Η Κίνα είναι ο κορυφαίος εμπορικός εταίρος της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν και ο μεγαλύτερος αγοραστής πετρελαίου από τα δύο κράτη. Τα τελευταία χρόνια έχει εδραιώσει περαιτέρω αυτές τις σχέσεις, υπογράφοντας συμφωνία 25ετούς συνεργασίας με το Ιράν το 2021 και συνολική συμφωνία στρατηγικής εταιρικής σχέσης με τη Σαουδική Αραβία το 2022.
Στις 6 Απριλίου, οι υπουργοί Εξωτερικών της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν συναντήθηκαν για πρώτη φορά ύστερα από επτά χρόνια. Εναν μήνα νωρίτερα, κορυφαίοι αξιωματούχοι εθνικής ασφάλειας των δύο χωρών αποκατέστησαν τις διπλωματικές σχέσεις έπειτα από χρόνια εχθρότητας.
Αλλά οι συναντήσεις που οδήγησαν στο παραπάνω γεγονός δεν πραγματοποιήθηκαν στη Μέση Ανατολή. Φιλοξενήθηκαν από την Κίνα, ύστερα από χρόνια ανεπιτυχών προσπαθειών από το Ομάν και το Ιράκ.
Την ίδια ώρα η Κίνα έπαιξε σημαντικό ρόλο στο να μην καταρρεύσει η οικονομία της Ρωσίας λόγω των κυρώσεων που επιβλήθηκαν από χώρες της Δύσης μετά την εισβολή στην Ουκρανία.
Με φόντο τα παραπάνω, οι ειδικοί λένε ότι η νέα επιτυχία του Πεκίνου ως ειρηνοποιού στη Μέση Ανατολή σηματοδοτεί μια αλλαγή στάσης για μια χώρα η οποία παραδοσιακά δίσταζε να εμπλακεί στις προσπάθειες επίλυσης παγκόσμιων συγκρούσεων.
Τον Φεβρουάριο, λίγο πριν ολοκληρωθούν οι συνομιλίες Ιράν – Σαουδικής Αραβίας, το Πεκίνο εγκαινίασε την Παγκόσμια Πρωτοβουλία Ασφάλειας με στόχο την «ειρηνική επίλυση των διαφορών μεταξύ των χωρών μέσω διαλόγου και διαβούλευσης».
Μόλις την περασμένη εβδομάδα, ο νέος υπουργός Εξωτερικών της Κίνας, Κιν Γκανγκ, δήλωσε ότι το Πεκίνο ήταν έτοιμο να μεσολαβήσει στις ειρηνευτικές συνομιλίες μεταξύ του Ισραήλ και της Παλαιστίνης.
Η συμφωνία Σαουδικής Αραβίας – Ιράν θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως «εφαλτήριο για μελλοντικές πρωτοβουλίες» της Κίνας, δήλωσε η Τζούλια Γκουρόλ-Χαλέρ, συνεργάτης του Arnold-Bergstraesser-Institut Freiburg στη Γερμανία.
Ολα αυτά συμβαίνουν σε μια εποχή που η επιρροή των Ηνωμένων Πολιτειών -παραδοσιακά του ισχυρότερου παίκτη στη Μέση Ανατολή- έχει μειωθεί, σύμφωνα με πολλούς αναλυτές.
Μπορεί όμως η Κίνα να προσφέρει στη Μέση Ανατολή όλα όσα προσέφεραν οι ΗΠΑ -παρ’ όλες τις αδυναμίες τους- όλα αυτά τα χρόνια;
Η σύντομη απάντηση: παρά την ταχέως αυξανόμενη επιρροή της, η Κίνα δεν έχει ακόμη τη δυνατότητα να αντικαταστήσει τις ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, όπου η Ουάσινγκτον διαθέτει δεκάδες στρατιωτικές βάσεις και συμμάχους που έχει δεσμευτεί να υπερασπιστεί. Αλλά το Πεκίνο μπορεί να μη θέλει να αναλάβει αυτή την ευθύνη ακόμη σε κάθε περίπτωση, λένε οι ειδικοί.
Εμπορικοί δεσμοί
Η Κίνα είναι ο κορυφαίος εμπορικός εταίρος της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν και ο μεγαλύτερος αγοραστής πετρελαίου από τα δύο κράτη. Τα τελευταία χρόνια έχει εδραιώσει περαιτέρω αυτές τις σχέσεις, υπογράφοντας συμφωνία 25ετούς συνεργασίας με το Ιράν το 2021 και συνολική συμφωνία στρατηγικής εταιρικής σχέσης με τη Σαουδική Αραβία το 2022.
