Η Ελλάδα έχει αναγορευτεί σε ένθερμο υποστηρικτή του Ισραήλ, μια θέση αδιανόητη πριν από λίγο περισσότερο από μια δεκαετία και προφανώς σε αντίθεση με την κοινή γνώμη, γράφει το Al Jazeera. Και τούτο, διότι όπως υποστηρίζουν οι αναλυτές, οι δύο χώρες μοιράζονται ενεργειακές φιλοδοξίες, αμυντικές συνεργασίες και μια καχυποψία προς την Τουρκία.
Στο άρθρο με τίτλο «Once pro-Palestinian, Greece is now one of Israel’s closest European allies» που υπογράφει ο John Psaropoulos, σημειώνονται μεταξύ άλλων:
«Έρχομαι εδώ όχι απλώς ως σύμμαχος αλλά ως αληθινός φίλος», είπε ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στον Ισραηλινό ομόλογό του Benjamin Netanyahu, στο Τελ Αβίβ στις 23 Οκτωβρίου. «Η Ελλάδα από την πρώτη στιγμή υποστήριξε το δικαίωμα του Ισραήλ να υπερασπιστεί τον εαυτό του σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο», πρόσθεσε.
Σε αντίθεση με ορισμένους άλλους ευρωπαίους ηγέτες που επέδειξαν παρόμοια αλληλεγγύη, ο Μητσοτάκης δεν θεώρησε σκόπιμο να επισκεφθεί τον Mahmoud Abbas, ηγέτη του παλαιστινιακού κινήματος Φατάχ. Η στάση αυτή μπορεί να προκαλεί ενόχληση στα δύο τρίτα των Ελλήνων, που υποστηρίζουν την ουδετερότητα στον τρέχοντα πόλεμο, παρατηρεί ο αρθρογράφος. Ενώ μόλις το 18,4% τάσσεται υπέρ του Ισραήλ, το 11,5% θέλει η Ελλάδα να είναι ανοιχτά φιλο-παλαιστινιακή, σύμφωνα με δημοσκόπηση που μεταδόθηκε από το Star Channel δύο ημέρες μετά την επίσκεψη Μητσοτάκη.
Παρά την υποστήριξη της ανθρωπιστικής βοήθειας για Παλαιστίνιους αμάχους εγκλωβισμένους στη Γάζα, η Ελλάδα ήταν μία από τις 45 χώρες που απείχαν από την ψηφοφορία της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ που ζητούσε άμεση ανθρωπιστική εκεχειρία μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς, στις 27 Οκτωβρίου. Η πλειοψηφία 120 χωρών ψήφισε υπέρ.
«Οκτώ μέλη της ΕΕ ψήφισαν υπέρ της έκκλησης του ΟΗΕ για ανθρωπιστική κατάπαυση του πυρός. Η Ελλάδα, υπό τον Μητσοτάκη, επέλεξε να μην είναι ανάμεσά τους», δήλωσε στο Al Jazeera ο ευρωβουλευτής του αντιπολιτευόμενου κόμματος ΣΥΡΙΖΑ, Δημήτρης Παπαδημούλης. «Αυτός που θέλει να επικρατήσει η ανθρωπιά και η ειρήνη» θα ακολουθούσε μια «πιο ισορροπημένη θέση που διατηρεί επίσης καλές σχέσεις με τον αραβικό κόσμο – μια θέση που ευνοεί μια λύση για τους Παλαιστίνιους», είπε ο Παπαδημούλης.
Η Ελλάδα, ωστόσο, συμμετείχε στην έκκληση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για «ασφαλή και απρόσκοπτη ανθρωπιστική πρόσβαση» στη Γάζα στις 27 Οκτωβρίου, «συμπεριλαμβανομένων ανθρωπιστικών παύσεων και διαδρόμων». Αλλά η Ελλάδα έχει προχωρήσει πέρα από τις δηλώσεις βοηθώντας το Ισραήλ.
