Μία ημέρα χρειάστηκε μετά την αστραπιαία ανάπτυξη στρατευμάτων από τον Βλαντιμίρ Πούτιν για να “γυρίσει το παιχνίδι” σε βάρος των αντικυβερνητικών διαδηλωτών στο Καζακστάν. Ενόψει των συνομιλιών για την ασφάλεια με τις ΗΠΑ, ο Ρώσος πρόεδρος υπενθύμισε στη Δύση πόσο αποφασισμένος είναι να υπερασπιστεί τη “γειτονιά” του.
“Αν προκάλεσε εντύπωση, αυτό είναι για καλό”, δήλωσε ο Konstantin Kosachyov, αναπληρωτής πρόεδρος της ρωσικής Άνω Δούμα.
Η επιχείρηση -η πρώτη αυτού του είδους από τον υπό τη ρωσική ηγεσία Οργανισμό της Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας που η Μόσχα θεωρεί ως τη δική της εκδοχή του ΝΑΤΟ- ήρθε μόλις λίγες ημέρες πριν οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους καθίσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με το Κρεμλίνο προκειμένου να κατευνάσουν τις ανησυχίες της Μόσχας για την επέκταση της Βορειο-Ατλαντικής Συμμαχίας προς ανατολάς και να αποτρέψουν μια ρωσική εισβολή στην Ουκρανία.
Η Μόσχα υποστηρίζει ότι δεν σχεδιάζει να επιτεθεί στο Κίεβο, αλλά έχει συγκεντρώσει περίπου 100.000 στρατιώτες κοντά στα σύνορα με την Ουκρανία, όπως εκτιμούν αξιωματούχοι. Παρόλο που η Δύση θα ήθελε να δει τα πρώην σοβιετικά κράτη εκτός της σφαίρας επιρροής της Μόσχας, το ΝΑΤΟ δεν είναι έτοιμο να χρησιμοποιήσει βία. Ο Πούτιν όμως, όπως έδειξε και στο Καζακστάν, είναι.
Οι Ρώσοι αλεξιπτωτιστές, οι οποίοι βρέθηκαν στο έδαφος του Καζακστάν μόλις λίγες ώρες αφότου ο πρόεδρος της χώρας Κασίμ Τοκάγιεφ ζήτησε βοήθεια από τη Ρωσία, συνέδραμαν στην ανακατάληψη βασικών στρατηγικών σημείων, όπως το αεροδρόμιο του Αλμάτι, τα οποία είχαν καταληφθεί από διαδηλωτές, η δυσαρέσκεια των οποίων για την άνοδο των τιμών στα καύσιμα γρήγορα μετατράπηκε σε πολιτική κρίση. Μέχρι και σήμερα, ο Τοκάγιεφ δηλώνει ότι δεν θα διαπραγματευτεί και έχει διατάξει τις δυνάμεις ασφαλείας να πυροβολούν τους αντιπάλους του χωρίς προειδοποίηση.
“Όλα αυτά τα γεγονότα είναι αιφνιδιαστικά αλλά πολύ καλά συγχρονισμένα, παραμονές των διαπραγματεύσεων με τις ΗΠΑ”, δήλωσε ο Φιοντόρ Λουκιανόφ, επικεφαλής του Συμβουλίου Εξωτερικής και Αμυντικής Πολιτικής, το οποίο συμβουλεύει το Κρεμλίνο. “Η Ρωσία υπενθύμισε την ικανότητά της να λαμβάνει γρήγορες “έξω από το κουτί” γεωπολιτικές αποφάσεις και να επηρεάζει τις εξελίξεις σε περιοχές που είναι σημαντικές γι’ αυτήν”.
Η ανάπτυξη στρατευμάτων στο Καζακστάν είναι η δεύτερη φορά μέσα σε δύο χρόνια που ο Πούτιν παρεμβαίνει επιτυχώς για να βοηθήσει να σωθεί ένας σύμμαχος του που είναι αντιμέτωπος με μια λαϊκή εξέγερση. Το 2020, η υποστήριξη του Κρεμλίνου προς τον Αλεξάντερ Λουκασένκο βοήθησε τον Λευκορώσο πρόεδρο να καταπνίξει τις διαδηλώσεις και να αντέξει τις αμερικανικές και ευρωπαϊκές κυρώσεις που ακολούθησαν.
Η τόλμη του Πούτιν να ασκήσει βία στο εξωτερικό έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια, καθώς είδε τη δυτική οργή για τις επιχειρήσεις του να εξασθενεί γρήγορα. Σίγουρα, η ανάπτυξη στο Καζακστάν είναι πολύ πιο μετριοπαθής από την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 ή την εισβολή στη Γεωργία το 2008. Παρόλα αυτά, 30 χρόνια μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, η Ρωσία απολαμβάνει σήμερα μεγαλύτερη επιρροή στους γείτονές της από ό,τι ποτέ άλλοτε μετά τη σοβιετική εποχή. Και το Κρεμλίνο συνεχίζει να κινεί τα νήματα πιο μακριά, συμπεριλαμβανομένων των Βαλκανίων και της Μέσης Ανατολής.
