Τα δύσκολα τώρα αρχίζουν για την αμερικανική οικονομική ηγεμονία, καθώς ήδη έχει τεθεί εν ενεργεία η παρακμή του δολαρίου που συμβόλιζε την ισχύ των ΗΠΑ.
Η Janet Yellen αναφώνησε με περηφάνια το 2017 ότι δεν θα βιώσουμε νέα οικονομική κρίση και ήρθε κρίση στην αγορά repos και τα έκτακτα μέτρα που αναγκάστηκε να λάβει το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ και το τύπωμα τρισεκατομμυρίων δολαρίων από την Fed προκειμένου να αντιμετωπισθούν οι οικονομικές συνέπειες από τα lockdowns που αποφράστηκαν για την αντιμετώπιση της κρίση της δημόσιας υγείας από τον COVID-19.
Όταν της ζητήθηκε σχόλιο σχετικά με την αύξηση του των διεθνών συναλλαγών εκτός δολαρίων σε όλο τον κόσμο από τότε που άρχισαν οι αμερικανικές κυρώσεις επισήμανε: «Δεν νομίζω ότι το δολάριο αντιμετωπίζει σοβαρό ανταγωνισμό και δεν είναι πιθανό αυτό να συμβεί για μεγάλο χρονικό διάστημα».
Ο λόγος για τον οποίο η κυριαρχίας του δολαρίου αμφισβητείται ανοικτά – όπως αναφέρει το Reuters σε σχετική του ανάλυση – ανάγεται στις διεθνείς κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη Ρωσία από τη Δυτική συμμαχία υπό την ηγεσία των ΗΠΑ και έχουν αρχίσει να διαβρώνουν την δεκαετίες κυριαρχία του δολαρίου στο διεθνές εμπόριο πετρελαίου καθώς οι περισσότερες συμφωνίες με την Ινδία – η κορυφαία αγορά της Ρωσίας για το αργό – πλέον de facto διακανονίζονται σε άλλα νομίσματα.
Η Ινδία είναι ο τρίτος τη τάξει εισαγωγέας πετρελαίου στον κόσμο και η Ρωσία έγινε ο κορυφαίος προμηθευτής της αφού η Ευρώπη διέκοψε την προμήθεια ενεργειακών προϊόντων από τη Μόσχα μετά την εισβολή της στην Ουκρανία που ξεκίνησε τον Φεβρουάριο του περασμένου έτους.
Όπως σημειώνει το Reuters, αφού ο δυτικός συνασπισμός επέβαλε ανώτατο όριο στην τιμή του πετρελαίου στη Ρωσία στις 5 Δεκεμβρίου, οι Ινδοί πελάτες έχουν πληρώσει για το μεγαλύτερο μέρος του ρωσικού πετρελαίου σε νομίσματα εκτός δολαρίου, συμπεριλαμβανομένου του ντιράμ των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και πιο πρόσφατα του ρωσικού ρουβλίου, σύμφωνα με πολλές εμπορικές και τραπεζικές πηγές.
Το πιο αξιοσημείωτο είναι ότι οι συναλλαγές τους τελευταίους τρεις μήνες ανέρχονται συνολικά σε αρκετές εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια, πρόσθεσαν οι πηγές του πρακτορείου,
Υπενθυμίζουμε ότι η αναπληρώτρια διευθύνουσα σύμβουλος του ΔΝΤ Gita Gopinath δήλωσε τον μήνα μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία ότι οι κυρώσεις στη Ρωσία θα μπορούσαν να διαβρώσουν την κυριαρχία του δολαρίου ενθαρρύνοντας μικρότερα εμπορικά μπλοκ που χρησιμοποιούν άλλα νομίσματα.
«Το δολάριο θα παρέμενε το σημαντικότερο παγκόσμιο νόμισμα ακόμη και σε αυτό το τοπίο, αλλά ο κατακερματισμός σε μικρότερο επίπεδο είναι σίγουρα πολύ πιθανός», είπε στους Financial Times.
Επιπλέον, πέρα από τη Ρωσία, οι εντάσεις μεταξύ της Κίνας και της Δύσης διαβρώνουν επίσης τους μακροπρόθεσμους κανόνες του παγκόσμιου εμπορίου οποίοι στήριζαν το δολάριο.