Σύμφωνα με ελληνικά ΜΜΕ, μεγάλος αριθμός μεταγωγικών αεροσκαφών C-17 και C-130 των Ηνωμένων Πολιτειών έχουν σταθμεύσει στην αεροπορική και ναυτική βάση των ΗΠΑ στον κόλπο της Σούδας, στην Κρήτη, και στη βάση της ελληνικής αεροπορίας στην Ελευσίνα, κοντά στην Αθήνα, σε περίπτωση που θα κριθεί απαραίτητη μια μαζική εκκένωση Αμερικανών πολιτών από το Ισραήλ.
Η αλλαγή στάσης
Η επίσημη θέση της Ελλάδας στην εξωτερική πολιτική, που τώρα υποστηρίζεται από δεξιά και αριστερά κόμματα, είναι εντελώς διαφορετική από την παραδοσιακά φιλο-παλαιστινιακή πολιτική της κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, όταν η Ελλάδα και το Ισραήλ δεν είχαν ακόμη αναπτύξει πλήρεις διπλωματικές σχέσεις.
Όταν ο προκάτοχος του Netanyahu, Menachem Begin, εισέβαλε στον Λίβανο για να καταστρέψει τη στρατιωτική πτέρυγα της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης το 1982, τα ελληνικά πλοία οδήγησαν τον ηγέτη της οργάνωσης, Γιάσερ Αραφάτ, ασφαλή στην Αθήνα. Τότε, οι Παλαιστίνιοι έκαναν συχνά διαδηλώσεις στους δρόμους της Αθήνας με την υποστήριξη ελληνικών αριστερών κομμάτων, για να διατρανώσουν την υπόθεσή τους σε ευρωπαϊκό έδαφος.
Η υποστήριξη προς τους Παλαιστινίους δεν ήταν απλώς συναισθηματική. Τα ελληνικής ιδιοκτησίας τάνκερ μεταφέρουν το ένα τρίτο του παγκόσμιου αργού πετρελαίου και αυτό το εμπόριο υπαγόρευε καλές σχέσεις με τον αραβικό κόσμο για δεκαετίες.
Ένας άλλος λόγος ήταν η εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο το 1974. «Η Ελλάδα ενδιαφέρθηκε πολύ να πάρει τις ψήφους του ΟΗΕ υπέρ της θέσης της στο Κυπριακό», εξηγεί στο Al Jazeera ο Αριστοτέλης Τζιαμπίρης, καθηγητής διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Πειραιά. «Έπρεπε λοιπόν να σταθμίσει τη μία ψήφο που διέθετε το Ισραήλ έναντι των 20 περίπου ψήφων των αραβικών χωρών».
- Οι απαρχές της προσέγγισης με το Ισραήλ ανάγονται στο 1990, όταν ο πατέρας του Κυριάκου Μητσοτάκη, πρώην πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, αναγνώρισε πλήρως και νομικά το Ισραήλ, το οποίο έκρινε απαραίτητο «για την αποκατάσταση και την εδραίωση της ειρήνης στην περιοχή».
Ωστόσο, η στενή σχέση του Ισραήλ με την Τουρκία τη δεκαετία του 1990 ήταν πρόβλημα για την Ελλάδα. «Το τουρκικό κριτήριο, μια πάγια μεταβλητή στο ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών, υπαγορεύει ότι δεν μπορούμε να έχουμε καλές σχέσεις με το Ισραήλ εάν αναπτύσσει επίσης τις σχέσεις του με την Τουρκία», δήλωσε στο Al Jazeera ανώτερος ελληνικός κυβερνητικός αξιωματούχος υπό τον όρο της ανωνυμίας. «Τους θέσαμε αυτό το δίλημμα και οι Ισραηλινοί εκείνη την εποχή είχαν πολύ πιο στρατηγικά συμφέροντα στην Τουρκία, οπότε τους αναγκάσαμε να επιλέξουν την Τουρκία».
