Αμερικανο-τουρκικές αντιφάσεις για τα λεχθέντα σε χθεσινό τηλεφώνημα του Προέδρου Τραμπ στον Τούρκο ομόλογό του Ρεσέπ Ταγίπ Ερντογάν, επεσήμαινε το πρωινό δελτίο ειδήσεων του γερμανικού εθνικού καναλιού Ντύωτσε Βέλλε,επικαλούμενο και τους ανταποκριτές του στην Ουάσιγκτον και στην ΄Αγκυρα. Κατά την εκδοχή του Λευκού Οίκου, ο Αμερικανός Πρόεδρος συνέστησε αυστηρά στον Ερντογάν να θέσει τέρμα στην επίθεση κατά των Κούρδων συμμάχων των ΗΠΑ και τον προειδοποίησε ότι «τυχόν τουρκική επίθεση και στον θύλακα του Μαντζίμπ θα κινδύνευε να φέρει αντιμέτωπες τις τουρκικές με αμερικανικές δυνάμεις».
Η τουρκική εκδοχή διαψεύδει αυτή την εικόνα αμερικανικής επίπληξης και οιονεί τελεσιγράφου και περιγράφει την συνομιλία μη εξερχόμενη από τα συνήθη πλαίσια σχέσεων μεταξύ δύο συμμάχων. Παρουσιάζει δηλαδή την αμερικανική ανακοίνωση ως προοριζόμενη για κουρδική και διεθνή κατανάλωση, για την κατασίγαση δυσμενών αντιδράσεων.
Το κατωτέρω άρθρο του Ινδού διπλωμάτη και γεωπολιτικού αναλυτή παρουσιάζει πληρέστερα τα στοιχεία του δεινού διλήμματος στο οποίο έχει παγιδεύσει τις ΗΠΑ η επέλαση του συμμάχου τους στη Συρία.
Παρουσίαση: Μιχαήλ Στυλιανού
O πόλεμος στη Συρία σημειώνει καμπή με την τουρκική στρατιωτική επιχείρηση που άρχισε το Σάββατο στην Πόλη Αφρίν. Ο Πρόεδρος Ερντογάν ανακοίνωσε πως επρόκειτο για χερσαία επιχείρηση με αεροπορικούς βομβαρδισμούς. Πρόσθεσε ότι θα ακολουθήσει μια επιχείρηση κατά της πόλης Μανμπίτζ, λίγα χιλιόμετρα ανατολικότερα.
Οι πόλεις Αφρίν και Μανμπίτζ ελέγχονται από δυνάμεις Κούρδων της Συρίας ταγμένων στο πλευρό των Αμερικανών. Οι ΗΠΑ, που έχουν εγκαταστήσει πέντε στρατιωτικές βάσεις στην βόρειο Συρία, σε περιοχές ελεγχόμενες από την κουρδική πολιτοφυλακή, υποστήριξαν άμεσα την κατάληψη της Μανμπίτζ από την κουρδική πολιτοφυλακή το 2016. Έτσι η τουρκική επιχείρηση ισοδυναμεί με ανοιχτή πρόκληση στις ΗΠΑ. Η Ουάσιγκτον είχε συστήσει στους Τούρκους να απόσχουν από οποιαδήποτε στρατιωτική ενέργεια εναντίον των Κούρδων.
Αλλά αυτό που τελικά λειτούργησε σαν καταλύτης ήταν η αμερικανική αναγγελία συγκρότησης ενός κουρδικού στρατού 30.000 ανδρών στην Βόρεια Συρία, με την διαφανή πρόθεση να δημιουργηθεί μια στρατιωτική δύναμη εντολοδόχων της Ουάσιγκτον. Ο Ερντογάν πιστεύει πως οι ΗΠΑ προχωρούν στο σχέδιό τους να δημιουργήσουν έναν κουρδικό θύλακα στη βόρεια Συρία, κατά μήκος των τουρκικών συνόρων, για να τον χρησιμοποιούν ως προχωρημένη βάση επιχειρήσεων εναντίον της Συρίας και του Ιράκ. Ασφαλώς αυτός ο κουρδικός θύλακας γρήγορα θα εξελισσόταν σε απειλή για την ασφάλεια της Τουρκίας, αφού θα αποτελούσε ενθάρρυνση για τις χωριστικές φιλοδοξίες των Κούρδων της Τουρκίας. Κατ επανάληψη ο Ερντογάν είχε εκλιπαρήσει την Ουάσιγκτον να μην συνταχθεί με τους Κούρδους, χωρίς να κατορθώσει να εισακουστεί. Έτσι αποφάσισε να αρπάξει τον ταύρο από τα κέρατα.