Το ρήγμα με τη Σαουδική Αραβία
Κατά κύριο ρόλο σημαντικό μέρος αυτού του νομισματικού συστήματος και της ηγεμονίας της Αμερικής φυσικά, στηριζόταν στο «πετροδολάριο» – η πληρωμή δολαρίων ΗΠΑ για το εμπόριο και την πώληση πετρελαίου παγκοσμίως από τη Σαουδική Αραβία και άλλα κράτη μέλη στον Οργανισμό Πετρελαιοεξαγωγικών Χωρών (OPEC) – μετά τη συμφωνία που συνήφθη μεταξύ της Ουάσιγκτον και του Ριάντ το 1974, συμπτωματικά μόλις τρία χρόνια αφότου ο Nixon αφαίρεσε το δολάριο από τον κανόνα του χρυσού.
Αυτή η συμφωνία όχι μόνο εξασφάλισε τη στρατιωτική άμυνα του Βασιλείου στο πλαίσιο ενός δόγματος ασφάλειας μέσω εγγυήσεων από τις ΗΠΑ, αλλά εξασφάλισε επίσης μια σταθερή ροή ξένων αγορών ομολόγων και χρέους του αμερικανικού Δημοσίου – μια στρατηγική ανακύκλωσης των πετροδολαρίων πίσω στην Ουάσιγκτον – μέσω των συναλλαγματικών αποθεματικών του κράτους του Κόλπου.
Aυτή η σταθερή ροή οδήγησε με επιτυχία σε πολλές περισσότερες ροές των αποθεματικών των κεντρικών τραπεζών, που τροφοδοτήθηκαν από την επακόλουθη επιτυχία του δολαρίου και την αύξηση της παγκόσμιας εμπιστοσύνης στη σταθερότητά του.
Ήταν το βασικότερο success story του τρέχοντος νομισματικού καθεστώτος.
Οι σημαντικοί μετασχηματισμοί
Έτσι, όταν αποκαλύφθηκε πέρυσι ότι η Σαουδική Αραβία σκέφτεται να εξατάζει την πώληση του πετρελαίου της στην Κίνα σε γιουάν, δεν πρόκειται μικρή αλλαγή όσον αφορά την παγκόσμια νομισματική τάξη.
Πολλοί αναλυτές εκείνη την εποχή –σε μεγάλο βαθμό φιλοδυτικοί– την υποβάθμισαν ως απλώς μια συμβολική χειρονομία, μια τακτική πίεσης προς τις ΗΠΑ ή αποστολή πολιτικού μηνύματος.
Σχεδόν ένα χρόνο μετά, ωστόσο, το βασίλειο φαίνεται να είναι σοβαρό σε αυτές τις πιθανές προθέσεις.
Στο Davos τον Ιανουάριο, ο υπουργός Οικονομικών Mohammed al-Jadaan αποκάλυψε την προθυμία του Ριάντ να συναλλάσσεται όχι μόνο με το γιουάν, αλλά και με μια ποικιλία άλλων νομισμάτων.
Η Σαουδική Αραβία δεν ήταν η μόνη χώρα, καθώς άλλοι σημαντικοί σύμμαχοι των ΗΠΑ, όπως η Ινδία, το Πακιστάν και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, έχουν επίσης συνάψει συμφωνίες με τη Ρωσία ή την Κίνα προκειμένου να αγοράζουν πετρέλαιο ή άλλα εμπορεύματα στα διάφορα αντίστοιχα τοπικά τους νομίσματα.
Το Ιράκ ήταν το τελευταίο που απομακρύνθηκε από την κυριαρχία του δολαρίου, ανακοινώνοντας αυτόν τον μήνα ότι σχεδιάζει να πραγματοποιεί εξωτερικό εμπόριο από την Κίνα απευθείας σε γιουάν.
Αποκέντρωση του παγκόσμιου νομισματικού συστήματος
Οι αποφάσεις αυτών των κρατών –στην ομάδα των οποίων προβλέπεται σύντομα να προστεθούν και πολλά άλλα– αντιπροσώπευαν μια τεράστια στροφή προς ένα πιο αποκεντρωμένο παγκόσμιο νομισματικό σύστημα μακριά από το δολάριο, κυρίως λόγω ενός εσφαλμένου υπολογισμού της Ουάσιγκτον όσον αφορά τις σκληρές κυρώσεις της κατά της Ρωσίας στην αρχή της ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης της Μόσχας στην Ουκρανία.
