Τα προβλήματα τα οποία αντιμετωπίζει ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν θα ήταν τρομερά για οποιονδήποτε βρισκόταν στη θέση του.
Υπάρχει το πολιτικό σχίσμα στις ΗΠΑ το οποίο δεν πρόκειται να θεραπευτεί από αισιόδοξου χαρακτήρα εκκλήσεις για “ενότητα”. Έπειτα, υπάρχει η ηθική πρόκληση να σταματήσει ο Covid να σκοτώνει τόσο πολλούς ανθρώπους. Ψηλά στη λίστα του – και μάλλον νωρίς παρά αργότερα – θα είναι να αντιμετωπίσει τις συνέπειες της μεγαλύτερης χρηματοοικονομικής φούσκας στην ιστορία των ΗΠΑ.
Γιατί της μεγαλύτερης; Επειδή δεν περιλαμβάνει μόνο τις μετοχές, αλλά και σχεδόν κάθε άλλο χρηματοοικονομικό περιουσιακό στοιχείο. Και γι’ αυτό δεν έχει κανείς παρά να “ευχαριστεί” την ομοσπονδιακή κεντρική τράπεζα της χώρας, Federal Reserve.
Ο πληθωρισμός “ξεφεύγει” αθόρυβα…
Η αντιμετώπιση των επιπτώσεων της λογικής της Fed να έχει ενθαρρύνει τους επενδυτές να αγοράζουν τρομερά υπερτιμημένα περιουσιακά στοιχεία θα είναι εξίσου δύσκολη με την έξοδο από τον “κανόνα του χρυσού” στις αρχές της δεκαετίας του 1970 ή την αντιμετώπιση του πληθωρισμού ο οποίος είχε ξεφύγει στις αρχές της δεκαετίας του 1980.
Θα απαιτήσει πράξεις ισχυρής πολιτικής βούλησης και πλήρη επανεξέταση της νομισματικής πολιτικής. Το να έχει κανείς τη Janet Yellen, πρώην πρόεδρο της Fed, στη θέση της υπουργού Οικονομικών, μάλλον δεν πρόκειται να βοηθήσει σε αυτό. Η ίδια βρίσκεται ανάμεσα σε μια μακρά σειρά επικεφαλής της Fed, από τον Alan Greenspan και εξής, οι οποίοι αντιδρούσαν σε κάθε κρίση μειώνοντας τα επιτόκια και, κατά την τελευταία δεκαετία, επεκτείνοντας μαζικά τον ισολογισμό της Fed.
Καταφθάνοντας για διάσωση κάθε φορά με τον ίδιο αυτόν τρόπο, η Federal Reserve δημιούργησε τις προϋποθέσεις για την τρέχουσα φούσκα – και άρα την επόμενη κρίση.
Αυτό το παιχνίδι πλέον τελείωσε. Μικρή σημασία δόθηκε την περασμένη εβδομάδα, εν μέσω του άφθονου σχολιασμού για τη “φρενίτιδα” GameStop, σε μια ανακοίνωση στοιχείων τα οποία δείχνουν ότι ο “αγαπημένος” δείκτης της Fed, εκείνος του πληθωρισμού, σημειώνει άνοδο. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 12 μηνών, οι δομικές δαπάνες προσωπικής κατανάλωσης αυξήθηκαν κατά 1,5%, περισσότερο του αναμενόμενου 1,3%. Βεβαίως, αυτή η τιμή είναι ακόμα χαμηλή, ωστόσο είναι πιθανό να κινηθεί πολύ υψηλότερα.
Η Fed χρηματοδοτεί κόβοντας χρήμα μεγάλο μέρος του κρατικού ελλείμματος των ΗΠΑ. Το τεράστιο χρηματικό ποσό που έχει δημιουργήσει βρίσκει τον τρόπο να εξέρχεται του τραπεζικού συστήματος. Την ίδια στιγμή, υπάρχουν σοβαροί περιορισμοί στις αλυσίδες εφοδιασμού τόσο στην μεταποίηση, όσο και στις υπηρεσίες, ενώ και η Ασία “φλέγεται”.
Τα διαγράμματα είναι αποκαλυπτικά. Ο Sean Wolpert, πρώην συνάδελφός μου στη Rubicon Fund Management, συνέκρινε την πίεση των τιμών στις δύο έρευνες του ISM (για τον μεταποιητικό κλάδο και για τις υπηρεσίες) με τον δείκτη του πληθωρισμού. Ακόμη και χωρίς απότομη ανάκαμψη της ζήτησης, ο πληθωρισμός αυξάνεται ήδη και αυτές οι δύο έρευνες αποτελούν πολύ καλό δείκτη πρόβλεψης για το προς τα πού θα κινηθεί στη συνέχεια.
