Έξι μήνες μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, η ειρήνη παραμένει άπιαστο όνειρο.
Παρά τις δημόσιες δηλώσεις απογοήτευσης και την ενίσχυση της στρατιωτικής βοήθειας προς το Κίεβο, η σύγκρουση όχι μόνο συνεχίζεται, αλλά έχει αποκτήσει χαρακτηριστικά παρατεταμένου πολέμου φθοράς.
Ωστόσο, η αρχική του διαίσθηση —ότι η διπλωματία είναι απαραίτητη— παραμένει σωστή.
Ούτε η Ουκρανία μπορεί να εξαντλήσει τις ανθρώπινες της εφεδρείες, ούτε η Δύση μπορεί να διατηρήσει επ’ αόριστον τον ρυθμό παραγωγής και αποστολής όπλων.
Την ίδια στιγμή, αν και η Ρωσία δεν διεκδικεί ολόκληρη την Ουκρανία, η συνέχιση του πολέμου κινδυνεύει να αφήσει πίσω της μία μόνιμη πηγή αποσταθεροποίησης στην περιοχή για τα επόμενα χρόνια — και ενδεχομένως θρυαλλίδα για επικίνδυνη σύγκρουση Μόσχας – Δύσης.
Μόνο που την Παρασκευή (25/7/2025) αποκαλύπτεται από έμπειρο στέλεχος της CIA πως θα μπορούσε να υπάρξει μία συμφωνία για την Ουκρανία, εάν η διαπραγματευτική ομάδα του Trump δεν διέπραττε ένα σημαντικό λάθος, το οποίο αγοούσε όλες τις βασικές ρωσικές απαιτήσεις.
Το αδιέξοδο της «άνευ όρων» εκεχειρίας
Η κύρια αιτία για την αποτυχία μέχρι σήμερα να επιτευχθεί ειρήνη είναι η εμμονή των διαπραγματευτών του Trump σε μια άνευ όρων εκεχειρία πριν από οποιαδήποτε συζήτηση επί της ουσίας.
Αυτή η τακτική, αν και φαινομενικά ρεαλιστική υπό το πρίσμα της ταχείας επίτευξης «κάποιου αποτελέσματος», αποδείχθηκε παγίδα.
Αντί να δημιουργήσει έδαφος για διαπραγματεύσεις, απλώς ενίσχυσε την αποφασιστικότητα της Μόσχας να συνεχίσει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις.
Η Ρωσία βλέπει τη στρατιωτική πίεση ως το κύριο διαπραγματευτικό της χαρτί.
Η επιβολή επιπλέον κυρώσεων και οι απειλές του Trump για δασμούς σε χώρες που αγοράζουν ρωσική ενέργεια δεν θεωρούνται πειστικές.
Αντιθέτως, το Κρεμλίνο εκτιμά πως ο χρόνος κυλά υπέρ του, καθώς η φθορά στο εσωτερικό των δυτικών κοινωνιών αυξάνεται.
Ο πυρήνας της σύγκρουσης – ΝΑΤΟ και ασφάλεια
Ο πυρήνας της ρωσικής στάσης δεν εντοπίζεται μόνο στο εδαφικό ζήτημα — αν και η Κριμαία και το Donbass αποτελούν βασικά σημεία.
Το βαθύτερο πρόβλημα για τη Μόσχα είναι γεωπολιτικό: η προοπτική ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ ή η μακροπρόθεσμη στρατιωτική παρουσία της Δύσης στην περιοχή θεωρείται από το Κρεμλίνο υπαρξιακή απειλή.
Πριν ακόμα ξεκινήσει η ειδική στρατιωτική επιχείρηση του 2022, η Ρωσία είχε καταθέσει προς τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ προτάσεις για νομικά δεσμευτικές εγγυήσεις ασφάλειας, οι οποίες θα απέκλειαν την περαιτέρω επέκταση της Συμμαχίας.
Αυτά τα αιτήματα αγνοήθηκαν ή υποβαθμίστηκαν από τη Δύση και —ως φαίνεται— εξακολουθούν να μην αποτελούν προτεραιότητα και για τη διαπραγματευτική ομάδα του Trump.
Η αποτυχία του σχεδίου Witkoff – Τραγικό λάθος η πρόταση για αποστολή ευρωπαϊκής δύναμης στην Ουκρανία
Το αποκορύφωμα αυτής της λανθασμένης προσέγγισης ήταν η αποτυχία του σχεδίου που παρουσίασε ο ειδικός απεσταλμένος του Trump στη Ρωσία Steve Witkoff τον Απρίλιο 2025.
