Οι ξένοι δανειστές συνεχίζουν να φορτώνουν την Ουκρανία με δισεκατομμύρια δολάρια χρέους, την ώρα που ειδικοί προβλέπουν ότι το ΑΕΠ της χώρας θα πέσει κατά 45 με 50 τοις εκατό φέτος.
Ενώ τεράστιες ποσότητες όπλων και χρημάτων για την αγορά οπλισμού πλημμυρίζουν την Ουκρανία δίχως χρέωση, η χρηματοδότηση που χρειάζεται το Κίεβο για να τα βγάλει πέρα και να αντιμετωπίσει τις εκτενείς καταστροφές υποδομών είναι ένα μικρό ποσοστό αυτής που απαιτείται — στοχεύει κυρίως στην αποπληρωμή τρεχόντων χρεών και συχνά έρχεται με τη μορφή σχετικά βραχυπρόθεσμων δανείων.
Στις αρχές Μαρτίου, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) ανακοίνωσε ένα πακέτο βοήθειας για την Ουκρανία ύψους 1,4 δισ. δολαρίων. Από την έναρξη της επέμβασης, η ΕΕ και η Παγκόσμια Τράπεζα έχουν υποσχεθεί οικονομική ενίσχυση 1,2 και 3 δισ. δολαρίων αντίστοιχα, με τους πόρους να εκταμιεύονται σταδιακά.
Το ΔΝΤ έχει επιπρόσθετα δημιουργήσει έναν διεθνή λογαριασμό μέσω του οποίου άλλα κράτη (μέχρι στιγμής έχουν συμμετάσχει ο Καναδάς, η Πολωνία, οι Σκανδιναβικές χώρες και οι χώρες της Βαλτικής) μπορούν να διοχετεύουν χρήματα στο Κίεβο με τη μορφή «δανείων και επιχορηγήσεων».
Η Παγκόσμια Τράπεζα έχει επίσης δημιουργήσει έναν «Αποταμιευτικό Λογαριασμό Πολλαπλών Δωρητών» που προσελκύει χρηματοδότηση από το ΗΒ, την Ιαπωνία, την Αυστρία, την Ελβετία και αλλού. Η Ουκρανία επίσης αξιοποιεί μια δόση χρημάτων του ΔΝΤ ύψους 2,7 δισ. δολαρίων που εκταμιεύτηκε στο τέλος του προηγούμενου έτους.
Οι υποσχέσεις αυτών των θεσμών και ξένων κυβερνήσεων δεν είναι τίποτα μπροστά στις ανάγκες της Ουκρανίας. Ειδικοί εκτιμούν το κόστος της ζημιάς στις ουκρανικές υποδομές να κυμαίνεται από 220 δισ. έως σχεδόν 600 δισ. δολάρια.
Η Σχολή Οικονομικών στην πρωτεύουσα της χώρας εκτιμά πως περίπου 4,5 δισ. δολάρια καταστροφών πραγματοποιούνται κάθε εβδομάδα. Στα μέσα Απριλίου, η κυβέρνηση Ζελένσκι δήλωσε πως αν δεν λάβει 7 δισ. δολάρια κάθε μήνα μέχρι το τέλος του καλοκαιριού, δεν θα μπορεί πλέον να λειτουργήσει.
Η Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα, διευθύντρια του ΔΝΤ, δήλωσε στο BBC ότι «Έχουμε βρει [τα χρήματα] για τον πρώτο και δεύτερο μήνα», αλλά όχι ακόμα για τους υπόλοιπους, καθώς η δανειστική υπηρεσία υπολογίζει σε οικονομική ανάκαμψη σε μέρη της Ουκρανίας που είναι εκτός της πολεμικής ζώνης αλλά και σε «εμβάσματα που θα αρχίσουν να έρχονται από αυτούς που τώρα δουλεύουν κάπου αλλού».
Με άλλα λόγια, τα εκατομμύρια προσφύγων που τρέπονται σε φυγή από την Ουκρανία — κατά κύριο λόγο γυναίκες, παιδιά και γηραιοί άνδρες, καθώς οι ενήλικοι άνδρες κάτω των 60 ετών δεν μπορούν να φύγουν από την χώρα — έχοντας μετατραπεί σε φτηνό εργατικό δυναμικό σε όλη την ΕΕ, αναμένονται να αναλάβουν το κόστος της καταστροφής μιας ήδη φτωχής χώρας, σε έναν πόλεμο στον οποίο εξωθήθηκε από τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ.
Ακόμα και πριν τη ρωσική επέμβαση την Ουκρανία ήδη βάρυνε ένα τεράστιο εξωτερικό χρέος. Συσσωρεύτηκε κατά τη διάρκεια τριών δεκαετιών ατελείωτου δανεισμού, με κάθε νέο κύκλο να απαιτεί την επιβολή μέτρων λιτότητας που φτωχοποιούσαν εκατομμύρια και άνοιγαν νέες ευκαιρίες κέρδους για ξένους επενδυτές.