Οι ΗΠΑ φαίνεται με αυτή την απόφασή τους πέτυχαν έναν καταστροφικό πλήγμα έναντι του νομίσματός τους όταν απέκοψαν τη Ρωσία από το σύστημα πληρωμών SWIFT και πάγωσαν πάνω από 350 δισεκατομμύρια δολάρια από τα αποθέματά της σε χρυσό και συνάλλαγμα.
Αυτή η πράξη από μόνη της, από την άλλη πλευρά, μείωσε μαζικά την εμπιστοσύνη στο νομισματικό σύστημα που βασίζεται στο δολάριο μεταξύ πολλών χωρών, ειδικά εκείνων του Παγκόσμιου Νότου που ήταν από καιρό δύσπιστες όσον αφορά την ηγεμονία των ΗΠΑ, με αποτέλεσμα να αμφισβητήσουν περαιτέρω τη βιωσιμότητα και τη διατήρηση των αποθεματικών τους στο πάλαι ποτέ κραταιό δολάριο.
Γεωπολιτικές αλλαγές και νομισματική τάξη
Αυτός ακριβώς είναι ο λόγος που ο πόλεμος της Ουκρανίας αποτελεί ένα τόσο κομβικό ζήτημα – είναι ένα στοίχημα που είναι διατεθειμένες να αναλάβουν οι ΗΠΑ για να εξασφαλίσουν εκ νέου την αξία του δολαρίου, έχοντας τη δυνατότητα να αποκαταστήσουν την εμπιστοσύνη σε αυτό ως ένα σταθερό νόμισμα που αξίζει να παραμείνει το κυρίαρχο παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα.
Αυτό ισχύει αν η Ουκρανία κερδίσει και έρθει μια ρωσική ήττα.
Εάν το Κίεβο χάσει και η Μόσχα σημειώσει μια νίκη, όμως, θα σήμαινε μία περαιτέρω παρακμή για την ισχύ του δολαρίου.
Υπάρχει ένας από τους κύριους λόγους για τους οποίους εξαρτώνται τόσα πολλά από τα αποτελέσματα του πολέμου στην Ουκρανία.
Η στροφή στους BRICS
Σε αυτή την εξίσωση, η Σαουδική Αραβία δεν σκοπεύει να βασιστεί στην έκβαση του πολέμου για να καθορίσει την εξωτερική και οικονομική της πολιτική.
Επιμένει να διατηρεί άριστες σχέσεις με τις ΗΠΑ ενώ ταυτόχρονα επεκτείνει τους δεσμούς της με τη Ρωσία, την Κίνα και άλλες δυνάμεις προς Ανατολάς θα συνεχίσει να διαπραγματεύεται σε μεγάλο βαθμό σε δολάρια στο άμεσο μέλλον, αλλά ταυτόχρονα θα είναι ανοιχτή στην αποδοχή άλλων νομισμάτων κατά τη διενέργεια διμερών συναλλαγών, ακόμη κι αν αυτό πλήξει προφανώς την αμερικανική ηγεμονία και αντιπροσωπεύει παραβίαση της συμφωνίας με την Ουάσιγκτον πριν από όλες αυτές τις δεκαετίες για τα πετροδολάρια.
Το ενδιαφέρον του Βασιλείου να ενταχθεί στους BRICS – το οικονομικό μπλοκ που αποτελείται από τη Βραζιλία, τη Ρωσία, την Ινδία, την Κίνα και τη Νότια Αφρική – είναι μέρος αυτής νέας τάσης διαμόρφωσης ενός νέου μπλοκ που περιλαμβάνει το Ιράν, την Τουρκία, την Αλγερία και την Αίγυπτο που στοχεύουν επίσης να ενταχθούν στη ομάδα.
