρούνται οι στασιαστές; Πώς επιχειρεί ο Πούτιν να επαναβεβαιώσει την εξουσία του;
Σε ένα χαοτικό 36ωρο, ο Πριγκόζιν διήνυσε περί τα 800 μίλια από τα σύνορα με την Ουκρανία μέχρι τη Μόσχα, κατέλαβε ένα περιφερειακό στρατιωτικό αρχηγείο, μια μεγάλη πόλη, ενώ ισχυρίστηκε πως κατέρριψε ένα στρατιωτικό ελικόπτερο.
Πολλοί θα περίμεναν μια «άμεση» και «βίαιη» απάντηση από τον Πούτιν, που μίλησε το Σάββατο για «προδοσία» από την Wagner.
«Ο Πούτιν εκτιμά πάνω από όλα την πίστη (σ.σ. στο πρόσωπό του)», σημείωσε ο Ντμίτρι Αλπέροβιτς, μέλος του Συμβουλίου Εσωτερικής Ασφάλειας των ΗΠΑ, στο CNN. «Μπορείς να κλέψεις, να σκοτώσεις, να είσαι εγκληματίας, αλλά δεν μπορείς να είσαι παραδόπιστος στην αφοσίωσή σου σε αυτόν».
Γιατί ο Πούτιν δεν τιμωρεί τους στασιαστές – Η «ηρεμία πριν την καταιγίδα»;
Με αυτά ως δεδομένα, φαίνεται περίεργη η απροθυμία του Πούτιν να τιμωρήσει τους στασιαστές. Όμως, σύμφωνα με τον Κιρίλ Σαμίεβ, συνεργάτη στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων, η πρώτη προτεραιότητα του Πούτιν θα είναι να «αποστρατιωτικοποιήσει και να αφοπλίσει την Wagner», προτού αποφασίσει κάποια ποινή σε βάρος των στελεχών της.
«Σε τακτικό επίπεδο, είναι σημαντικό να κατεβάσει για λίγο τους τόνους, να κάνει ήρεμα τα πράγματα, να δώσει κάποια ελπίδα και οφέλη στους μισθοφόρους της Wagner και στα ανώτερα στελέχη της, να μειώσει τα κίνητρά τους να αναλάβουν δράση», είπε ο Σαμίεβ στο CNN.
Ο Πούτιν είναι σε μια κατάσταση εξισορρόπησης. Το ένστικτό του μπορεί να του λέει να απαντήσει άμεσα, να αποδείξει πως η ανταρσία δεν θα γίνει ανεκτή και να προβάλει μια εικόνα ισχύος. Αλλά αν κινηθεί πολύ γρήγορα, μπορεί να οδηγήσει τα πράγματα στην εκδήλωση μιας νέας εξέγερσης και να δώσει μια εντύπωση πως είναι σε πανικό.
«Αν κινηθείς υπερβολικά άμεσα, μπορεί να δείξεις στις ελίτ πως φοβάσαι», είπε στο CNN ο Σαμίεβ. Το παράδοξο είναι πως αν ακολουθούσε αυτόν τον δρόμο επίδειξης ισχύος ίσως φανέρωνε αδυναμία.
Ο Πριγκόζιν πρέπει να γίνει παράδειγμα, σύμφωνα με τον ίδιο, αλλά είναι ζήτημα timing. Ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι σε φάση αβεβαιότητας: η αντεπίθεση του Κιέβου μπορεί να μην έχει ξεκινήσει εντυπωσιακά, αλλά η ενότητα και το ηθικό των Ρώσων στρατιωτών είναι υπό αμφισβήτηση μετά τα γεγονότα του Σαββατοκύριακου.
Αν το Κρεμλίνο αντιμετώπιζε δυναμικά τον Πριγκόζιν και οι ρωσικές δυνάμεις κατέρρεαν στην Ουκρανία, η κριτική του αφεντικού της Wagner θα φαινόταν σωστή. «Θα φαινόταν πως ο Πριγκόζιν είχε δίκιο για τον στρατό, για το πόσο απροετοίμαστοι και ανεκπαίδευτοι είναι οι στρατηγοί και τώρα τον σκότωσαν. Θα φαινόταν άσχημα για το Κρεμλίνο», λέει ο Σαμίεβ.
Έτσι, η αντίδραση του Πούτιν μπορεί να φανεί συνετή. Ήταν πιο ορατό αυτό την Τρίτη, όταν ευχαρίστησε τους αξιωματικούς ασφαλείας για όσα έπραξαν, λέγοντάς του «σταματήσατε έναν εμφύλιο πόλεμο».
«Σε μια δύσκολη κατάσταση, πράξατε σωστά και συντονισμένα, αποδείξατε με πράξεις την αφοσίωσή σας στη Ρωσία και στον στρατιωτικό όρκο σας και δείξατε υπευθυνότητα για την τύχη της πατρίδας και για το μέλλον της», είπε ο Ρώσος πρόεδρος.
