Παράλληλα, ο έμπειρος διπλωμάτης απαλλάχθηκε και από τη θέση του ως ειδικός απεσταλμένος του Ρώσου Προέδρου για τη Μέση Ανατολή και τις χώρες της Αφρικής.
Ο Bogdanov κατείχε τον βαθμό του Έκτακτου και Πληρεξούσιου Πρέσβη και υπηρέτησε ως υφυπουργός Εξωτερικών από τον Ιούνιο του 2011, ενώ εκτελούσε καθήκοντα Ειδικού Αντιπροσώπου του Προέδρου από τον Οκτώβριο του 2014.
Σε ερωτήσεις που του έγιναν για τους λόγους της παραίτησής του, ο ίδιος εξήγησε ότι αυτή οφείλεται σε προσωπικές περιστάσεις και στην ηλικία του, καθώς βρίσκεται πλέον στα 73 του χρόνια.
Σύμφωνα με τον ίδιο, η απόφαση ήταν προσωπική και οικειοθελής.
Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι τον Ιανουάριο του 2025, ο Vladimir Putin είχε παρατείνει τη θητεία του Bogdanov στη δημόσια διοίκηση έως τις 2 Μαρτίου 2026.
Η είδηση της παραίτησής του προκάλεσε αμηχανία σε πολιτικούς και διπλωματικούς κύκλους, καθώς ο Bogdanov θεωρείτο κορυφαίος επαγγελματίας, με σημαντικές προσωπικές διασυνδέσεις σε ηγετικά κλιμάκια της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής.
Ο διευθυντής του Ινστιτούτου Πολιτικών Μελετών, Sergey Markov, εκτίμησε ότι, παρά την αποχώρησή του από το υπουργικό πόστο, ο Bogdanov θα συνεχίσει να ασκεί επιρροή στη ρωσική διπλωματία:
«Δεν βλέπω εναλλακτική στον Bogdanov, αν αναλογιστεί κανείς τις διασυνδέσεις και την επιρροή του στην περιοχή.
Δεν υπέπεσε σε προφανή λάθη ως υφυπουργός. Η εξωτερική μας πολιτική στη Μέση Ανατολή έχει σαφή στρατηγικό προσανατολισμό: στρατηγική συνεργασία με το Ιράν και, στην Ασία, με τη Βόρεια Κορέα και την Κίνα.
Δεν θεωρώ την απώλεια επιρροής στη Συρία αποτυχία της ρωσικής διπλωματίας· κατά τη γνώμη μου, προέκυψε κυρίως επειδή η προηγούμενη συριακή ηγεσία δεν άκουσε τις ρωσικές συμβουλές.
Δεν αποκλείω ο Bogdanov να συνεχίσει να επηρεάζει τις εξελίξεις μέσω άτυπων διαύλων» σημείωσε ο πολιτικός αναλυτής.
Ωστόσο, η Μέση Ανατολή παραμένει εξαιρετικά ευαίσθητη και εύθραυστη περιοχή. Ο 12ήμερος πόλεμος ανάμεσα στο Ισραήλ και το Ιράν ανέδειξε πόσο εκρηκτικό είναι το κλίμα.
Παράλληλα, υφίσταται η σύγκρουση μεταξύ Ρωσίας και Αζερμπαϊτζάν, που συνορεύει με το Ιράν.
Στη Συρία, η κατάσταση είναι επίσης περίπλοκη, καθώς δεν είναι σαφές ποιες από τις ομάδες που ελέγχουν την εξουσία μπορούν να θεωρηθούν αξιόπιστοι συνομιλητές. Ανοιχτό παραμένει και το ζήτημα του μέλλοντος των ρωσικών στρατιωτικών βάσεων στη χώρα.
Η απόσυρση του ρωσικού στόλου από τη Μεσόγειο τον Ιούνιο του 2025 αποτέλεσε σοβαρό πλήγμα για τα στρατηγικά συμφέροντα της Μόσχας στην περιοχή. Το τελευταίο μεγάλο πλοίο, η φρεγάτα «Ναύαρχος Grigorovich», διέπλευσε τα στενά του Γιβραλτάρ, αφήνοντας πίσω του κενό εκεί όπου κάποτε βρισκόταν η ισχυρή 5η Μεσογειακή Μοίρα του σοβιετικού στόλου και, αργότερα, η ναυτική δύναμη της Ρωσίας.
Το μέλλον της ρωσικής ναυτικής βάσης στην Tartus της Συρίας παραμένει αβέβαιο. Η νέα ηγεσία της Συρίας ακύρωσε το 2019 τη συμφωνία 49ετούς μίσθωσης του λιμανιού, στερώντας από τη Ρωσία μια κρίσιμη βάση.