Αυτή η εξέλιξη μπορεί να καταλήξει σε μια σύγκρουση μεταξύ των ΗΠΑ και της Τουρκίας. Η εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου είχε ξεκάθαρα συστήσει στην Τουρκία, την περασμένη Πέμπτη, να μην προχωρήσει στην στρατιωτική επιχείρηση. Ο υπουργός των Εξωτερικών Ρεξ Τίλερσον τηλεφώνησε στον Τούρκο ομόλογό του το Σάββατο, όταν η επιχείρηση ετοιμαζόταν ξεκινήσει.
Οι θέσεις του Ιράν και της Ρωσίας θα είναι κρίσιμες. Το Ιράν συμμερίζεται τις ανησυχίες της Τουρκίας για την συμμαχία των ΗΠΑ με τους Κούρδους -οι οποίοι διατηρούν σχέσεις με το Ισραήλ και την Σαουδική Αραβία- και για την εγκατάσταση ενός Κουρδιστάν στην περιοχή. Έτσι, ενώ το Ιράν μπορεί να διατυπώσει επιφυλάξεις για την τουρκική επιχείρηση (που παραβιάζει την συριακή κυριαρχία), είναι απίθανο να αντιταχτεί ενεργά σε αυτήν.
Το Ιράν επικεντρώνεται περισσότερο στις επιχειρήσεις της συριακής κυβέρνησης στην βορειοδυτική επαρχία Ιντλίμπ, που είναι πολύ μεγάλης στρατηγικής σημασίας λόγω της Μεσογειακής ακτής της. Η Ρωσία επίσης εστιάζει τις φροντίδες της στο Ιντλίμπ, που γειτνιάζει με την επαρχία Λατάκια (Λαοδικείας), επίσης παράκτια της Μεσογείου, όπου βρίσκονται οι ρωσικές βάσεις, αεροπορική και ναυτική, Χμεϊμίμ και Ταρτούς.
Μπορεί να υποθέσει κανείς ότι, με σιωπηρή συμφωνία, η Τουρκία δεν αντιτίθεται (παρά μόνον φραστικά, ίσως) στις στρατιωτικές επιχειρήσεις της Συρίας (με την υποστήριξη της Ρωσίας και πολιτοφυλακών στηριζόμενων από το Ιράν) εναντίον των παραφυάδων της Αλ Κάϊντα στο Ιντλίμπ και στην εξασφάλιση του ελέγχου αυτής της μεγάλης επαρχίας από την Συρία. Τα ιρανικά ΜΜΕ μετέδωσαν ότι οι συριακές ένοπλες δυνάμεις ανακατέλαβαν την στρατηγικής σημασίας αεροπορική βάση του Αμπού αλ- Ντοχούρ, στο νότιο-ανατολικό Ιντλίμπ, στο μέτωπο των ενόπλων Αλ-Νούσρα, μια από τις παραφυάδες της Αλ-Κάϊντα.
Όσο για τις αντιδράσεις της Ρωσίας, είναι εύγλωττο ότι ο Ερντογάν έστειλε τον αρχηγό του Επιτελείου, στρατηγό Χουλουσί Ακάρ και τον αρχηγό της μυστικής υπηρεσίας Χακάν Φιντάν στην Μόσχα για να συναντηθούν με τον αρχηγό των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων Βαλέρυ Γερασίμωφ και τους επικεφαλείς των ρωσικών υπηρεσιών πληροφοριών. Όπως φαίνεται, η τουρκική στρατιωτική επιχείρηση απαίτησε συντονισμό υψηλού βαθμού μεταξύ Αγκύρας και Μόσχας. Η Μόσχα εξέφρασε τις ανησυχίες της για τις επιχειρήσεις της Τουρκίας και της συνέστησε μετριοπάθεια, αλλά παράλληλα απέσυρε το ρωσικό προσωπικό από την Αφρίν, λίγο πριν την τουρκική εισβολή.
