Το 20ο Συνέδριο του Κ.Κ.Κίνας αναδεικνύει μια νέα πρόταση για τον κόσμο που αμφισβητεί την παγκόσμια ηγεμονία των ΗΠΑ κα της Δύσης και προτείνει συλλογική διεθνή προσπάθεια και ανεξάρτητους δρόμους ανάπτυξης από κυρίαρχα κράτη.
Ένας νέος παγκόσμιος ρόλος της Κίνας θα επέλθει με μία εναλλακτική πρόταση για τον Παγκόσμιο Νότο και τον «ειρηνικό εκσυγχρονισμό», που θα προσφέρει κυριαρχία, οικονομική ανάπτυξη και ανεξαρτησία στα φτωχότερα κράτη του κόσμου και θα τα απεγκλωβίσει από τα δεσμά της Δύσης.
Αυτό εκτιμά σε ανάλυσή του ο γνωστός αναλυτής Pepe Escobar, αναφερόμενος στο σχέδιο του Κινέζου προέδρου Xi Jinping, το οποίο παρουσιάστηκε στο 20ο Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας.
Πρόκειται για το αποκορύφωμα μιας πολύπλοκης συλλογικής προσπάθειας που διήρκεσε μήνες.
Το γενικό σχέδιο του Xi είναι διπλό: οριστικοποίηση του «σοσιαλιστικού εκσυγχρονισμού» από το 2020 έως το 2035 και η περαιτέρω ισχυροποίηση της Κίνας μέχρι το 2049 και τη συμπλήρωση των 100 χρόνων από την ίδρυση της Λαϊκής Δημοκρατίας (ΛΔΚ).
Ειρηνικός εκσυγχρονισμός
Η κεντρική ιδέα στην έκθεση εργασίας είναι ο ειρηνικός εκσυγχρονισμός.
Όπως συνόψισε ο Xi, «περιέχει στοιχεία που είναι κοινά στις διαδικασίες εκσυγχρονισμού όλων των χωρών, αλλά χαρακτηρίζεται περισσότερο από χαρακτηριστικά που είναι μοναδικά στο κινεζικό πλαίσιο».
Ο «ειρηνικός εκσυγχρονισμός» περικλείει ένα πλήρες θεωρητικό σύστημα.
Φυσικά, υπάρχουν πολλαπλοί γεωοικονομικοί δρόμοι που οδηγούν στον εκσυγχρονισμό – σύμφωνα με τις εθνικές συνθήκες κάθε συγκεκριμένης χώρας.
Αλλά για τον Παγκόσμιο Νότο συνολικά, αυτό που πραγματικά έχει σημασία είναι ότι το κινεζικό παράδειγμα έρχεται σε πλήρη ρήξη με το δυτικό μονοπώλιο TINA («δεν υπάρχει εναλλακτική») στην πρακτική και τη θεωρία του εκσυγχρονισμού.
Ανεξάρτητα μοντέλα
Αυτό που λέει η κινεζική ηγεσία είναι ότι το ιρανικό μοντέλο, το μοντέλο της Ουγκάντα ή το μοντέλο της Βολιβίας είναι εξίσου ορθά με το κινεζικό: αυτό που έχει σημασία είναι να ακολουθήσει μια ανεξάρτητη πορεία προς την ανάπτυξη.
Η πρόσφατη ιστορία δείχνει πώς κάθε κράτος που προσπαθεί να αναπτυχθεί εκτός του πλαισίου των ΗΠΑ τρομοκρατείται σε όλα τα επίπεδα με υβριδικούς πολέμους, τονίζει ο Escobar.
Αυτό το κράτος γίνεται στόχος έγχρωμων επαναστάσεων, αλλαγής καθεστώτος, παράνομων κυρώσεων, οικονομικού αποκλεισμού, δολιοφθοράς του ΝΑΤΟ ή άμεσου βομβαρδισμού και εισβολής.