Το 2010 όμως, μια ακόμα σύγκρουση μεταξύ του ισραηλινού στρατού και της Χαμάς άλλαξε τα πάντα. Ο Τούρκος Πρόεδρος Recep Tayyip Erdogan έστειλε έναν στολίσκο με ανθρωπιστική βοήθεια προς τους Παλαιστίνιους. Ισραηλινοί καταδρομείς επιτέθηκαν στον στολίσκο, υποπτευόμενοι ότι μετέφερε όπλα, σκοτώνοντας εννέα άτομα. Η κατάρρευση των σχέσεων Τουρκίας-Ισραήλ ήταν ένα κενό που το πολιτικό κατεστημένο της Ελλάδας κινήθηκε για να καλύψει «με εκπληκτική ταχύτητα», υπογράμμισε ο Τζιαμπίρης.
- «Το Ισραήλ βλέπει την Ελλάδα όλα αυτά τα χρόνια ως μια πύλη προς την Ευρωπαϊκή Ένωση που θα μπορούσε να διευκολύνει τη σχέση του με την ΕΕ και να αμβλύνει την απομόνωσή του λόγω της συμπεριφοράς του προς τους Παλαιστίνιους», είπε ο κυβερνητικός αξιωματούχος. «Η εκκολαπτόμενη φιλία της Ελλάδας με το Ισραήλ «δεν είναι προσωπική ή κομματική, αλλά αντιπροσωπεύει μια εθνική στρατηγική που διαρκεί σχεδόν 15 χρόνια», εξηγεί ο Τζιαμπίρης.
Σε μια χώρα της οποίας οι πολιτικοί είναι αφοσιωμένοι σε εσωτερικές διαμάχες και συχνά τοποθετούν τα κομματικά συμφέροντα πάνω από τα εθνικά συμφέροντα, αυτό είναι «αξιοθαύμαστο», τονίζει.
Επισημαίνεται ότι η Ελλάδα είχε τους δικούς της λόγους να αγκαλιάσει το Ισραήλ. Είχε ουσιαστικά χρεοκοπήσει εκείνο το έτος και χρειαζόταν μια διάσωση από τους εταίρους της στην ευρωζώνη και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στην Ουάσιγκτον. Στρεφόμενη προς το Ισραήλ, πλησίασε ακόμα περισσότερο τις ΗΠΑ. Η Ελλάδα γινόταν επίσης μέρος μιας εκκολαπτόμενης ενεργειακής εταιρικής σχέσης. Το 2010 ήταν η χρονιά κατά την οποία το Ισραήλ ανακάλυψε τον Λεβιάθαν, γεγονός που του επέτρεψε να έχει στην κατοχή του 566 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα φυσικού αερίου και ως εκ τούτου να μετατραπεί μέσα σε μια νύχτα στον μεγαλύτερο ιδιοκτήτη εξαγώγιμου φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο.
Το επόμενο έτος, Ελλάδα και Ισραήλ άρχισαν να συζητούν για την κατασκευή του EastMed – ενός υποθαλάσσιου αγωγού μήκους 1.900 χιλιομέτρων κυρίως για τη μεταφορά 10-20 δισεκατομμυρίων κυβικών μέτρων ισραηλινού φυσικού αερίου στην Ευρώπη μέσω Ελλάδας κάθε χρόνο. Οι ελληνικές εταιρείες εξόρυξης υδρογονανθράκων έχουν σχηματίσει μια κοινοπραξία για την κατασκευή αυτού του αγωγού και μια εταιρεία με έδρα την Αθήνα παίζει ήδη στρατηγικό ρόλο στην ισραηλινή οικονομία. Εν μέρει μέσω ισραηλινής χρηματοδότησης, η Energean έχει θέσει τώρα σε λειτουργία μια πλωτή πλατφόρμα παραγωγής, αποθήκευσης και εκφόρτωσης (FPSO) αγκυροβολημένη στο υπεράκτιο Ισραήλ, η οποία εξάγει και υγροποιεί το ισραηλινό υπεράκτιο αέριο για εξαγωγή.