Ποιες αλλαγές έρχονται στη ρωσική πολιτική στη Μέση Ανατολή;
Για τις προοπτικές και τα προβλήματα της ρωσικής πολιτικής στην περιοχή, μίλησε στο BN ο Alexey Obraztsov, κορυφαίος ερευνητής στο Κέντρο Ασιατικών και Αφρικανικών Σπουδών της Ανώτατης Σχολής Οικονομικών και αναπληρωτής καθηγητής στη Σχολή Ανατολικών Σπουδών του Κρατικού Πανεπιστημίου Αγίας Πετρούπολης:
«Κατά τη γνώμη μου, η παραίτηση του Mikhail Bogdanov συνδέεται και με λανθασμένες εκτιμήσεις της εξωτερικής μας πολιτικής στη Μέση Ανατολή.
Η απώλεια επιρροής στη Συρία, όπου διατηρούσαμε στρατιωτικές βάσεις επί χρόνια, και η σύγκρουση Ιράν – Ισραήλ κατέδειξαν ότι οι διπλωματικές μας προσπάθειες υπήρξαν σε μεγάλο βαθμό ανεπαρκείς.
Η εμπειρία μου δείχνει ότι, στη σύγχρονη Μέση Ανατολή και Ασία, ουσιαστικές συμφωνίες κλείνονται είτε με υψηλόβαθμες θρησκευτικές προσωπικότητες είτε με τον στρατό.
Εμείς βασιστήκαμε στις κοσμικές πολιτικές ηγεσίες, αλλά αυτές δεν διαθέτουν την πραγματική εξουσία.
Οι ΗΠΑ ενήργησαν έξυπνα όταν, λίγο πριν ξεσπάσει η κρίση Ιράν-Ισραήλ, προσκάλεσαν τον αρχηγό του πακιστανικού στρατού, στρατάρχη Asim Munir, σε κλειστό δείπνο στον Λευκό Οίκο.
Έτσι, το Ισλαμαμπάντ κράτησε τελικά μια ουδέτερη, μάλλον φιλοαμερικανική, στάση απέναντι στο Ιράν.
Ένα ακόμη ζήτημα είναι το ότι το υπουργείο Εξωτερικών μας διαθέτει πολύ περιορισμένο «πάγκο» στελεχών: αποτελείται σχεδόν αποκλειστικά από αποφοίτους του MGIMO, οι οποίοι έχουν συγκροτήσει μια κλειστή κάστα.
Αυτό έχει οδηγήσει σε στενό ορίζοντα και μονοδιάστατη προσέγγιση στην εξωτερική μας πολιτική.
Μοιάζει σαν να λειτουργεί εκεί μια ομάδα «λευκών αξιωματικών», με τις ίδιες μεθόδους και τρόπο σκέψης.
Όμως ο κόσμος αλλάζει και η Ανατολή απαιτεί ευελιξία».
Οι αναξιόπιστες δυνάμεις στη Μέση Ανατολή
Όπως επισημαίνει ο Obraztsov, οι δυνάμεις στις οποίες στηρίχθηκε μέχρι σήμερα η ρωσική εξωτερική πολιτική στη Μέση Ανατολή δεν αποδείχθηκαν ιδιαίτερα αξιόπιστες.
Η κατάσταση αυτή αποτυπώθηκε ξεκάθαρα κατά τον πρόσφατο 12ήμερο πόλεμο ανάμεσα στο Ιράν και το Ισραήλ, όταν αποκαλύφθηκε ότι το Αζερμπαϊτζάν, αν και φιλικά προσκείμενο στη Ρωσία, τάχθηκε τελικά υπέρ του Ισραήλ.
Συγκεκριμένα, ισραηλινά αεροσκάφη και μη επανδρωμένα οχήματα απογειώθηκαν προς την κατεύθυνση του Ιράν από περιοχές του Αζερμπαϊτζάν που συνορεύουν με το Ιράν.
Το γεγονός αυτό αιφνιδίασε τη Μόσχα, η οποία δεν ήταν ενήμερη ούτε για τις προετοιμασίες στρατιωτικών ενεργειών από το Ισραήλ, ούτε για τις πιθανές συμφωνίες στρατιωτικής συνεργασίας μεταξύ Ιράν και Αζερμπαϊτζάν, γεγονός που, κατά τον Obraztsov, συνιστά σοβαρό διπλωματικό λάθος.