Δεν υπάρχει ούτε ίχνος λόγου για να κινηθεί η Μόσχα σε βοήθεια προς τις ΗΠΑ. Όχι μέσα στο σημερινό κλίμα της επιστροφής στον Ψυχρό Πόλεμο. Ο Ρώσος υπουργός των Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρώφ τα είπε έξω απ΄τα δόντια την περασμένη Παρασκευή, καταγγέλλοντας τις ΗΠΑ ότι μηχανεύονται την βαλκανιοποίηση της Συρίας. Το είπε σε πρες-κόνφερενς μέσα στο επιτελικό κέντρο του ΟΗΕ, στη Νέα Υόρκη. Κατά την διατύπωση Λαβρώφ, «οι ΗΠΑ έχουν εγκαταστήσει εναλλακτικά κυβερνητικά όργανα σε μεγάλα τμήματα της Συρίας, σε αντίθεση με τις διαβεβαιώσεις τους για την εδαφική ακεραιότητα της Συρίας, για την οποία δεσμεύθηκαν και στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Και είμαστε ανήσυχοι γι΄ αυτό.»
Στις 15 Ιανουαρίου, σε μιαν πρες-κόνφερενς στην Μόσχα, ο Λαβρώφ μίλησε πολύ καθαρά:
«Διακρίνουμε φιλοδοξίες, όχι για τον τερματισμό της σύρραξης στη Συρία όσο το δυνατόν ταχύτερα, αλλά να βοηθήσουν εκείνους που θα ήθελαν να εξαπολύσουν ενέργειες αποσκοπούσες στην αλλαγή του καθεστώτος… Οι πράξεις, το βλέπουμε σήμερα, αποδεικνύουν ότι οι ΗΠΑ δεν θέλουν μια Συρία εδαφικά ακέραιη. Χθες ακόμη είχαμε μια νέα πρωτοβουλία των ΗΠΑ που αποβλέπει να βοηθήσει τις λεγόμενες συριακές δημοκρατικές δυνάμεις να εγκαταστήσουν ένα είδος συνοριακής ζώνης ασφάλειας. Αυτό σημαίνει την απόσπαση μιας τεράστιας εδαφικής έκτασης κατά μήκος των συνόρων με την Τουρκία και το Ιράκ.»
Τι πρόκειται να γίνει; Κατά την γνώμη μου, η Ρωσία και το Ιράν θα περιοριστούν να παρακολουθούν τον Ερντογάν να επιτίθεται στις κύριες δυνάμεις ενεργουμένων των ΗΠΑ (τις κουρδικές πολιτοφυλακές) στη βόρεια Συρία. Στην πραγματικότητα δεν έχουν να χάσουν τίποτα εάν ξεσπάσει μια σύγκρουση ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Τουρκία, δυο μεγάλες δυνάμεις του ΝΑΤΟ. Από την μια πλευρά, εάν η Τουρκία κατορθώσει να νικήσει την κουρδική πολιτοφυλακή, οι ΗΠΑ δεν θα έχουν άλλη επιλογή από το να εκκενώσουν την βόρεια Συρία, κάτι που θα είναι προς όφελος τόσο της Ρωσίας όσο και του Ιράν. Για να το πούμε λακωνικότερα, η κυβέρνηση Τραμπ υπήρξε πιο λαίμαργη από όσο χωρούσε το στομάχι της, με την κακήν έμπνευση να θέλει να διατηρήσει ένοπλες δυνάμεις στη Συρία επ΄αόριστον, για να «κοντράρει τον ΄Ασαντ και το Ιράν». Η Τεχεράνη ξέρει πολύ καλά πως αν οι ΗΠΑ αναγκαστούν να αποσυρθούν από την Συρία, το αμερικανό-ισραηλινό σχέδιο εναντίον του Ιράν θα γίνει το ανέκδοτο της Μέσης Ανατολής.
Οι βδομάδες που έρχονται θα είναι κρίσιμες. Εάν οι ΗΠΑ δώσουν την εντύπωση παθητικότητας όσο η Τουρκία συντρίβει τους συμμάχους τους στην Συρία, αυτό θα αποτελέσει μια τεράστια απώλεια γοήτρου για την αμερικανική κυβέρνηση στην περιοχή. Στο μεταξύ, η Τουρκία συνεργάζεται δραστήρια με την Ρωσία στις προετοιμασίες ενός εθνικού συριακού διαλόγου (της κυβέρνησης και αντιπροσώπων της αντιπολίτευσης) στο Σότσι, στις 29 και 30 Ιανουαρίου. Η Ρωσία έχει σήμερα μια νέα ευκαιρία να επιταχύνει την λύση του συριακού προβλήματος.
*M.K. Bhadrakumar,Comité Valmy, 24-1-18