- Όταν το 2020 οι ελληνοτουρκικές σχέσεις επιδεινώθηκαν, η Ελλάδα επιδίωξε μια σχέση με την εξελιγμένη αμυντική βιομηχανία του Ισραήλ. Στο πλαίσιο αυτό, υπέγραψε την πρώτη της στρατιωτική συμφωνία με το Ισραήλ στις 6 Μαΐου 2020, μισθώνοντας δύο UAV Heron για την παρακολούθηση του Αιγαίου.
Η Ελλάδα είχε πιαστεί στον ύπνο από την ανάπτυξη των μη επανδρωμένων αεροσκαφών Bayraktar από την Τουρκία και χρειαζόταν τα Herons ως ενδιάμεση λύση πριν αναπτύξει τα δικά της UAV – κάτι που κάνει τώρα η Ελληνική Αεροδιαστημική Βιομηχανία σε συνεργασία με ελληνικά πανεπιστήμια. Το 2022, η Ελλάδα θα αγόραζε επίσης το αμυντικό σύστημα αντι-drone Drone Dome από την Rafael Advanced Defense Systems του Ισραήλ και το 2023 θα αγόραζε δεκάδες drones επιτήρησης και αναγνώρισης Orbiter 3, επίσης από τη Rafael.
Ο Μητσοτάκης υπέγραψε πρωτόκολλα συνεργασίας για την κυβερνοασφάλεια με τον Netanyahu τον Ιούνιο του 2020 και κάλεσε τους Ισραηλινούς επενδυτές να χρησιμοποιήσουν την Ελλάδα ως βάση για να φτάσουν στην ενιαία αγορά της ΕΕ, ειδικά στον τομέα της πληροφορικής.
Σε αντίθεση με το 2010, όταν η ελληνική οικονομία κλυδωνιζόταν, η πρόσκληση βρήκε αυτή τη φορά ανταπόκριση. Τον Φεβρουάριο του 2021, οι ισραηλινοί κατασκευαστές αμυντικών εταιρειών SK Group και Plasan ανέλαβαν τον έλεγχο της Ελληνικής Βιομηχανίας Οχημάτων (ΕΛΒΟ) που είχε βάλει λουκέτο. Το 2022, η Ελλάδα και η Elbit του Ισραήλ εγκαινίασαν ένα κοινό κέντρο εκπαίδευσης πτήσεων στη νότια ελληνική πόλη της Καλαμάτας.
Το Ισραήλ είχε κάποτε αναζητήσει εκπαιδευτικό εναέριο χώρο από την Τουρκία. Τώρα είχε τη χρήση της τεράστιας περιοχής πληροφοριών πτήσης της Αθήνας. Το 2023, η Ελλάδα αγόρασε 34 πυραυλικά αμυντικά συστήματα μικρού βεληνεκούς Spike NLOS με περίπου 500 πυραύλους από το Elbit του Ισραήλ για να προστατεύσει τα νησιά της στο ανατολικό Αιγαίο.
Όπως σημειώνει ο αρθρογράφος, η Τουρκία κινήθηκε προς την αντίθετη κατεύθυνση κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, προσφέροντας στους ηγέτες της Χαμάς διαβατήρια και γραφεία σε τουρκικό έδαφος. Ο Erdogan απογοήτευσε πρόσφατα την Ουάσιγκτον όταν είπε ότι η Χαμάς δεν ήταν «τρομοκρατική» οργάνωση και αποκάλεσε το Ισραήλ «κατακτητή». Η εξέλιξη αυτή τοποθετεί την Ελλάδα και την Τουρκία σε αντίθετες πλευρές κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης στη Γάζα, καταλήγει ο αρθρογράφος.
«Η φιλοξενία της Χαμάς ήταν πάντα ένα ζήτημα μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας και όταν μιλούσαμε για επαναπροσέγγιση ήταν ένα θέμα που βρισκόταν στο τραπέζι και είναι ακόμα στο τραπέζι», διευκρίνισε ο Ισραηλινός πρεσβευτής Noam Katz στο ελληνικό Open TV, σύμφωνα με το δημοσίευμα.