Η ομοσπονδιακή υπηρεσία ασφάλειας της Ρωσίας (FSB) είπε επίσης πως δεν συνεχίζει την έρευνα για την Wagner, αφού οι «μετέχοντες σταμάτησαν αυτές τις πράξεις που αποσκοπούσαν στην τέλεση ενός εγκλήματος», όπως μετέδωσε το RIA Novosti.
Ο Λουκασένκο που έλυσε επίσης τη σιωπή του νωρίτερα σήμερα, επιβεβαίωσε πως ο Πριγκόζιν ταξίδεψε στη Λευκορωσία μετά από ένα deal που έκλεισε μαζί του ο Λευκορώσος πρόεδρος, επιτρέποντάς του να φύγει από τη Ρωσία χωρίς να αντιμετωπίσει ποινική δίωξη.
Διηγήθηκε επίσης τα όσα είπε στον Πριγκόζιν, λέγοντάς του πως θα «συνθλιβόταν σαν έντομο» αν συνέχιζε με κε κατεύθυνση τη Μόσχα, πείθοντάς τον να σταματήσει την ανταρσία. Όμως, δεν είπε πολλά για το μέλλον του Πριγκόζιν, όπως αναφέρει το CNN.
Η σύγκριση Πούτιν και Ερντογάν και ο παράγοντας «λαϊκή υποστήριξη»
Η ανάλυση του CNN κλείνει με μια σύγκριση ανάμεσα σε Πούτιν και Ερντογάν κατά τη διάρκεια των εσωτερικών κρίσεων που αντιμετώπισαν. «Ο Πούτιν μοιάζει να προβάλει μια εικόνα ελέγχου, όμως δεν είχε ένα εργαλείο που είχαν άλλοι ηγέτες όταν αντιμετώπισαν παρόμοιες αμφισβητήσεις στην εξουσία τους: η δημόσια υποστήριξη στο πρόσωπό τους».
Όταν ο Ερντογάν αντιμετώπισε μια απόπειρα πραξικοπήματος σε βάρος του το 2016, η αντίδρασή του ήταν ταχεία και χωρίς συμβιβασμούς: χιλιάδες φυλακίστηκαν μέσα σε λίγες ημέρες. Ανακοίνωσε πως σκεφτόταν την επανενεργοποίηση της θανατικής ποινής. Ακόμα και έναν χρόνο μετά, η οργή του ήταν χειροπιαστή. «Θα αποκεφαλίσουμε τους προδότες», έλεγε χαρακτηριστικά.
Ο Ερντογάν συνέχεια έστελνε δημόσια μηνύματα κατά τη διάρκεια της κρίσης, παρευρέθηκε στις κηδείες όσων σκοτώθηκαν κατά την εξέγερση, ενώ κινητοποίησε τους υποστηρικτές του, οργανώνοντας μαζικές διαδηλώσεις υπέρ της κυβέρνησης σε μεγάλες πόλεις.
Αυτά δεν συνέβησαν στη Ρωσία. Οι μόνες εκδηλώσεις υποστήριξης που υπήρξαν ήταν για τον Πριγκόζιν, που ενώ έφευγε από το Ροστόβ το βράδυ του Σαββάτου, οι άνθρωποι σχημάτιζαν ουρές για να τον αποθεώσουν, σαν οπαδούς που περιμένουν έξω από το γήπεδο για να δουν για λίγο τον αγαπημένο τους παίκτη.
«Το Κρεμλίνο βασίζεται στην αποπολιτικοποίηση των Ρώσων»
«Η ισχύς του Κρεμλίνου βασίζεται στην αποπολιτικοποίηση της πλειοψηφίας των Ρώσων, ηθελημένα, ούτως ώστε να μην βγαίνουν στους δρόμους», σημείωσε ο Σαμίεβ. Εξαιτίας αυτής της τακτικής, ο Πούτιν δεν μπορούσε να περιμένει εκατομμύρια Ρώσους να κατέβουν στους δρόμους υπέρ του, όπως ο Ερντογάν.
Για τώρα, είναι μια περίπτωση αναμονής πριν από τις οριστικές αποφάσεις για την τιμωρία του Πριγκόζιν, αναφέρει το CNN, που καταλήγει πως οι αμφιβολίες μπορεί στο ενδιάμεσο να μεγαλώσουν στη Ρωσία. «Αν δεν φυλακιστεί, αν δεν “εξοντωθεί” από τον Πούτιν, αυτό θα στείλει ένα μήνυμα προς όλους πως ο Πούτιν είναι πιο αδύναμος από ό,τι φαντάζονταν», είπε ο Αλπέροβιτς.
«Δεν υπάρχει αμφιβολία πως η εξουσία του αποδυναμώθηκε. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως πολλοί στη χώρα, οι ελίτ, κυβερνήτες περιφερειών, άτομα σε υπηρεσίες ασφαλείας, αναρωτιούνται: αν ο Πριγκόζιν μπορεί να τη γλιτώσει, αμφισβητώντας έτσι την εξουσία, από τι μπορώ να τη γλιτώσω εγώ;», καταλήγει η ανάλυση του CNN.