Υπό αμφισβήτηση θέτει η Μόσχα το status quo στην Αφρική, επιχειρώντας να αξιοποιήσει το κλίμα ανασφάλειας αλλά και τις διπλωματικές διαφορές της με δυτικές δυνάμεις ως εφαλτήριο για να επεκτείνει την παρουσία της στην ήπειρο.
Από τη Λιβύη έως τη Νιγηρία, την Αιθιοπία έως το Μάλι, η Μόσχα οικοδομεί στρατηγικές στρατιωτικές συμμαχίες βελτιώνοντας το προφίλ της σε ολόκληρη την ήπειρο τα τελευταία χρόνια.
Όπως σημειώνειτο CNBC, κεντρικό ρόλο σε αυτή την προσπάθεια διαδραματίζει το γεγονός ότι η Ρωσία παρουσιάζεται ως η εναλλακτική λυση για αφρικανικές χώρες που είναι δυσαρεστημένες από τη διπλωματική τους συνεργασία με τη Δύση.
Η δεύτερη σύνοδος κορυφής Ρωσίας-Αφρικής έχει προγραμματιστεί για το 2022. Στην εναρκτήρια σύνοδο κορυφής στο Σότσι το 2019, ο πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν υποσχέθηκε ότι η Ρωσία “δεν πρόκειται να συμμετάσχει σε μια νέα “ανακατανομή” του πλούτου της ηπείρου- αντίθετα, είμαστε έτοιμοι να εμπλακούμε σε συνεργασίες με την Αφρική”.
Μέσω του ΟΗΕ, η Ρωσία έχει επίσης προσφέρει επισιτιστική και ιατρική βοήθεια σε αφρικανικές χώρες, ενισχύοντας παράλληλα την εμπορική, οικονομική και στρατιωτική υποστήριξή της σε ολόκληρη την Αφρική.
Οι διμερείς κινήσεις της Ρωσίας
Τους τελευταίους δύο μήνες, η Ρωσία υπέγραψε συμφωνίες στρατιωτικής συνεργασίας με τη Νιγηρία και την Αιθιοπία, τα δύο πολυπληθέστερα έθνη της Αφρικής.
Το Διεθνές Ινστιτούτο Ερευνών για την Ειρήνη της Στοκχόλμης εκτιμά ότι η Αφρική αντιπροσώπευε το 18% των ρωσικών εξαγωγών όπλων μεταξύ 2016 και 2020.
Οι Ρώσοι μισθοφόροι έχουν επίσης παράσχει άμεση βοήθεια στις κυβερνήσεις της Λιβύης και της Κεντροαφρικανικής Δημοκρατίας, σύμφωνα με τον Ο.Η.Ε. Ωστόσο, το Κρεμλίνο έχει αρνηθεί τις διασυνδέσεις με την Ομάδα Βάγκνερ, μια παραστρατιωτική οργάνωση που φέρεται από τον ΟΗΕ να συμμετέχει σε δραστηριότητες που παραβιάζουν τα ανθρώπινα δικαιώματα στην περιοχή.
“Μια ομάδα Ρώσων εκπαιδευτών στάλθηκε στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία κατόπιν αιτήματος των ηγετών της και εν γνώσει της επιτροπής κυρώσεων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για την χώρα με το ψήφισμα 2127”, ανέφερε ανακοίνωση του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών τον Ιούλιο. “Κανένας από αυτούς δεν έλαβε μέρος σε πολεμικές επιχειρήσεις”, διευκρινίστηκε.
Το Reuters ανέφερε τον Ιούλιο ότι Αμερικανοί νομοθέτες είχαν καθυστερήσει μια προγραμματισμένη πώληση όπλων ύψους 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων στη Νιγηρία λόγω καταγγελιών για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από την κυβέρνηση.
Λιγότερο από ένα μήνα αργότερα, η Ρωσία υπέγραψε συμφωνία με την κυβέρνηση του προέδρου Μοχαμαντού Μπουχάρι για την προμήθεια στρατιωτικού εξοπλισμού, εκπαίδευσης και τεχνολογίας στις νιγηριανές δυνάμεις.
Αν και ιστορικά αποτελεί βασικό διπλωματικό και εμπορικό εταίρο των ΗΠΑ, η κυβέρνηση του Μπουχάρι βρέθηκε σε αντιπαράθεση με την Ουάσινγκτον εν μέσω των διαδηλώσεων #EndSARS το 2020, και ξανά μετά από μια πρόσφατη αντιπαράθεση με το Twitter.
Εν τω μεταξύ, ισλαμιστικές οργανώσεις όπως η Μπόκο Χαράμ και το παρακλάδι του Ισλαμικού Κράτους στη Δυτική Αφρική συνέχισαν να σπέρνουν τον όλεθρο στα βορειοανατολικά της χώρας.