Αντί για αποκλειστική λέσχη για τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες του αναπτυσσόμενου κόσμου, βλέπουν τους BRICS ως μία ευκαιρία για τις χώρες του Παγκόσμιου Νότου να συσπειρωθούν είτε για να αμφισβητήσουν στην κυριαρχία του δολαρίου είτε προκειμένου να εξασφαλίσουν μια καλύτερη θέση διαπραγμάτευσης.
Καθώς η συζήτηση για την επέκταση του μπλοκ θα λάβει χώρα φέτος, οι BRICS πρόκειται σύντομα να αποφασίσουν για την πιθανή εισδοχή αυτών των κρατών.
Εάν η Σαουδική Αραβία γίνει αποδεκτή και προσχωρήσει σε αυτήν, θα χαιρετιστεί ως ένα σημαντικό πλήγμα για το δολάριο και το τέλος της ανακύκλωσης των πετροδολαρίων στο αμερικανικό χρέος, καθώς το βασίλειο θα εμβαθύνει τους οικονομικούς δεσμούς με υπερδυνάμεις όπως η Κίνα και η Ινδία.
Μαζική πώληση δολαρίων
Ήδη, αναλυτές και οικονομολόγοι εξετάζουν τις δυνατότητες των κρατών να ξεφορτωθούν τα συναλλαγματικά αποθέματά τους σε δολάρια ΗΠΑ, ιδιαίτερα τις επιπτώσεις μιας μαζικής πώλησης δολαρίων από ορισμένους από τους πιο εξέχοντες κατόχους του νομίσματος.
Η Κίνα, για παράδειγμα, είναι η μεγαλύτερη με αποθέματα 3,184 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, ενώ τα αποθέματα της Ινδίας είναι 573,7 δισεκατομμύρια δολάρια και της Σαουδικής Αραβίας τα 457,66 δισεκατομμύρια δολάρια.
Εάν επρόκειτο να πουλήσουν έστω και ένα κλάσμα των αποθεματικών τους, ειδικά σε μια συντονισμένη προσπάθεια, θα έπληττε ακόμη περισσότερο την ισχύ του δολαρίου.
Δεν είναι σίγουρα, η πρώτη φορά που απειλείται η κυριαρχία του αμερικανικού νομίσματος, ούτε είναι η πρώτη φορά που τα συνολικά παγκόσμια αποθέματα σε δολάριο που διατηρούν οι κεντρικές τράπεζες μειώνονται σημαντικά, καθώς βρέθηκαν τις τελευταίες δύο δεκαετίες περίπου στα χαμηλότερα επίπεδα ακόμη και πριν από τον πόλεμο της Ουκρανίας.
Τώρα όμως είναι διαφορετικά, και ποτέ δεν υπήρξε τόσο σημαντική απειλή για την υπεροχή του δολαρίου.
Οι μαζικές αγορές χρυσού από τις κεντρικές τράπεζες
Υπάρχει ένας σημαντικός λόγος για τον οποίο οι κεντρικές τράπεζες σε όλο τον κόσμο αγόρασαν πέρυσι τον περισσότερο χρυσό σε ρυθμό – ρεκόρ από το 1950, σε μια προσπάθεια να καταπολεμήσουν τον αυξανόμενο πληθωρισμό και την νομισματική αστάθεια.
Γνωρίζουν καλύτερα την ευθραυστότητα του επισφαλούς νομισματικού μας συστήματος, καθώς στοχεύουν να σταθεροποιήσουν τα νομίσματά τους με το περιουσιακό στοιχείο που δεν κινδυνεύει με δραστική υποτίμηση.
Είτε το αντίπαλο δέος του δολαρίου ΗΠΑ στο μέλλον θα είναι το γιουάν, ένα νόμισμα της ομάδας των BRICS ή κάποιο άλλο νόμισμα αποτιμημένο σε χρυσό ή περιουσιακά στοιχεία, η Σαουδική Αραβία προβλέπει ότι το τρέχον παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα βρίσκεται σε τροχιά ταχείας παρακμής.
Το Bασίλειο – ταυτόχρονα άλλες δυναμικά αναπτυσσόμενες οικονομίες – ετοιμάζεται να διαφοροποιήσει τα αποθέματά του και τις εμπορικές του πρακτικές ενώπιον του σεναρίου κατάρρευσης του αμερικανικού νομίσματος.