Εκείνο που προτείνει η Κίνα αντηχεί σε ολόκληρο τον Παγκόσμιο Νότο, επειδή το Πεκίνο είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος τουλάχιστον 140 κρατών είναι η οικονομική ανάπτυξη υψηλής ποιότητας και η αυτοδυναμία στην επιστήμη και την τεχνολογία.
Τεχνολογική αυτοδυναμία
Το σχέδιο Xi στέκεται στην κατηγορηματική επιταγή για την Κίνα από εδώ και στο εξής: Να επιταχύνει την τεχνολογική αυτοδυναμία καθώς ο Ηγεμόνας (ΗΠΑ) πρόκειται να την εμποδίσει ειδικά στην κατασκευή ημιαγωγών.
Με ένα πιθανό πακέτο κυρώσεων οι ΗΠΑ, θα επιχειρήσουν να παρεμποδίσουν τον εθνικό στόχο της Κίνας για τεχνολογική ανεξαρτησία στους ημιαγωγούς και τον εξοπλισμό για την παραγωγή τους.
Αυτή η αναγκαιότητα θα βρίσκεται στον πυρήνα αυτού που περιγράφει η έκθεση εργασίας ως μια νέα αναπτυξιακή στρατηγική, που υποκινείται από την τεράστια πρόκληση της επίτευξης τεχνολογικής αυτάρκειας.
Ουσιαστικά η Κίνα θα προχωρήσει στην ενίσχυση του δημόσιου τομέα της οικονομίας, με τις κρατικές εταιρείες να αποτελούν τον πυρήνα για ένα εθνικό σύστημα ανάπτυξης τεχνολογικής καινοτομίας.
Όσον αφορά την εξωτερική πολιτική, το σχέδιο Xi είναι πολύ σαφές: Η Κίνα είναι ενάντια σε κάθε μορφή μονομερούς κυριαρχίας, καθώς και συμμαχίες που στοχεύουν συγκεκριμένες χώρες.
Το Πεκίνο αναφέρεται σε αυτά τα μπλοκ, όπως το ΝΑΤΟ και το AUKUS, ως «μικρά φρούρια με ψηλά τείχη».
Αυτή η προοπτική εγγράφεται στην έμφαση που δίνει το Κομμουνιστικό Κόμμα Κίνας σε μια άλλη κατηγορηματική επιταγή: τη μεταρρύθμιση του υπάρχοντος συστήματος παγκόσμιας διακυβέρνησης, εξαιρετικά άδικο για τον Παγκόσμιο Νότο.
Το τέλος της ΤΙΝΑ;
«Είναι πάντα σημαντικό να θυμόμαστε ότι η Κίνα, ως κράτος-πολιτισμός, θεωρεί τον εαυτό της ταυτόχρονα ως σοσιαλιστική χώρα και ως το κορυφαίο αναπτυσσόμενο έθνος στον κόσμο. Το πρόβλημα για άλλη μια φορά είναι η πίστη του Πεκίνου στη διαφύλαξη του διεθνούς συστήματος με τον ΟΗΕ στον πυρήνα του», επισημαίνει ο Escobar.
Οι περισσότεροι παίκτες του Παγκόσμιου Νότου γνωρίζουν πώς οι ΗΠΑ υποβάλλουν τον ΟΗΕ – και τον μηχανισμό του – σε κάθε είδους αδυσώπητη πίεση.
Ο Martin Jacques, μέχρι πρόσφατα ανώτερος συνεργάτης στο Τμήμα Πολιτικής και Διεθνών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Cambridge, και συγγραφέας του αναμφισβήτητα καλύτερου βιβλίου στα αγγλικά για την ανάπτυξη της Κίνας, εντυπωσιάζεται από το πώς συνέβη ο εκσυγχρονισμός της Κίνας σε ένα πλαίσιο που κυριαρχείται από τη Δύση: «Αυτό ήταν ο βασικός ρόλος του ΚΚΚ.
Έπρεπε να προγραμματιστεί. Μπορούμε να δούμε πόσο εξαιρετικά επιτυχημένη ήταν».