Στο Καζακστάν, η έκκληση του Τοκάγεφ προς τη Ρωσία για βοήθεια τον φέρνει πιο κοντά στην σφαίρα επιρροής της Μόσχας, αφήνοντας λιγότερο ζωτικό χώρο στην πολιτική εξισορρόπησης των συμφερόντων μεταξύ Ρωσίας, Κίνας και Δύσης που είχε τελειοποιήσει ο προκάτοχος του, Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγεφ.
Ο Ναζαρμπάγεφ, ο οποίος διατηρούσε ένα μέρος από τα ηνία της εξουσίας ακόμη και μετά την ανάδειξη του Τοκάγεφ ως προέδρου το 2019, δεν έχει εμφανιστεί δημόσια μετά το ξέσπασμα των διαδηλώσεων αυτή την εβδομάδα. Ο Τοκάγεφ ανέλαβε και το τελευταίο κυβερνητικό πόστο που είχε απομείνει στον προκάτοχό του.
Τα διακυβεύματα
“Η Ρωσία εκμεταλλεύτηκε την κατάσταση και κινήθηκε σε μια χώρα που θεωρεί μέρος της στρατηγικής της ασφάλειας”, δήλωσε η Τατιάνα Στανόβαγια, ιδρύτρια της R.Politik, μιας εταιρείας πολιτικών συμβούλων. Αν και δημοσίως, η Ρωσία λέει ότι η στρατιωτική αποστολή είναι προσωρινή, “ο πειρασμός να παραμείνει είναι μεγάλος και είναι ένα ενδεχόμενο”, πρόσθεσε.
Οι περίπου 2.000 στρατιώτες που στάλθηκαν στο Καζακστάν δεν είναι τόσο μεγάλη ανάπτυξη δυνάμεων για να αποσπάσει την προσοχή από την πολύ μεγαλύτερη συγκέντρωση ρωσικών στρατευμάτων στα σύνορα με την Ουκρανία. Αλλά παρέχει μια εγγύηση εμπιστοσύνης, σύμφωνα με τον Βλαντιμίρ Φρόλοφ, πρώην Ρώσο διπλωμάτη και νυν αναλυτή εξωτερικής πολιτικής.
“Εξασφαλίζει τη μακροπρόθεσμη συμμαχία του Καζακστάν με τη Ρωσία, ανεξάρτητα από το ποιος είναι στην εξουσία”, δήλωσε ο ίδιος. “Όπως συνέβαινε επί Συμφώνου Βαρσοβίας”, πρόσθεσε, αναφερόμενος στους συμμάχους της Σοβιετικής Ένωσης στην ανατολική Ευρώπη κατά τον Ψυχρό Πόλεμο, οι οποίοι πλέον έχουν ενταχθεί στο ΝΑΤΟ.
“Η αποστολή στρατευμάτων αυξάνει το διακύβευμα” ενόψει των διαπραγματεύσεων με τις ΗΠΑ, δήλωσε η Stanovaya. “Η Ρωσία έδειξε ότι μπορεί να κάνει περισσότερα από ό,τι πριν από έναν χρόνο”.
Μόσχα: “Ώρα να κινηθούμε προς τα εμπρός”
Η καταστολή στο Καζακστάν είχε την έγκριση της Κίνας, αφού ο πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ χαιρέτισε τη σκληρή γραμμή του Τοκάγιεφ απέναντι σε μια λαϊκή διαμαρτυρία που ο ίδιος αποκάλεσε “έγχρωμη επανάσταση”. Έτσι αποκαλούν το Πεκίνο και η Μόσχα τις λαϊκές διαδηλώσεις που αλλού έχουν ανατρέψει δικτάτορες, συχνά με την υποστήριξη της Δύσης.
Από το 2008, η Ρωσία έχει στείλει δύο φορές στρατεύματα σε χώρες όπου ισχυρίστηκε ότι η Δύση μεθόδευσε τέτοια πραξικοπήματα, εμποδίζοντας πρώτα τις προσπάθειες της Γεωργίας και στη συνέχεια της Ουκρανίας να συσφίξουν τους δεσμούς τους με την Ευρώπη και τις ΗΠΑ.
Στις συνομιλίες με τις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους αυτή την εβδομάδα, η Μόσχα απαιτεί νομικά δεσμευτικές εγγυήσεις ότι το ΝΑΤΟ δεν θα επεκταθεί στην περιοχή που θεωρεί ως σφαίρα επιρροής της και πως θα αποσυρθεί από χώρες που κάποτε αποτελούσαν μέρος της “σοβιετικής αυτοκρατορίας”.
Δυτικοί αξιωματούχοι λένε ότι οι προτάσεις που έχει κάνει η Ρωσία δημοσίως μέχρι στιγμής δεν αποτελούν βάση για μια συμφωνία, αλλά δέχθηκαν να καθίσουν στο τραπέζι των συνομιλιών για να δουν εάν η διπλωματία μπορεί να βρει πιο μετριοπαθείς τρόπους για την αποκλιμάκωση των εντάσεων. Η Μόσχα δεν δείχνει και μεγάλη διάθεση για συμβιβασμούς.
“Εδώ και 30 χρόνια υποχωρούμε”, δήλωσε σε συνέντευξή του αυτή την εβδομάδα ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Ριαμπκόφ, ο οποίος θα ηγηθεί των συνομιλιών με τις ΗΠΑ στη Γενεύη τη Δευτέρα. “Με συγχωρείτε, αλλά ήρθε επιτέλους η ώρα να κινηθούμε προς τα εμπρός”.