Μετά από πρόταση του εξαίρετου και πασίγνωστου Θανάση Νιάρχου έγραψα για την εφημερίδα τα ΝΕΑ (20-21/4/-2024) για το ποιό θεατρικό έργο δεν θα ξεχάσω ποτέ. Ιδού η απάντηση μου:
“Το αίτημα να γράψω κάτι για ένα θεατρικό έργο που ξεχώρισα στη ζωή μου, με ξάφνιασε αρχικά αλλά σχεδόν αυθόρμητα και αστραπιαία, χωρίς ιδιαίτερη σκέψη, το μυαλό μου έφερε στο προσκήνιο ένα θεατρικό έργο και μια θεατρική παρουσία που με εντυπωσίασαν και έμειναν ανεξίτηλα χαραγμένες στην δύσκολη μνήμη μου.
Το θεατρικό έργο είναι ο “Θάνατος του εμποράκου”, και το έχει γράψει ο μεγάλος αμερικανός συγγραφέας Άρθουρ Μίλλερ, πολέμιος του Μακαρθισμού, και θεωρείται το καλύτερο έργο του, βραβευμένο με το βραβείο Πούλιτζερ, ενώ τον κεντρικό ρόλο του εμποράκου, τη ζωή του Γουΐλι Λόμαν, ερμήνευσε με ένα μοναδικό, ανεπανάληπτο τρόπο, επιτρέψτε μου να τον χαρακτηρίσω αριστουργηματικό, ο αξέχαστος Θύμιος Καρακατσάνης.
Μη με ρωτήσετε το πότε και πού είδα το θεατρικό αυτό αριστούργημα τόσο στη γραφή όσο και στο περιεχόμενο και την εκτέλεσή του. Τα χρόνια από τότε είναι πολλά, γύρω στα δεκαπέντε και πλέον. Δεν κρατάω, δυστυχώς ημερολόγιο. Ωστόσο στη μνήμη μου έχουν χαραχτεί η σύλληψη, η γραφή και οι πολύ μεγάλες αλήθειες του έργου, μαζί με την επική και μεγαλειώδη ερμηνεία του Θύμιου Καρακατσάνη.
Ο Θύμιος Καρακατσάνης στο έργο ήταν ο Γουΐλι Λόμαν, ένας οικογενειάρχης με αρχές και αξίες. Ένας έντιμος και εργατικός εμπορικός πλασιέ που δούλευε σε μια εταιρεία, ο οποίος σε κάποια στιγμή, μετά από δεκαετίες επιτυχούς εργασίας και προσφοράς, βρίσκεται αντιμέτωπος με το δράμα της απόλυσης, επειδή η εταιρεία έκρινε ότι ο Γουΐλι Λόμαν “ξεπεράστηκε” από τα πράγματα και η αποδοτικότητά του ήταν κατώτερη από τις απαιτήσεις της!
Το έργο, στην πραγματικότητα, βαθιά πολιτικό, χωρίς να το διαλαλεί, είναι σήμερα κάτι παραπάνω από επίκαιρο, ίσως πιο επίκαιρο από τότε που γράφτηκε, γιατί ακριβώς δείχνει την τραγωδία της απάνθρωπης εποχής που διανύουμε, στην οποία ο άγριος και αδίστακτος νεοφιλελεύθερος καπιταλιστικός μινώταυρος “τρώει” με άπληστη μανία ολόκληρες γενιές έντιμων και εργατικών ανθρώπων, οι οποίοι δεν “μπόρεσαν” να συμβαδίσουν με τους τεχνοδίαιους και μεταμοντέρνους προσανατολισμούς οικονομιών και κοινωνιών, στις οποίες το μόνο προσόν που πρέπει να χαρακτηρίζει τους εργαζόμενους είναι η άντληση, με κάθε σχεδόν μέσο, υπερκερδών για την εταιρεία και η εφαρμογή “καινοτομιών”, ανεξάρτητα από τις επιπτώσεις τους στην ασφάλεια, την υγεία και τις ηθικές αξίες των σύγχρονων “εμποράκων”-εργαζόμενων και των κοινωνιών.
Ο “Θάνατος του εμποράκου”, χάρη στην υπέροχη ερμηνεία του Θύμιου Καρακατσάνη, σχεδόν “ξαναγράφτηκε”, φθάνοντας σε νέα ύψη και λαμβάνοντας νέες όψεις, πράγμα που σπανίως συμβαίνει. Ο Θύμιος Καρακατσάνης ερμήνευσε επιπροσθέτως ένα βαθιά δραματικό έργο με τρόπο που προκαλούσε, μαζί με το δάκρυ και το γέλιο, εξ’ αιτίας μιας σατιρικής και αισιόδοξης διάστασης, που μόνο ο Θ. Καρακατσάνης γνωρίζει να συνδυάζει.
Ο “Θάνατος του εμποράκου” του Άρθουρ Μίλλερ και του Θ. Καρακατσάνη είναι, ιδιαίτερα σήμερα, ο δικός μας “Θάνατος”, ο “Θάνατος” των ανθρωπίνων αξιών, ο “Θάνατος” της αλληλεγγύης, ο “Θάνατος” τελικά των κοινωνιών μας, αν δεν κατορθώσουμε να διεξάγουμε εκείνον τον τιτάνιο πολιτικό αγώνα που είναι απαραίτητος για να αλλάξουμε τους εαυτούς μας και τη χώρα μας, συνεισφέροντας επίσης και στην αλλαγή των διεθνών σχέσεων, θέτοντας παντού ως προτεραιότητες την ανθρωπιά, την αλληλεγγύη και την δικαιοσύνη, μακριά από την ανθρωποφαγία, την απληστία για πλούτη και το σαδισμό των αυθαίρετων εξουσιών, όπως και των άγριων και αλαζονικών δρόμων για την επικυριαρχία και τον ηγεμονισμό.“
Παν.Λαφαζάνης