Το δωρεάν χρήμα αναγκαστικά θα τελειώσει – και τότε αρχίζουν τα δύσκολα
Ο ταχέως αυξανόμενος πληθωρισμός θα αναγκάσει τελικά την Fed να “σφίξει” τη χαλαρή νομισματική πολιτική της. Θα κινηθεί, ωστόσο, όπως τονίζει η ίδια, με πολύ αργό ρυθμό. Είναι μια ταχέως αυξανόμενη βεβαιότητα ότι οι αγορές θα φοβηθούν και θα ταραχθούν πολύ νωρίτερα από την κεντρική τράπεζα.
Οι κεντρικοί τραπεζίτες σε όλο τον κόσμο φαίνεται να είναι οι μόνοι που δεν βλέπουν σημάδια άγριου εκτροχιασμού, όπου κι αν κοιτάξει κανείς. Οι περισσότερες επενδύσεις σχεδόν σίγουρα θα οδηγήσουν σε απώλεια χρημάτων τα επόμενα χρόνια.
Όσον αφορά τους δείκτες που έχουν πραγματική σημασία – εκείνους δηλαδή που στην πραγματικότητα προβλέπουν αποδόσεις – το χρηματιστήριο των ΗΠΑ είναι τόσο ακριβό όσο ήταν το 1929, το 2001 και την περίοδο ακριβώς πριν την παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση του 2008.
Όλες οι χρηματιστηριακές φούσκες συμβαδίζουν με την ταχεία πιστωτική επέκταση και αυτή η τελευταία δεν αποτελεί εξαίρεση. Το μη χρηματοοικονομικό εταιρικό χρέος έχει εκτιναχθεί τα τελευταία χρόνια σε σχέση με το ακαθάριστο εγχώριο προϊόν. Μέρος της αιτίας γι’ αυτό, τουλάχιστον το 2020, ήταν φυσικά η ραγδαία πτώση του ΑΕΠ, αν και η Fed έπαιξε επίσης τον ρόλο της, αγοράζοντας δισεκατομμύρια δολάρια εταιρικού χρέους.
Τουλάχιστον όταν οι χρηματιστηριακές αγορές έπαιρναν την “κάτω βόλτα” σε προηγούμενες περιόδους, οι επενδυτές μπορούσαν να διοχετεύσουν τα χρήματά τους στο δημόσιο χρέος επειδή προσέφερε αποδόσεις. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, ας μην ξεχνάμε, οι αποδόσεις του 10ετούς ομολόγου της Ιαπωνίας είχαν αγγίξει για λίγο το 8%. Πλέον, “περίεργα πράγματα” όπως τα επιτόκια δεν υφίστανται στην Ευρώπη ή την Ιαπωνία, χάρη στις κεντρικές τους τράπεζες. Η απόδοση 1,1% των 10ετών κρατικών ομολόγων των ΗΠΑ φαντάζει πια επίσης εξαιρετικά πενιχρή.
Είναι πιθανότατα ακόμη χειρότερη ιδέα για τους επενδυτές να αγοράσουν εταιρικό χρέος, ειδικά εκδόσεις χαμηλής βαθμίδα αξιολόγησης. Τα spread του εταιρικού χρέους έναντι των κρατικών ομολόγων είναι επίσης απελπιστικά χαμηλά, πράγμα που σημαίνει ότι οι αποδόσεις του εταιρικού χρέους βρίσκονται σε ιστορικά χαμηλά. Οι αποδόσεις ομολόγων υψηλού ρίσκου, με βαθμολογία CCC ή λιγότερο – οι χαμηλότερες βαθμίδες του επιπέδου αξιολόγησης junk που υφίστανται – δεν ήταν ποτέ χαμηλότερες.
Το κρίσιμο τρίμηνο
Εάν οι επενδυτές βρίσκονται στα πρόθυρα του να αντιμετωπίσουν μια κρίση, το ίδιο ισχύει για τον Λευκό Οίκο και τη Fed. Δεν θα χρειάζονταν ιδιαίτερες κινήσεις από την Fed προκειμένου να πανικοβληθούν οι αγορές, εξ ου και η επιθυμία της να κινηθεί όσο πιο προσεκτικά γίνεται.
Από την άλλη πλευρά, το να μην κάνει κανείς τίποτα είναι επίσης προβληματικό από πολιτική άποψη. Ο πληθωρισμός έχει δομικά αρνητικό αντίκτυπο: βλάπτει τους φτωχούς πολύ περισσότερο απ’ ό,τι τους πλούσιους. Μια τέτοια εξέλιξη δεν μοιάζει ακριβώς με μοντέλο κοινωνικής δικαιοσύνης.
Εχέφρονες άνθρωποι μπορεί πιθανώς να διαφωνήσουν, ωστόσο νομίζω ότι θα μάθουμε πόσο βαθιά “τρύπα” έχει σκάψει η Fed για τον εαυτό της, τις αγορές και τις ΗΠΑ μέσα στους επόμενους τρεις μήνες.