Η Ρωσία παρείχε επίσης στήριξη στην κυβέρνηση του πρωθυπουργού της Αιθιοπίας Abiy Ahmed μετά την απάντηση των στρατιωτικών του δυνάμεων στην εξέγερση που ξέσπασε στο βόρειο Τιγκράι.
Η Αιθιοπία αισθάνθηκε ότι οι ΗΠΑ ευθυγραμμίζονταν με την Αίγυπτο στη διαμάχη για το φράγμα της Μεγάλης Αιθιοπικής Αναγέννησης. Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν προκάλεσε επίσης την οργή της Αντίς Αμπέμπα τον Μάρτιο κατηγορώντας τις δυνάμεις της στο Τιγκράι για “εθνοκάθαρση”.
Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ συναντήθηκε με τον Αιθίοπα ομόλογό του, Ντεμέκε Μεκόνεν, τον Ιούνιο. Η Μόσχα προχώρησε στην αποστολή εκλογικών παρατηρητών στην Αιθιοπία, ενώ η ΕΕ απέσυρε τους παρατηρητές της, επικαλούμενη “συνεχιζόμενη βία σε ολόκληρη τη χώρα, παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και πολιτικές εντάσεις, παρενοχλήσεις εργαζομένων στα μέσα ενημέρωσης και κρατούμενων μελών της αντιπολίτευσης”.
Όπως αναφέρει σε δημοσίευμά του το CNBC, η Ρωσία έχει προμηθεύσει με όπλα τις κυβερνητικές δυνάμεις τόσο για ενδεχόμενη υπεράσπιση του Φράγματος όσο και για να τις ενισχύσει στο Τιγκράι.
“Οι νίκες των Αμυντικών Δυνάμεων του Τιγκράι (TDF), οι οποίες έχουν καταλάβει τμήματα των περιοχών Αφάρ και Αμχάρα τις τελευταίες εβδομάδες, καθιστούν την προμήθεια όπλων ακόμη πιο σημαντική για την Αντίς Αμπέμπα και η Μόσχα είναι πιθανό να ανταποκριθεί σε αυτό το αίτημα, ενδεχομένως σε μια βάση buy-now-pay-later”, δήλωσε ο Louw Nel, ανώτερος πολιτικός αναλυτής στο NKC African Economics.
Αιθιοπία και Ρωσία υπέγραψαν συμφωνία στρατιωτικής συνεργασίας τον Ιούλιο, η οποία επικεντρώθηκε ειδικά στη μεταφορά γνώσεων και τεχνολογίας. Ωστόσο, ο Nel σημείωσε ότι η Αιθιοπία θα είναι “επιφυλακτική στο να επιτρέψει την ανάπτυξη ρωσικού προσωπικού εκεί σε οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα εκτός από την εκπαίδευση”.
Το υπουργείο Εξωτερικών της Ρωσίας δεν ήταν άμεσα διαθέσιμο για σχόλια όταν επικοινώνησε με το CNBC.
Η “υφέρπουσα” αύξηση των αμερικανικών στρατευμάτων στην Αφρική
Οι ΗΠΑ έχουν δεσμευτεί να “αναζωογονήσουν” τις οικονομικές και εμπορικές δεσμεύσεις τους στην Αφρική. Ενώ είχε προγραμματιστεί η μείωση των αμερικανικών στρατευμάτων στην ήπειρο, το σχέδιο αυτό φαίνεται πως δίνει τη θέση του σε μεγαλύτερες δαπάνες για τη διατήρηση μιας στρατηγικής παρουσίας των ΗΠΑ στην Αφρική, σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση της εταιρείας διαχείρισης πληροφοριών Pangea-Risk,.
Το 2018, ο τότε σύμβουλος εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ Τζον Μπόλτον επισήμανε την επεκτατική “επιρροή της Ρωσίας σε όλη την Αφρική” και η Ουάσινγκτον επιθυμεί να διατηρήσει μια ισχυρή παρουσία στην ήπειρο.
Η κυβέρνηση Μπάιντεν πρόκειται να διατηρήσει τα 27 επιχειρησιακά φυλάκια του αμερικανικού στρατού στην Αφρική, ενώ η δύναμη της Africom θέτει ως προτεραιότητα την καταπολέμηση της τρομοκρατίας στο Κέρας της Αφρικής και στις περιοχές του Σαχέλ νότια της ερήμου Σαχάρας.
Οι ΗΠΑ αποκτούν παρουσία και σε άλλες στρατηγικά σημαντικές περιοχές, όπως η Ερυθρά Θάλασσα και ο Κόλπος της Γουινέας. Περίπου 330 εκατομμύρια δολάρια υπολογίζεται πως θα δαπανηθούν μέχρι το 2025 για την κατασκευή αμερικανικών στρατιωτικών βάσεων και έργων υποδομής, ενώ η Africom καταρτίζει ένα 20ετές στρατηγικό σχέδιο.
