Απόφαση-σταθμός για την προστασία των προσωπικών δεδομένων στην Ελλάδα και των ίδιων των προσώπων μας. Πρόστιμο 20 εκατ. ευρώ επέβαλε (με την υπ’ αριθμ. 35/2022 απόφασή της) η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα (ΑΠΔΠΧ) στην αμφιλεγόμενη εταιρεία Clearview AI για τις παρεμβατικές πρακτικές της.
Η απόφαση έρχεται έναν χρόνο μετά τη σχετική καταγγελία που είχε καταθέσει η μη κυβερνητική οργάνωση που υπερασπίζεται τα δικαιώματα χρηστών του Διαδικτύου, Homo Digitalis, τον Μάιο του 2021, και το πρόστιμο αποτελεί το μεγαλύτερο που έχει επιβάλει η Αρχή έως σήμερα. Το σημαντικότερο είναι πως απαγορεύεται πλέον στην εταιρεία να συλλέγει και να επεξεργάζεται προσωπικά δεδομένα υποκειμένων ευρισκόμενων στην ελληνική επικράτεια, με τη χρήση μεθόδων αναγνώρισης προσώπου, ενώ η Αρχή την καλεί να διαγράψει αμέσως όσα δεδομένα έχει ήδη συγκεντρώσει. Παράλληλα η απόφαση στέλνει μήνυμα και στις αρχές επιβολής του νόμου που συνεργάζονται με εταιρείες αυτού του είδους, ότι οι εν λόγω πρακτικές είναι παράνομες και παραβιάζουν κατάφωρα τα δικαιώματα των υποκειμένων των δεδομένων.
H Clearview AI είναι αμερικανική εταιρεία που ιδρύθηκε το 2017 και αναπτύσσει λογισμικό αναγνώρισης προσώπου. Ισχυρίζεται ότι διαθέτει «τη μεγαλύτερη γνωστή βάση δεδομένων με περισσότερες από 10 δισεκατομμύρια εικόνες προσώπου» τις οποίες συλλέγει (web scraping) από δημόσιες διαδικτυακές πηγές, περιλαμβανομένων ειδήσεων, ιστοσελίδων, φωτογραφιών σήμανσης, βίντεο, δημόσιων μέσων κοινωνικής δικτύωσης και άλλων δημόσιων πηγών. Πρόκειται για ένα αυτοματοποιημένο εργαλείο (είναι το μοναδικό προϊόν της) που «επισκέπτεται» δημόσιες ιστοσελίδες και συλλέγει όσες εικόνες εντοπίζει που περιέχουν ανθρώπινα πρόσωπα.
Μαζί με τις εικόνες αυτές, ο αυτοματοποιημένος συλλέκτης συγκεντρώνει επίσης και μεταδεδομένα (metadata) που συμπληρώνουν τις εικόνες, όπως ο τίτλος της ιστοσελίδας και ο σύνδεσμος πηγής της. Στη συνέχεια, οι εικόνες προσώπου που έχουν συλλεχθεί αντιπαραβάλλονται στο λογισμικό αναγνώρισης προσώπου που έχει δημιουργήσει η Clearview ΑΙ προκειμένου να χτιστεί η βάση δεδομένων της εταιρείας. Η ίδια πουλάει την πρόσβαση σε αυτή τη βάση δεδομένων σε ιδιωτικές εταιρείες και αρχές επιβολής του νόμου, όπως αστυνομικές αρχές, διεθνώς. Οι πρακτικές της παρουσιάστηκαν για πρώτη φορά από μια έρευνα των New York Times τον Ιανουάριο του 2000. Σαρώνοντας εικόνες ανθρώπων από το Facebook, το YouTube, το Instagram και εκατομμύρια ακόμη ιστοσελίδες, είχε ήδη δημιουργήσει τότε μια τεράστια βάση δεδομένων.