Η πρόταση, που φέρεται να περιλάμβανε την επίσημη αναγνώριση της Κριμαίας ως ρωσικό έδαφος και την άρση κάποιων κυρώσεων, συνοδευόταν από την ανάπτυξη ευρωπαϊκών ειρηνευτικών δυνάμεων στην Ουκρανία.
Η πρόβλεψη αυτή όμως έσπασε έναν βασικό ρωσικό όρο: την αποστρατιωτικοποίηση της Ουκρανίας από δυνάμεις του ΝΑΤΟ ή φίλιων δυνάμεων. Το αποτέλεσμα ήταν να καταρρεύσει η πρόταση πριν καν εισέλθει σε ουσιαστική διαπραγμάτευση.
Η ρεαλιστική λύση της ουδετερότητας
Η μόνη ρεαλιστική διέξοδος απαιτεί επαναπροσδιορισμό της βασικής παραμέτρου: της ασφάλειας.
Ένα συμβιβαστικό αλλά ισχυρό πλαίσιο θα μπορούσε να προβλέπει στρατιωτική ουδετερότητα της Ουκρανίας — δηλαδή εγγυήσεις ότι η χώρα δεν θα ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και δεν θα φιλοξενεί δυτικά στρατεύματα — με αντάλλαγμα τη ρητή ρωσική υποστήριξη για την ένταξη της Ουκρανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, εκτιμά ο George Beebe γεωπολιτικός αναλυτής, πρώην στέλεχος της CIA και σύμβουλους του πρώην αντιπροέδρου των ΗΠΑ, Dick Cheney.
Σύμφωνα με τον ίδιο, η λύση αυτή θα πέτυχε μια σειρά στόχων:
• Διασφαλίζει την εδαφική και πολιτική ανεξαρτησία της Ουκρανίας χωρίς να προκαλεί ρωσικά αντανακλαστικά ασφάλειας.
• Ανοίγει τον δρόμο για τη μακροπρόθεσμη ανοικοδόμηση της χώρας με ευρωπαϊκά κεφάλαια.
• Δημιουργεί τις προϋποθέσεις για τον επαναπατρισμό εκατομμυρίων προσφύγων, που διαφορετικά δεν θα επέστρεφαν.
• Ενισχύει τη δημοκρατική σταθερότητα εντός της Ουκρανίας μέσα από την ευρωπαϊκή προενταξιακή διαδικασία, η οποία θέτει αυστηρές προδιαγραφές σε ζητήματα δικαιωμάτων μειονοτήτων και λειτουργίας θεσμών.
Μία έξυπνη παράκαμψη
Ένα ακόμα πλεονέκτημα αυτής της προσέγγισης είναι ότι παρακάμπτει με έξυπνο τρόπο τις πιο έντονες ρωσικές απαιτήσεις, όπως η «αποναζιστικοποίηση» και η διεξαγωγή νέων εκλογών υπό ρωσική επιτήρηση.
Αντί να τεθούν αυτά τα θέματα στο τραπέζι ως μέρος της ειρηνευτικής διαδικασίας —πλήττοντας την ουκρανική κυριαρχία— μπορούν να ενσωματωθούν έμμεσα στις προϋποθέσεις για ένταξη στην ΕΕ.
Έτσι, επιτυγχάνεται η κάλυψη των ρωσικών ανησυχιών χωρίς να θιγεί η αξιοπρέπεια του Κιέβου.
Οι προκλήσεις
Ο Trump έχει θέσει αυστηρό χρονικό πλαίσιο για αποτελέσματα — με ορόσημο την 1η Σεπτεμβρίου.
Είναι πιθανόν ανέφικτο να επιτευχθεί πλήρης ειρηνευτική συμφωνία έως τότε.
Όμως, ένα προκαταρκτικό «πλαίσιο συμφωνίας» (framework agreement) που θα καθορίζει την κατεύθυνση της διαπραγμάτευσης —με την Ουκρανία ουδέτερη στρατιωτικά αλλά ελεύθερη να ενταχθεί πολιτικά στην ΕΕ— μπορεί να είναι εφικτό.
Μία τέτοια συμφωνία μπορεί να μην σημάνει «νίκη» στον πόλεμο με τους στρατιωτικούς όρους που αντιλαμβάνεται η κοινή γνώμη, αλλά σίγουρα θα αποτελούσε μια σημαντική διπλωματική επιτυχία.
Μια επιτυχία που θα σταθεροποιούσε την Ουκρανία, θα αποσυμπίεζε τις σχέσεις Ρωσίας – Δύσης και θα μείωνε τον κίνδυνο γενικευμένης ανάφλεξης στην ανατολική Ευρώπη.