Αυτό θα επικεντρωθεί στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας, στις επιχειρήσεις των ειδικών δυνάμεων και στην ανθρωπιστική υποστήριξη, μαζί με τη διασφάλιση των εμπορικών συμφερόντων των ΗΠΑ απέναντι στην αυξανόμενη κινεζική και ρωσική παρουσία.
Επιπλέον, οι αρχές του Πράσινου Ακρωτηρίου έχουν συμφωνήσει από τον Ιούλιο του 2020 να παρέχουν διευκολύνσεις στα αμερικανικά στρατεύματα ώστε να μπορούν να επιχειρούν από το αρχιπέλαγος.
“Μια τέτοια συμφωνία είναι σημαντική δεδομένου του παγκόσμιου γεωπολιτικού ανταγωνισμού στην περιοχή της Δυτικής Αφρικής και της ανάγκης να αντιμετωπιστεί ο αυξανόμενος κίνδυνος πειρατείας στον Κόλπο της Γουινέας, παράμετροι που απειλούν τα εμπορικά συμφέροντα των ΗΠΑ”, δήλωσε ο διευθύνων σύμβουλος της Pangea-Risk, Robert Besseling.
Ο διευθυντής του προγράμματος της International Crisis Group για την Αφρική Comfort Ero, δήλωσε ότι η “υφέρπουσα αύξηση” του αμερικανικού στρατού στην ήπειρο συνοδεύεται από διφορούμενα μηνύματα, κατηγορώντας τόσο τις ΗΠΑ όσο και τις αφρικανικές κυβερνήσεις για έλλειψη διαφάνειας.
Οι ΗΠΑ είναι πιθανό να καταργήσουν σταδιακά την άμεση στρατιωτική τους παρουσία σε συγκεκριμένες περιοχές, ωστόσο συνεχίζουν να επιδιώκουν συμφωνίες με χώρες στρατηγικής σημασίας, δήλωσε η Pangea-Risk, προσθέτοντας ότι η Ουάσινγκτον δεν είναι πρόθυμη να αποσυρθεί εντελώς από την Αφρική λόγω της κινεζικής και ρωσικής παρουσίας.
Η ασυνεπής στάση της Γαλλίας
Η Γαλλία διατηρεί τη μεγαλύτερη στρατιωτική παρουσία από κάθε άλλη πρώην αποικιακή δύναμη στην Αφρική, με 5.100 στρατιώτες στην περιοχή του Σαχέλ, όπου η μεθόριος μεταξύ Μαλί, Μπουρκίνα Φάσο και Νίγηρα έχει μετατραπεί σε πεδίο βίας.
“Το Παρίσι δεν είναι συνεπές ως προς την αντιμετώπιση των φιλικών προς αυτό καθεστώτα, επιτρέποντας για παράδειγμα την αντισυνταγματική μεταβίβαση της εξουσίας στο Τσαντ, αλλά ακολουθώντας σκληρότερη γραμμή μετά από ένα πραξικόπημα στο Μάλι”, δήλωσε ο Nel του NKC.
Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν υποστήριξε την υπό τον στρατό καθοδηγούμενη μετάβαση εξουσίας στο Τσαντ από τον πρόεδρο Ιντρίς Ντεμπί, ο οποίος σκοτώθηκε σε μάχη με τις δυνάμεις των ανταρτών τον Απρίλιο, στον γιο του. Η κίνηση αυτή παραβίασε το Σύνταγμα της χώρας και είχε ως αποτέλεσμα να ξεσπάσουν διαδηλώσεις κατά της Γαλλίας και βανδαλισμοί σε πρατήρια καυσίμων της Total.
Ωστόσο, όταν ο συνταγματάρχης Assimi Goïta εγκαθίδρυσε στρατιωτική εξουσία στο Μάλι, ο Μακρόν κατήγγειλε το πραξικόπημα και ανέστειλε μια κοινή στρατιωτική επιχείρηση με το Μάλι. Οι διαμαρτυρίες που ακολούθησαν ήταν επίσης κατά της Γαλλίας, ενώ διαδηλωτές κρατούσαν ρωσικές σημαίες.
“Δεδομένης της πολιτικής αστάθειας στο Μάλι, πρέπει να εξετάσουμε τον κίνδυνο η κατάσταση να εξελιχθεί όπως στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, όπου η κυβέρνηση του προέδρου Faustin-Archange Touadéra ουσιαστικά διατηρείται στη θέση της από τη Ρωσία και συγκεκριμένα, τους μισθοφόρους της ομάδας Wagner του Yevgeny Prigozhin”, δήλωσε ο Nel.
*Οι απόψεις του κειμένου ανήκουν στο CNBC
