Την ώρα που η κρίση στη Μέση Ανατολή κλιμακώνεται επικίνδυνα και η προσοχή της διεθνούς κοινότητας στρέφεται στον νέο γύρο πολεμικής αντιπαράθεσης μεταξύ Ισραήλ και Ιράν, η Τουρκία προχώρησε σε μια κίνηση που επηρεάζει άμεσα τα ελληνικά συμφέροντα στο Αιγαίο: κατέθεσε επίσημα στον ΟΗΕ τον δικό της θαλάσσιο χωροταξικό χάρτη (Marine Spatial Plan), μέσω του οργανισμού IOC–UNESCO. Η καταχώριση έγινε στις 16 Ιουνίου 2025 και συνοδεύτηκε από ανάρτηση του χάρτη στην παγκόσμια πλατφόρμα MSPGlobal.
Πρόκειται για μια πράξη με βαρύ πολιτικό φορτίο, καθώς θεσμοποιεί διεθνώς τη μονομερή τουρκική θεώρηση του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου, αποκλείοντας πλήρως τα ελληνικά νησιά από κάθε αναφορά σε θαλάσσιες ζώνες δικαιοδοσίας.
Χάρτης χωρίς Χίο, Σάμο, Κρήτη και Καστελλόριζο
Ο χάρτης εφαρμόζει τη λεγόμενη «μέση γραμμή» μεταξύ των ηπειρωτικών ακτών Τουρκίας και Ελλάδας, αγνοώντας την ύπαρξη των ελληνικών νησιών και κάθε δικαίωμά τους σε Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) ή υφαλοκρηπίδα. Έτσι, νησιά όπως η Χίος, η Σάμος, η Λέσβος, η Κρήτη και το Καστελλόριζο παρουσιάζονται ως «ουδέτερες γεωγραφικές ανωμαλίες» που δεν αποδίδουν κυριαρχικά δικαιώματα.
Ο χάρτης εκπονήθηκε υπό τον συντονισμό του Κέντρου Δικαίου της Θάλασσας του Πανεπιστημίου Άγκυρας (DEHUKAM), σε συνεργασία με τουρκικούς κρατικούς φορείς και παρουσιάζεται ως επιστημονικό εργαλείο βιώσιμης διαχείρισης θαλάσσιων πόρων. Στην πράξη, όμως, ευθυγραμμίζεται πλήρως με τη ρητορική και τη στρατηγική της «Γαλάζιας Πατρίδας», προσφέροντας ένα πολιτικοτεχνικό υπόβαθρο στις πάγιες τουρκικές διεκδικήσεις.
Η καταχώριση του τουρκικού χάρτη στον IOC–UNESCO δεν έχει δεσμευτική νομική ισχύ, καθώς δεν πρόκειται για συνθήκη ή διακρατική συμφωνία. Ωστόσο, η ένταξή του στο MSPGlobal, την επίσημη πλατφόρμα του ΟΗΕ για τη θαλάσσια χωροταξία, του προσδίδει βαρύτητα στο επίπεδο της διεθνούς προβολής και της ενίσχυσης αφηγημάτων.
Αποτελεί την πρώτη φορά που η Τουρκία επιτυγχάνει την επίσημη διεθνή δημοσιοποίηση μιας «θεσμικής» εκδοχής της «Γαλάζιας Πατρίδας», μέσα από τον μηχανισμό ενός οργανισμού του ΟΗΕ.
Οι επιπτώσεις για την Ελλάδα
Η ελληνική πλευρά διατηρεί κατοχυρωμένο χωροταξικό σχεδιασμό, με βάση το εθνικό και ενωσιακό δίκαιο, και έχει ήδη υποβάλει τον δικό της θαλάσσιο χάρτη στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Ωστόσο, η καταχώριση του τουρκικού χάρτη στον IOC–UNESCO:
- δημιουργεί προηγούμενο σε επίπεδο δημόσιας εικόνας και διαπραγματευτικής δυναμικής·
- αμφισβητεί εμπράκτως τα κυριαρχικά δικαιώματα των ελληνικών νησιών·
- επιτρέπει στην Τουρκία να διεκδικήσει «ουδετερότητα» στην προσέγγιση διεθνών θεσμών, παρουσιάζοντας τον χάρτη ως τεχνοκρατικό εργαλείο.