Το συμπέρασμα είναι ότι σπάζοντας το δυτικοκεντρικό μοντέλο TINA, το Πεκίνο έχει συσσωρεύσει τα εργαλεία για να μπορέσει να βοηθήσει τα έθνη του Παγκόσμιου Νότου με τα δικά τους μοντέλα.
Καινοτομία και Belt and Road
Ο Jeffrey Sachs, διευθυντής του Κέντρου Βιώσιμης Ανάπτυξης στο Πανεπιστήμιο Columbia, είναι ακόμη πιο αισιόδοξος: «Η Κίνα θα γίνει ηγέτης της καινοτομίας».
Αυτό θα έρχεται σε αντίθεση με ένα «δυσλειτουργικό» αμερικανικό μοντέλο που μετατρέπεται σε προστατευτικό ακόμη και στις επιχειρήσεις και τις επενδύσεις.
Ο Mikhail Delyagin, αντιπρόεδρος της Επιτροπής Οικονομικής Πολιτικής της Ρωσικής Κρατικής Δούμας, εκφράζει τη δική του άποψη, την οποία ενστερνίστηκαν βασικοί παράγοντες του παγκόσμιου Νότου: το ΚΚΚ «μπόρεσε να προσαρμόσει δημιουργικά τον μαρξισμό του 19ου αιώνα και την εμπειρία του από τον 20ό αιώνα σε νέες απαιτήσεις και αιώνιες αξίες με νέες μεθόδους. Αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό και χρήσιμο μάθημα για εμάς».
Και αυτή είναι η προστιθέμενη αξία ενός μοντέλου προσανατολισμένου προς το εθνικό συμφέρον και όχι τις αποκλειστικές πολιτικές του Παγκόσμιου Κεφαλαίου.
Στο σχέδιο – έκθεση εργασίας κυριαρχεί ο γενικός στόχος της κινεζικής εξωτερικής πολιτικής: Η Πρωτοβουλία – Ο Δρόμος του Μεταξιού (Belt and Road, BRI) και οι διάδρομοι εμπορίου/συνδεσιμότητας σε όλη την Ευρασία και την Αφρική.
Εναπόκειτο στον εκπρόσωπο του κινεζικού υπουργείου Εξωτερικών Wang Wenbin να διευκρινίσει πού οδεύει το BRI: «Το BRI ξεπερνά την ξεπερασμένη νοοτροπία των γεωπολιτικών παιχνιδιών και δημιούργησε ένα νέο μοντέλο διεθνούς συνεργασίας. Δεν είναι μια αποκλειστική ομάδα που αποκλείει άλλους συμμετέχοντες αλλά μια ανοιχτή και χωρίς αποκλεισμούς πλατφόρμα συνεργασίας. Δεν είναι μόνο η ατομική προσπάθεια της Κίνας, αλλά μια συμφωνία που συνδιαμορφώνεται από όλες τις συμμετέχουσες χώρες».
Το BRI είναι ενσωματωμένο στην κινεζική έννοια του «ανοίγματος».
Υποδομές
«Είναι επίσης σημαντικό να θυμόμαστε ότι το BRI ξεκίνησε από τον Xi πριν από εννέα χρόνια – στην Κεντρική Ασία (Αστάνα) και στη συνέχεια στη Νοτιοανατολική Ασία (Τζακάρτα). Το Πεκίνο έχει μάθει από τα λάθη του και συνεχίζει να βελτιώνει το BRI σε συνεννόηση με εταίρους – από το Πακιστάν, τη Σρι Λάνκα και τη Μαλαισία έως πολλά αφρικανικά κράτη. Δεν είναι περίεργο ότι μέχρι τον Αύγουστο του τρέχοντος έτους, το εμπόριο της Κίνας με τις χώρες που συμμετείχαν στο BRI είχε φτάσει τα 12 τρισεκατομμύρια δολάρια και οι μη χρηματοοικονομικές άμεσες επενδύσεις σε αυτές τις χώρες ξεπέρασαν τα 140 δισεκατομμύρια δολάρια», επισημαίνει ο Escobar.