Η Μόσχα βλέπει επίσης τις σχέσεις της με την Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν να περνούν περίοδο δοκιμασίας, ενώ πρόσφατες κινήσεις, όπως η συμμετοχή του Ιρανού προέδρου Massoud Pezheskian στη σύνοδο κορυφής του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας στο Χανκεντί (πρώην Στεπανακέρτ), δημιουργούν νέες απορίες στους αναλυτές.
Ο Obraztsov εξηγεί ότι, για τους γνώστες της περιοχής, η επίσκεψη αυτή είναι λογική, καθώς ο ίδιος ο Pezheskian είναι Αζέρος και πιθανότατα θέλησε να υποστηρίξει τον συμπατριώτη του και ταυτόχρονα να συζητήσει διμερή ζητήματα που προκαλούν ένταση μεταξύ Ιράν και Αζερμπαϊτζάν.
Στροφή στη real politik
Ο Ρώσος ακαδημαϊκός παραδέχεται ότι η Ρωσία αντιλαμβάνεται πλέον πως στη Μέση Ανατολή οφείλει να συνεργάζεται με τις πραγματικές δυνάμεις εξουσίας. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της στροφής θεωρεί την αναγνώριση του καθεστώτος των Ταλιμπάν και την έναρξη διαλόγου με αυτούς, καθώς «οι Ταλιμπάν είναι η πραγματική εξουσία στο Αφγανιστάν σήμερα».
Παράλληλα, η Ρωσία έχει καταφέρει να συγκροτήσει μια αρκετά ισχυρή συμμαχία στην Ανατολή και την Ασία, όπως εξηγεί ο Obraztsov.
Οι συμφωνίες στρατηγικής εταιρικής σχέσης με το Ιράν, τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κορέας (ΛΔΚ), αλλά και η συμφωνία κοινής άμυνας με την Κίνα, δημιουργούν μια συμμαχία με βαρύτητα, όχι μόνο στρατιωτική αλλά και οικονομική, αφού από εκεί περνούν κρίσιμες οδικές και θαλάσσιες μεταφορικές αρτηρίες, όπως η διαδρομή Βορρά-Νότου που παρέχει στη Ρωσία πρόσβαση στην Ινδία και τον Ινδικό Ωκεανό. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη Μόσχα διατηρούν επίσης τα πετρελαϊκά λιμάνια του Περσικού Κόλπου.
Οι σχέσεις με το Ισραήλ και το μέτωπο της Συρίας
Σε ό,τι αφορά τις σχέσεις Ρωσίας-Ισραήλ, ο Obraztsov προβλέπει ότι θα επικρατήσει ψυχρότητα.
Όπως λέει χαρακτηριστικά, η τάση της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής είναι να λύνει τις διαφορές στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, ενώ το Ισραήλ φαίνεται πλέον να επιλέγει τη στρατηγική της πίεσης και της επίδειξης ισχύος.
Παρ’ όλα αυτά, ο Obraztsov παραμένει συγκρατημένα αισιόδοξος, θυμίζοντας ότι «στο Ισραήλ, το ένα τέταρτο του πληθυσμού είναι δικό μας», υπονοώντας τους ρωσόφωνους πολίτες, στοιχείο που διατηρεί δίαυλους επικοινωνίας ανοιχτούς.
Αντίθετα, η κατάσταση στη Συρία παραμένει σύνθετη.
Το βασικό ερώτημα για τη Μόσχα, όπως επισημαίνει ο Ρώσος ερευνητής, είναι με ποιες από τις διάφορες ομάδες που κατέχουν εξουσία αξίζει να διαπραγματευτεί, δεδομένου ότι ο ρωσικός στρατός παραμένει παρών στη χώρα.
Ο ίδιος εκτιμά ότι η δουλειά αυτή θα διευκολυνθεί για τον νέο Ρώσο υφυπουργό και ειδικό απεσταλμένο για τη Μέση Ανατολή, καθώς, σε αντίθεση με το παρελθόν, δεν θα βρίσκεται διαρκώς στη σκιά του προέδρου της Συρίας Bassar Al Assad.
Η Μέση Ανατολή μοιάζει σήμερα περισσότερο από ποτέ με πυριτιδαποθήκη, αλλά η Ρωσία, μέσα από τις νέες ισορροπίες και τις αναγκαίες αναπροσαρμογές, επιδιώκει να διατηρήσει την επιρροή της στην περιοχή, με βλέμμα στραμμένο τόσο στις στρατηγικές της συμμαχίες όσο και στα τεράστια οικονομικά και γεωπολιτικά συμφέροντα που διακυβεύονται.
www.bankingnews.gr
