Ριζικές αλλαγές στον τρόπο δουλειάς και στις εργασιακές σχέσεις φέρνουν οι νέες μορφές απασχόλησης που αναπτύσσονται διεθνώς αλλά και στη χώρα μας, ως αποτέλεσμα της ανάπτυξης του διαδικτύου και των ηλεκτρονικών πλατφορμών παροχής υπηρεσιών.
Το νέο μοντέλο περιλαμβάνει από εξειδικευμένες εργασίες (π.χ., μεταφράσεις, ανάλυση δεδομένων, προγραμματισμό) που πληρώνονται καλά, μέχρι λίγα λεπτά ή λίγα ευρώ για συμμετοχή σε δημοσκοπήσεις και έρευνες αγοράς, ενώ προκαλεί ήδη αντιδράσεις από την πλευρά των εργαζομένων .
Οι νέες μορφές απασχόλησης αποτελούν το αντικείμενο μελέτης που εκπόνησαν οι κ.κ. Χάρης Κυριαζής και Χρήστος Ιωάννου, σύμβουλοι της διοίκησης του ΣΕΒ για εργασιακά θέματα, με αφορμή το συνέδριο με θέμα «Το μέλλον της εργασίας μετά το μνημόνιο», που πραγματοποιήθηκε την περασμένη εβδομάδα στην Αθήνα.
Η μορφή εργασίας που κερδίζει έδαφος ανά τον κόσμο είναι το λεγόμενο crowdwork: ηλεκτρονικές πλατφόρμες φέρνουν σε επαφή εργοδότες και εργαζόμενους οι οποίοι αναλαμβάνουν, έναντι προσυμφωνημένης αμοιβής και με την καταβολή συνήθως μιας προμήθειας στην πλατφόρμα, να εκτελέσουν μια εργασία. Συνήθεις εργασίες που ανατίθενται μέσω αυτής της διαδικασίας είναι μεταφράσεις, υποτιτλισμός κινηματογραφικών ταινιών, ανάλυση δεδομένων, δημιουργία προγραμμάτων ή και συμμετοχή σε έρευνες, δημιουργία και αξιολόγηση σχεδίων (design) για προϊόντα, κτίρια κ.λπ.
Φυσικά, καθώς λείπει η προσωπική επαφή μεταξύ εργοδότη και εργαζόμενου (οι οποίοι μπορεί να βρίσκονται όχι μόνο σε διαφορετικές χώρες αλλά και σε διαφορετικές ηπείρους) χρειάζεται προσοχή για την εξασφάλιση καταβολής της αμοιβής.
Στη Μεγάλη Βρετανία έχουν αναπτυχθεί οι συμβάσεις απασχόλησης μηδενικών ωρών (zero hours contracts), στο πλαίσιο των οποίων ο εργοδότης έχει το δικαίωμα (όχι υποχρέωση) να αναζητήσει τις υπηρεσίες του συμβαλλόμενου εργαζόμενου, ο οποίος έχει δικαίωμα να αποδεχθεί αλλά και να αρνηθεί την πρόταση. Συνολικά, ο εργαζόμενος μπορεί να εργαστεί από μηδέν έως 48 ώρες, ενώ, αν δεν ανταποκριθεί, ο εργοδότης μπορεί να απευθυνθεί στον επόμενο.
Συμβάσεις εργασίας κατά παραγγελία (on demand) αναπτύσσονται μεταξύ άλλων στον τομέα των μεταφορών: μια επιχείρηση αναλαμβάνει π.χ. να παραδίδει δέματα, φαγητό, αγορές κ.λπ. και αναθέτει το έργο σε εργαζόμενους μεταφορείς. Το portfolio work αναφέρεται σε συμπράξεις εργαζόμενων ή ελεύθερων επαγγελματιών με διαφορετικές ειδικότητες που αναλαμβάνουν να φέρουν σε πέρας μια εργασία που απαιτεί περισσότερες εξειδικεύσεις.