Ο Wang από την πλευρά του αναφέρει τις επενδύσεις σε υποδομές του BRI.
«Η Ανατολική Αφρική και η Καμπότζη έχουν αυτοκινητόδρομους, το Καζακστάν έχει λιμάνια για εξαγωγές και οι Μαλδίβες έχουν την πρώτη τους γέφυρα».
Ακόμη και κάτω από σοβαρές προκλήσεις, από τον μηδενικό Covid έως τις διάφορες κυρώσεις και την κατάρρευση των αλυσίδων εφοδιασμού, ο αριθμός των τρένων ταχείας μεταφοράς φορτίου Κίνας – ΕΕ συνεχίζει να αυξάνεται.
Ο σιδηρόδρομος Κίνας-Λάος και η γέφυρα Peljesac στην Κροατία λειτουργούν για τις επιχειρήσεις. και οι εργασίες για τον σιδηρόδρομο υψηλής ταχύτητας Τζακάρτα-Μπαντούνγκ και τον Σιδηρόδρομο Κίνας-Ταϊλάνδης βρίσκονται σε εξέλιξη.
Η επιλογή
Σε όλη την εξαιρετικά πυρακτωμένη παγκόσμια σκακιέρα, οι διεθνείς σχέσεις αναδιαμορφώνονται πλήρως. Η Κίνα – και βασικοί ευρασιατικοί παίκτες στον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO), στο BRICS+ και στην υπό τη Ρωσία υπό την ηγεσία της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης (EAEU) – προτείνουν όλοι ειρηνική ανάπτυξη. Αντίθετα, ο Ηγεμόνας (ΗΠΑ) επιβάλλει μια χιονοστιβάδα κυρώσεων – όχι τυχαία οι τρεις πρώτοι αποδέκτες είναι οι ευρασιατικές δυνάμεις Ρωσία, Ιράν και Κίνα – και θανατηφόρους πολέμους αντιπροσώπων (Ουκρανία).
Επινοεί κάθε πιθανό σκέλος υβριδικού πολέμου για να αποτραπεί το τέλος της κυριαρχίας του, που διήρκεσε επτάμισι δεκαετίες.
Η τρέχουσα παγκόσμια δυσλειτουργία φτάνει στο αποκορύφωμά της. Καθώς η Ευρώπη βυθίζεται στην άβυσσο της σε μεγάλο βαθμό αυτοπροκαλούμενης καταστροφής και του σκότους – ένας νεομεσαιωνισμός – μια εσωτερικά ρημαγμένη αμερικανική αυτοκρατορία καταφεύγει στη λεηλασία ακόμη και των πλούσιων «συμμάχων» της.
Την ίδια ώρα και η Ρωσία ολοκληρώνει τη στροφή της προς τα ανατολικά. Οι τεράστιοι πόροι της Ρωσίας, σε συνδυασμό με την κατασκευαστική ικανότητα της Κίνας και της Ανατολικής Ασίας στο σύνολό τους, προβάλλουν μια σφαίρα εμπορίου/συνδεσιμότητας που υπερβαίνει ακόμη και το BRI. Αυτό βρίσκεται στο επίκεντρο της ρωσικής ιδέας της Εταιρικής Σχέσης για την Ευρύτερη Ευρασία.
Καθώς η Κίνα προτείνει ειρηνικό εκσυγχρονισμό, το κρυφό μήνυμα της έκθεσης εργασίας είναι ακόμη πιο έντονο. Ο Παγκόσμιος Νότος βρίσκεται αντιμέτωπος με μια σοβαρή επιλογή: να επιλέξει είτε την κυριαρχία – που ενσωματώνεται σε έναν πολυπολικό κόσμο και εκσυγχρονίζεται ειρηνικά – είτε την απόλυτη υποτέλεια.