Τον Φεβρουάριο του 2020 η ενημερωτική ιστοσελίδα BuzzFeed news δημοσίευσε έναν παγκόσμιο χάρτη από εσωτερικά έγγραφα της Clearview στον οποίο εμφανίζονταν οι χώρες με τις οποίες φερόταν να έχει ήδη συνεργαστεί ή στις οποίες σκόπευε άμεσα να επεκταθεί. Η Ελλάδα ήταν μία εξ αυτών, αλλά η εταιρεία τότε το αρνούνταν. Τον Απρίλιο του ίδιου έτους η Ελληνική Αστυνομία απάντησε σε αίτημα της Homo Digitalis, αναφέροντας ότι δεν χρησιμοποιεί το συγκεκριμένο λογισμικό. Xρειάστηκε η συντονισμένη προσπάθεια μιας συμμαχίας οργανώσεων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό (Homo Digitalis, Privacy International, Hermes Center και noyb) οι οποίες τον Μάιο του 2021 υπέβαλαν καταγγελίες ενώπιον των αρμόδιων αρχών σε Ελλάδα, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιταλία, Αυστρία και Γαλλία, κατά της Clearview AI για πρακτικές μαζικής παρακολούθησης μέσω αναγνώρισης προσώπου.
Οι προσπάθειες απέδωσαν καρπούς και νωρίτερα μέσα στο 2022 η Ιταλική Αρχή Προστασίας Δεδομένων αποφάσισε την επιβολή προστίμου 20 εκατομμυρίων ευρώ στην εταιρία, ενώ η αντίστοιχη Αρχή του Ηνωμένου Βασιλείου τής επέβαλε πρόστιμο 7,5 εκατομμυρίων λιρών.
Πριν από τις καταδίκες, πάντως, η Clearview AI έδειχνε πως δεν πτοείται από τις μαζικές καταγγελίες. Σύμφωνα με αποκαλύψεις της Washington Post, η εταιρεία ανακοίνωσε στο πλαίσιο της ενημέρωσης των μετόχων της πως όχι μόνο δεν θα σταματήσει τη συλλογή τους, αλλά σκοπεύει να φτάσει τα 100 δισεκατομμύρια φωτογραφίες για να διασφαλίσει πως σχεδόν όλοι οι άνθρωποι της Γης συμπεριλαμβάνονται στη βάση της! «Τα πάντα στο μέλλον, ψηφιακά και στην πραγματική ζωή, θα είναι προσβάσιμα μέσα από το πρόσωπό σας», έλεγε η παρουσίαση της εταιρείας στους μετόχους της.
Κάθε μήνα φαίνεται πως συλλέγει περισσότερες από 1,5 δισεκατομμύριο φωτογραφίες και ζητά χρηματοδότηση από τους επενδυτές ύψους $50 εκατ. για να πετύχει τον στόχο των 100 δισ. φωτογραφιών. Μέρος του μπάτζετ της αφορά δικαστικά και λοιπά έξοδα για να βγαίνουν «ευνοϊκές ρυθμιστικές αποφάσεις». Ηδη Facebook, Google, Twitter και YouTube έχουν απαιτήσει από την Clearview AI να σταματήσει τη συλλογή φωτογραφιών και να διαγράψει ό,τι έχει πάρει στα χέρια της, ωστόσο η τελευταία αντιτείνει πως η βάση της προστατεύεται από την Πρώτη Τροπολογία του Συντάγματος των ΗΠΑ. Δεν είναι τυχαίο πως ενδιαφέρον για την τεχνολογία της Clearview έχουν εκφράσει εταιρείες όπως οι Airbnb, Lyft και Uber.
Οπως φαίνεται, είτε περιδιαβαίνουμε έναν δρόμο είτε το timeline μας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, είμαστε όλοι σαν γραμμωτοί κωδικοί που περπατούν μέσα στην πόλη. Οι τεχνολογίες αναγνώρισης προσώπου απειλούν τη ζωή μας τόσο στο διαδίκτυο όσο και έξω από αυτό. Οι προσεχείς κοινωνικές διαμαρτυρίες πιθανότατα θα ζητούν να πάρουμε πίσω τα πρόσωπά μας (όπως η καμπάνια #reclaim your face).