Δεν είναι τυχαίο ότι η ενέργεια αυτή συμπίπτει χρονικά με την έντονη στρατιωτική ρευστότητα στη Μέση Ανατολή. Σε ένα διεθνές περιβάλλον όπου η προσοχή μετατοπίζεται, η Τουρκία επιχειρεί να προωθήσει τις επιδιώξεις της στο Αιγαίο με ελάχιστο πολιτικό κόστος.
Ο τουρκικός χάρτης βάζει στο στόχαστρο το μισό Αιγαίο
Ο τουρκικός θαλάσσιος χωροταξικός χάρτης, όπως κατατέθηκε στον IOC–UNESCO, περιλαμβάνει συγκεκριμένες γεωγραφικές περιοχές που επηρεάζουν άμεσα τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα και τον εθνικό χωρικό σχεδιασμό:
Βόρειο και Κεντρικό Αιγαίο: Στον χάρτη δεν αναγνωρίζεται κανένα δικαίωμα θαλάσσιας ζώνης για τα ελληνικά νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, όπως η Λέσβος, η Χίος, η Σάμος και η Ικαρία. Αντίθετα, αποδίδεται θαλάσσια περιοχή στην Τουρκία βάσει της μέσης γραμμής ηπειρωτικών ακτών, σαν τα νησιά να μην υπάρχουν.
Νοτιοανατολικό Αιγαίο: Ιδιαίτερα προβληματική είναι η απουσία οποιασδήποτε αναγνώρισης του Καστελλόριζου και του συμπλέγματος της Μεγίστης, το οποίο στον χάρτη εμφανίζεται είτε ως κενό είτε ως τουρκικής επιρροής περιοχή. Αυτό συνιστά ευθεία αμφισβήτηση του δικαιώματος επέκτασης ελληνικής ΑΟΖ προς την Ανατολική Μεσόγειο.
Νότια Κρήτη: Παρότι η Κρήτη είναι μεγάλο και αναγνωρισμένο νησί, στον τουρκικό χάρτη δεν της αποδίδεται θαλάσσια ζώνη δικαιοδοσίας με αυτόνομη υπόσταση. Η περιοχή νότια της Κρήτης εμφανίζεται ως «διαφιλονικούμενος» ή κενός χώρος, ανοίγοντας τον δρόμο για ενσωμάτωσή της σε σενάρια τουρκολιβυκής συνεκμετάλλευσης.
Θαλάσσιες περιοχές εντός FIR Αθηνών: Σε αρκετές περιοχές του Αιγαίου που υπάγονται στον τομέα ευθύνης της Ελλάδας για εναέρια κυκλοφορία (FIR Αθηνών), ο χάρτης προτείνει ζώνες έρευνας, αλιείας και στρατιωτικών χρήσεων, χωρίς καμία αναφορά σε ελληνική συναρμοδιότητα ή ενημέρωση.
Αγνόηση της ελληνικής υφαλοκρηπίδας: Η συνολική λογική του χάρτη στηρίζεται στην αμφισβήτηση του δικαιώματος των ελληνικών νησιών να παράγουν υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ, κατά παράβαση της Σύμβασης του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας, την οποία η Τουρκία εξακολουθεί να μην αναγνωρίζει.
Συνολικά, ο χάρτης της Τουρκίας όχι μόνο διαφωνεί με τις ελληνικές θέσεις, αλλά επιχειρεί να αναδομήσει πλήρως την εικόνα της Ανατολικής Μεσογείου και του Αιγαίου, στη βάση ενός τουρκικού σχεδίου γεωπολιτικής κυριαρχίας και θαλάσσιας «αποστρατηγικοποίησης» των ελληνικών νησιών.