Αλλά αυτή η σχέση επεκτείνεται πέρα από τη Σαουδική Αραβία και το Ιράν, χάρη σε μεγάλο βαθμό στην τεράστια πρωτοβουλία Belt and Road Initiative (BRI) που ξεκίνησε το 2013, με στόχο τη σύνδεση της Ασίας, της Ευρώπης και της Αφρικής μέσω ενός δικτύου λιμένων, σιδηροδρόμων, αυτοκινητοδρόμων και άλλων έργων υποδομής που υποστηρίζονται από την Κίνα.
Η Κίνα επένδυσε περισσότερα από 273 δισ. δολάρια στην περιοχή μεταξύ 2005 και 2022. Είναι ο μεγαλύτερος επενδυτής στη Μέση Ανατολή. Αγοράζει επίσης πετρέλαιο από το Ιράκ, φυσικό αέριο από το Κατάρ και εξάγει όπλα στην Αλγερία, το Μαρόκο, την Τουρκία, την Αίγυπτο και τη Σαουδική Αραβία. Βοηθά την Αίγυπτο να χτίσει τη νέα της πρωτεύουσα έξω από το Κάιρο και έχει κατασκευάσει το σιδηροδρομικό δίκτυο μετρό στη Μέκκα.
Εν τω μεταξύ, η ταχεία πρόοδος της Κίνας στην τεχνολογία αιχμής τα τελευταία χρόνια σημαίνει ότι το Πεκίνο μπορεί να προσφέρει πρόσβαση σε υπηρεσίες όπως η συνδεσιμότητα 5G μέσω εταιρειών όπως η Huawei.
Ολα αυτά δίνουν στην Κίνα αυτόματη επιρροή στην περιοχή, δήλωσε η Τρίτα Πάρσι, συνιδρύτρια και εκτελεστική αντιπρόεδρος του Quincy Institute for Responsible Statecraft, μιας δεξαμενής σκέψης με έδρα την Ουάσινγκτον. Αυτή η επιρροή επέτρεψε στο Πεκίνο να επιτύχει με τη Σαουδική Αραβία και το Ιράν εκεί όπου οι προηγούμενοι διαπραγματευτές είχαν αποτύχει, είπε. Οι χώρες σε ολόκληρη την περιοχή θέλουν να παραμείνουν στην εύνοια της Κίνας για οικονομικούς λόγους.
Παράλληλα, το Πεκίνο θεωρείται ως ένας ιδεολογικά ουδέτερος εμπορικός εταίρος, ο οποίος διατηρεί εδώ και καιρό μια πολιτική μη ανάμειξης στα εσωτερικά ζητήματα των χωρών της Μέσης Ανατολής, από την πολιτική έως τα ανθρώπινα δικαιώματα, γεγονός που το καθιστά λιγότερο αμφιλεγόμενο μεσολαβητή από χώρες όπως οι ΗΠΑ.
Βέβαια, παρά την εικόνα που θέλει να προβάλλει η Κίνα σε σύγκριση με τις ΗΠΑ, έχει προχωρήσει τα τελευταία χρόνια σε δραματική αναβάθμιση και επέκταση των στρατιωτικών δυνατοτήτων της, τις οποίες συχνά επιδεικνύει. Το 2017, ο Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός κατασκεύασε την πρώτη υπερπόντια στρατιωτική βάση του στο Τζιμπουτί, κοντά στα Στενά του Ορμούζ.
Τέσσερα χρόνια αργότερα, η Wall Street Journal ανέφερε ότι η Κίνα ενδεχομένως να κατασκεύαζε μια ναυτική βάση στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, σχέδιο που ακυρώθηκε μετά την παρέμβαση των ΗΠΑ.
Παρ’ όλα αυτά, ο Zakiyeh Yazdanshenas, διευθυντής του China-Middle East Project στο Κέντρο Στρατηγικών Μελετών Μέσης Ανατολής της Τεχεράνης, δήλωσε ότι το ιστορικό της Κίνας μέχρι στιγμής δεν δείχνει πρόθεση για ανάμειξη αμερικανικού τύπου στην περιοχή.
«Το Πεκίνο δεν έχει ούτε τη δυνατότητα ούτε την επιθυμία να έχει στρατιωτική παρουσία όπως αυτή των ΗΠΑ στην περιοχή, αλλά προσπαθεί να επεκτείνει την επιρροή του στη Μέση Ανατολή και ιδιαίτερα στον Περσικό Κόλπο», δήλωσε στο Al Jazeera.