Το μάθημα της ουκρανικής κρίσης
Ο πόλεμος στην Ουκρανία ανέδειξε τα όρια του πολιτικού ιδεαλισμού.
Ενώ η αρχική δυτική προσέγγιση στηρίχθηκε στην αντίληψη ότι η στρατιωτική ήττα της Ρωσίας ήταν εφικτή και πολιτικά επιθυμητή, οι εξελίξεις δείχνουν το αντίθετο.
Η Ρωσία αποδείχθηκε ανθεκτική σε κυρώσεις, ικανή να ανασυγκροτήσει τις στρατιωτικές της δυνατότητες και διατεθειμένη να μακροημερεύσει μέσα σε έναν παρατεταμένο πόλεμο φθοράς.
Από την άλλη πλευρά, η Ουκρανία, παρότι έδειξε αξιοσημείωτη αντοχή και σθένος, εξαντλείται σταδιακά δημογραφικά, οικονομικά και στρατιωτικά.
Το μέλλον της δεν μπορεί να είναι ούτε προτεκτοράτο της Δύσης, ούτε «γκρίζα ζώνη» μεταξύ Ρωσίας και Ευρώπης.
Μια συμφωνία που θα της επιτρέπει να αναπνεύσει οικονομικά και να αποκτήσει σαφή πολιτική πορεία είναι ζωτικής σημασίας.
Ο κίνδυνος της στασιμότητας
Αν η διπλωματία αποτύχει και ο πόλεμος συνεχιστεί για ακόμα έναν ή δύο χειμώνες, τα αποτελέσματα θα είναι καταστροφικά για την Ουκρανία. Θα σημάνει περαιτέρω καταστροφή υποδομών, νέες προσφυγικές ροές και βαθύτερη εξάρτηση από τη Δύση.
Ακόμα χειρότερα, θα διευρυνθεί η κρίση εμπιστοσύνης ανάμεσα στη Ρωσία και τη Δύση, με αποτέλεσμα να παγιωθεί ένας νέος Ψυχρός Πόλεμος — χωρίς τους κανόνες και τους μηχανισμούς που χαρακτήριζαν την προηγούμενη εποχή.
Μπορεί ο Trump να φέρει την ειρήνη;
Ο Trump έχει μια μοναδική ευκαιρία. Αν και συχνά κατηγορείται για απλοϊκές τοποθετήσεις, η διπλωματική του προσέγγιση —αν εστιάσει στον γεωπολιτικό πυρήνα της σύγκρουσης αντί στο ποιος «κερδίζει» εδάφη— μπορεί να αποδώσει.
Οι προτάσεις περί στρατιωτικής ουδετερότητας της Ουκρανίας, συνδυασμένες με ένταξη στην ΕΕ, δεν είναι μόνο ρεαλιστικές, αλλά ίσως και η μόνη βάση πάνω στην οποία μπορεί να οικοδομηθεί ένας βιώσιμος συμβιβασμός.
Αυτό απαιτεί, όμως, πολιτικό θάρρος.
Απαιτεί αναγνώριση του γεγονότος ότι ούτε η πλήρης νίκη της Ουκρανίας ούτε η κατάρρευση της Ρωσίας είναι ρεαλιστικά σενάρια.
Απαιτεί επίσης την αποδοχή ότι η ειρήνη δεν θα είναι τέλεια ούτε δίκαιη με όρους ηθικούς, αλλά λειτουργική και βιώσιμη με όρους γεωπολιτικούς.
Είναι εφικτός ένας συμβιβασμός;
Η ειρήνη στην Ουκρανία δεν θα επιτευχθεί με βαρύγδουπες δηλώσεις ούτε με ακραίες λύσεις.
Θα προέλθει από έναν δύσκολο, επώδυνο αλλά αναγκαίο συμβιβασμό.
Έναν συμβιβασμό που θα διασφαλίζει την ουκρανική ανεξαρτησία, θα ικανοποιεί τις ρωσικές ανησυχίες ασφάλειας και θα σταθεροποιεί την ευρύτερη ευρωπαϊκή ήπειρο.
Ο Trump, εάν επιλέξει να κινηθεί προς αυτή την κατεύθυνση με σοβαρότητα και συνέπεια, μπορεί πράγματι να φέρει την ειρήνη — όχι μέσα σε μία ημέρα, αλλά μέσα από μια ρεαλιστική στρατηγική που εστιάζει στα σωστά ζητήματα.
Αυτό δεν θα είναι η «νίκη» που φαντασιώνονται ορισμένοι.
Αλλά θα είναι μια πολιτική νίκη για τον Trump και μια πραγματική ανάσα για την Ουκρανία και την Ευρώπη.