Σε όλα αυτά προστίθενται οι συμβάσεις έργου ορισμένου χρόνου, η μερική απασχόληση, αλλά και οι συμβάσεις με κουπόνια (vouchers, όπως το εργόσημο) που εφαρμόζονται ήδη στη χώρα μας.
«Η συνεργατική οικονομία/οικονομία κοινής χρήσης και οι νέες μορφές απασχόλησης που τη συνοδεύουν δημιουργούν ευκαιρίες απασχόλησης για ανέργους και ευάλωτα τμήματα του πληθυσμού -όπως οι νέοι, οι γυναίκες, οι μακροχρόνια άνεργοι- και για όσους επιθυμούν να έχουν ένα συμπληρωματικό εισόδημα σε περιστασιακή βάση.
Σύμφωνα με τον ΣΕΒ, παρά την ανάπτυξη των νέων μορφών απασχόλησης, οι κλασικές εργασιακές σχέσεις θα παραμείνουν ο κανόνας στη βιομηχανία, όπου μια γραμμή παραγωγής ή μια βάρδια δεν μπορεί να εξαρτάται από την αναζήτηση και τη διαθεσιμότητα των εργαζομένων.
Τονίζεται επιπλέον ότι στην Ελλάδα πρέπει να αυξηθεί το μερίδιο της μισθωτής απασχόλησης, καθώς είναι ήδη υψηλό το μερίδιο της αυτοαπασχόλησης. «Από αυτήν την άποψη, η Ελλάδα έχει ανάγκη για μεγέθυνση της μισθωτής απασχόλησης, δηλαδή καλείται να κινηθεί διαφορετικά από την διεθνή τάση για μείωσή της. Ταυτόχρονα όμως οφείλει να διευκολύνει και να εντάξει στην οικονομία της τις νέες μορφές απασχόλησης που συνδέονται με τις νέες τεχνολογίες» τονίζει ο ΣΕΒ.
Η θέση κάποιων συνδικάτων, όπως επισημάνθηκε στην ημερίδα του ΣΕΒ, είναι ότι το uberisation (από την γνωστή πλατφόρμα UBER) δεν μπορεί και δεν πρέπει να είναι το μέλλον των εργασιακών σχέσεων, καθώς δημιουργεί νέα και μεγάλα ρίσκα για τους εργαζομένους σχετικά με την εντατικοποίηση της εργασίας, την υγεία και την ασφάλειά τους, για τη σχέση μεταξύ του χρόνου εργασίας και του ιδιωτικού-ελεύθερου χρόνου τους και βεβαίως για τις απολαβές τους, οι οποίες είναι πολύ χαμηλές έως εξευτελιστικές, στις πλείστες των περιπτώσεων.
«Οι νέες μορφές απασχόλησης είναι το αποτέλεσμα της απορρύθμισης της αγοράς εργασίας, είναι η συνέπεια ιδεοληψιών ξεπερασμένων πολιτικών δογμάτων. Το αν οι ψηφιακές πλατφόρμες εργασίας είναι μέρος της επίσημης αγοράς εργασίας δεν εξαρτάται από την τεχνολογική μεταβολή, αλλά από το ρυθμιστικό πλαίσιο της αγοράς εργασίας. Είναι απαίτηση των συνδικάτων η ρύθμιση της ψηφιακής οικονομίας».
«Ο τρόπος που θα αξιοποιηθούν, θα εφαρμοστούν και θα ρυθμιστούν οι νέες τεχνολογίες και η ψηφιοποίηση θα καθορίσει το εάν θα βελτιώσουν την ποιότητα ζωής των εργαζομένων και όλης της κοινωνίας, το βιοτικό επίπεδο των πολλών, ή θα γίνουν το μέσο για τη δημιουργία μεγαλύτερων κερδών για τους λίγους, οξύνοντας την οικονομική ανισότητα και την ανασφάλεια».