Υπερτουρισμός και ανάπτυξη

Από τα πρώτα χρόνια των μνημονίων, όλες οι μελέτες προέβλεπαν συνεχές «peak» του τουρισμού. Αύξηση των διεθνών αφίξεων, αύξηση των διανυκτερεύσεων με ρυθμούς πρωτόγνωρους, που κινούνται γύρω στο 5% ετησίως. Στην Κρήτη (στοιχεία του 2022) έχουμε 406.972 κλίνες, που επιμερίζονται σε 195.979 κλίνες σε ξενοδοχεία, 55.758 σε ενοικιαζόμενα δωμάτια και 155.235 κλίνες σε βραχυχρόνια μίσθωση. Οι αριθμοί των κλινών, με βάση τον αριθμό των μονάδων που έχουν προγραμματιστεί να γίνουν στο μέλλον και είναι είτε στο στάδιο αδειοδότησης είτε στο στάδιο κατασκευής, μεγαλώνουν με ραγδαίους ρυθμούς.

Δύο κρίσιμοι δείκτες είναι ο λόγος κλίνες/πληθυσμό και επισκέπτες/πληθυσμό, που βρίσκονται σήμερα σε 0,65 και 8 αντίστοιχα, νούμερα ιδιαίτερα υψηλά. Ειδικά ο δείκτης επισκέπτες/πληθυσμό προσεγγίζει νούμερα Βενετίας, μιας πολύ κορεσμένης τουριστικά περιοχής. Με τους σημερινούς ρυθμούς «ανάπτυξης» του τουριστικού προϊόντος, οι κρίσιμοι αυτοί δείκτες γιγαντώνονται χρονιά με τη χρονιά. Δηλαδή η κατάσταση στο νησί για τους μόνιμους κατοίκους θα γίνεται κάθε χρόνο και χειρότερη.

Είναι εμφανέστατο λοιπόν ότι σε πολλές επώνυμες τουριστικές περιοχές της χώρας, ανάμεσά τους σε κυρίαρχη θέση η Κρήτη και ο Νομός Χανίων, έχουμε φτάσει σε υπερτουρισμό ή φτάνουμε πολύ γρήγορα, ανάλογα με τους οικονομικούς δείκτες που λαμβάνει ο καθένας υπόψη του. Δηλαδή, πια οι αρνητικές συνέπειες του τουρισμού στους μόνιμους κατοίκους αλλά και στις υπόλοιπες αναπτυξιακές δυνατότητες ενός τόπου, οι οποίες παραμελούνται, αρχίζουν να γιγαντώνονται και σε κάποιες περιπτώσεις να ξεπερνούν τα όποια θετικά, που σίγουρα υπάρχουν σε μια ήπια και πολυεπίπεδη τουριστική ανάπτυξη, η οποία θα εντάσσεται ισόρροπα σε μια πολυεπίπεδη και πλουραλιστική ανάπτυξη ενός τόπου. Είναι γνωστό άλλωστε ότι η «μονοκαλλιέργεια» κάθε είδους γιγαντώνει τις αρνητικές παρενέργειες.

Ομως υπάρχουν και έμμεσες αρνητικές συνέπειες του υπερτουρισμού. Χαρακτηριστικά στα Χανιά, όλες σχεδόν οι δράσεις-παρεμβάσεις του δήμου κατευθύνονται-εστιάζονται με επίκεντρο τον τουρίστα. Πανάκριβα έργα, αμφιβόλου αισθητικής-χρησιμότητας, γίνονται μόνο όπου «περνά» ο επισκέπτης. Οι υπόλοιπες περιοχές του καλλικρατικού δήμου βιώνουν μια πρωτόγνωρη εγκατάλειψη, ακόμα και αυτές μέσα στα όρια του πρώην Δήμου Χανίων. Επιπλέον, δημιουργούνται αρνητικές παρενέργειες σε άλλες μορφές ανάπτυξης, πιο ήπιες, όπως π.χ. Πανεπιστήμια, Εκπαίδευση, Δημόσια Διοίκηση κ.λπ. Οι φοιτητές, οι καθηγητές, οι δάσκαλοι, οι δημόσιοι λειτουργοί δεν βρίσκουν επίσης αξιοπρεπές κατάλυμα για να μείνουν ενώ το κόστος ζωής σε ένα τουριστικό μέρος δεν μπορεί να καλυφθεί από έναν πενιχρό δημόσιο μισθό.

Πιστεύω ότι πρέπει να ληφθούν άμεσα τα παρακάτω μέτρα:

● Καμία δημόσια επιδότηση-επιχορήγηση για νέα ξενοδοχεία. Σήμερα δίνονται υψηλές επιδοτήσεις, περίπου 50% της συνολικής επένδυσης. Οποιος θέλει να γίνει ξενοδόχος ή να φτιάξει ένα ακόμα ξενοδοχείο, να το φτιάξει με δικά του χρήματα. Οι λιγοστοί δημόσιοι πόροι να κατευθυνθούν σε άλλες μορφές επένδυσης, προς χάρη μιας πλουραλιστικής και πολυεπίπεδης ανάπτυξης, αλλά και για τη βελτίωση των υποδομών.

● Αμεσα εφαρμογή κλιμακωτού τέλους παρεπιδημούντων ανά κλίνη και διανυκτέρευση σε όλες τις μορφές καταλύματος, χωρίς καμιά εξαίρεση.

● Αμεση επιβολή ΦΠΑ στα καταλύματα βραχυχρόνιας μίσθωσης.

● Δημιουργία σύγχρονου θεσμικού πλαισίου για τα καταλύματα βραχυχρόνιας μίσθωσης, που θα βάζει τέρμα στη σημερινή ασυδοσία.

● Σε συγκροτήματα κατοικιών όπου τα καταλύματα βραχυχρόνιας μίσθωσης υπερβαίνουν ένα σημαντικό ποσοστό, πάνω από 20% της συνολικής δόμησης, να εφαρμόζεται συνολικά στο συγκρότημα η νομοθεσία για τα ξενοδοχεία και το κόστος να επιμερίζεται στους ιδιοκτήτες των καταλυμάτων βραχυχρόνιας μίσθωσης.

Είναι εμφανέστατο πια ότι οφείλουμε να πάρουμε μέτρα χθες για την αντιμετώπιση του υπερτουρισμού, διαφορετικά πρόκειται να βιώσουμε στο άμεσο μέλλον πολύ άσχημες καταστάσεις, ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες, που θα μας εκθέσουν και ως χώρα και ως πολίτες. Η ανάπτυξη που προωθεί η κυβέρνηση Μητσοτάκη μέσα από τον τουρισμό, τις ΑΠΕ και το real estate, αδιαφορεί για τις αναπτυξιακές δυνατότητες της χώρας, σπαταλά τους λιγοστούς διαθέσιμους δημόσιους πόρους και πρέπει να ανατραπεί.

* Ηλεκτρολόγος μηχανικός ΕΜΠ, M.Sc. – υπ. δρος Πολυτεχνείου Κρήτης