Σύμφωνα με δεδομένα της Παγκόσμιας Τράπεζας, η χώρα χρωστά σε εξωτερικούς δανειστές 129 δισ. δολάρια σε προπολεμικό χρέος, ισάξιο με το 78,8% του ΑΕΠ της. Το Κίεβο αναμένει να αποπληρώσει 16 δισ. φέτος.
Επιπρόσθετα στα εκκρεμή δάνεια και στο συσσωρευμένο χρέος, η Ουκρανία διαχειρίζεται επίσης διάφορες κυρώσεις και χρεώσεις λόγω της αποτυχίας της να πετύχει τα κριτήρια που της τέθηκαν από τους διεθνείς δανειστές. Το 2022, η Ουκρανία υποτίθεται ότι πρέπει να δώσει 178 εκατ. δολάρια σε πρόσθετες χρεώσεις δανείων στο ΔΝΤ.
Σε άρθρο του στη Deutsche Welle στις 20 Απριλίου, ο Ουκρανός οικονομολόγος Ολεξάντρ Κράβτσουκ αντέδρασε στο γεγονός ότι τα «ποσά [από τους διεθνείς δανειστές] είναι ξεκάθαρα μη αρκετά για την οικονομική σταθερότητα», σημειώνοντας ότι «η εξάρτηση της χώρας στα δάνεια και η δανειακή επιβάρυνση πρόκειται μονάχα να μεγαλώσουν», ακόμα κι αν τα επιτόκια είναι χαμηλά.
Ζήτησε, όπως έχουν κάνει κι άλλες πολιτικές προσωπικότητες και σχολιαστές στη Δύση, την ακύρωση των χρεών της Ουκρανίας. Δεν φαίνεται να επίκειται κάποιο τέτοιο μέτρο.
Οι όροι των παρόντων συμφωνιών του ΔΝΤ με την Ουκρανία δηλώνουν ξεκάθαρα πως όλα τα δάνεια υπόκεινται στις απαιτήσεις των «γραμμών πρόληψης και ρευστότητας», των «εφεδρικών συμφωνιών», των «οικονομικών πιστωτικών γραμμών» και άλλων περιορισμών και υποχρεώσεων.
Σε αυτές συγκαταλέγεται μια κλιμακούμενη σειρά οικονομικών τιμωριών όταν ο οφειλέτης ξεπερνά συγκεκριμένα οικονομικά και χρονικά όρια. Εν συντομία, τα επιτόκια αυξάνονται καθώς το ποσό του δανείου μεγαλώνει και ο χρόνος που χρειάζεται για την αποπληρωμή του επεκτείνεται. Ο δανειζόμενος έχει το πολύ πέντε χρόνια για να εξαλείψει το χρέος του.
Πριν από μερικές ημέρες η ΕΕ ανακοίνωσε ότι θα αναστείλει τις εισαγωγές ουκρανικών αγαθών για έναν χρόνο και θα δουλέψει για να επιταχύνει την πρόοδο σε μία συμφωνία ελεύθερου εμπορίου, σε μία προσπάθεια να βοηθήσει την οικονομία της χώρας. Με ένα ΑΕΠ που πέφτει στο μισό, δεν είναι ξεκάθαρο τι ακριβώς υποτίθεται ότι πρέπει να πουλήσει η Ουκρανία στην ΕΕ.
Το χρέος της Ουκρανίας αυξάνεται και έναντι των ιδιωτών δανειστών, είτε αυτοί είναι άτομα είτε θεσμοί. Μέχρι στιγμής το Κίεβο έχει πουλήσει 1 δισ. δολάρια πολεμικών ομολόγων.
Η αποπληρωμή τους είναι να γίνει σε έναν χρόνο, με επιτόκιο 11 τοις εκατό. Σύμφωνα με το CNN Business, η κυβέρνηση Ζελένσκι ζητά τώρα δωρεές σε κρυπτονομίσματα και αναζητά χρηματοδότηση με «μη χρηματοπιστωτικές μάρκες».
Το ΔΝΤ, η Παγκόσμια Τράπεζα και άλλοι μεγάλοι δανειστές, βλέπουν τον πόλεμο ως έναν τρόπο να αυξήσουν δραματικά τον έλεγχό τους πάνω στους πόρους της Ουκρανίας και να αναγκάσουν τη χώρα να περικόψει περαιτέρω τις κοινωνικές δαπάνες και να ανοίξει την οικονομία της στους εξωτερικούς επενδυτές. Η Ουκρανία έχει, για παράδειγμα, περίπου το ένα τρίτο της παγκόσμιας «μαύρης γαίας», από τα πιο γόνιμα εδάφη που υπάρχουν.
Γράφοντας στο Atlantic στις 11 Απριλίου, ο Ντέιβιντ Φραμ, γνωστός πολιτικός σχολιαστής και πρώην κειμενογράφος του προέδρου Τζορτζ Γ. Μπους, επέμεινε πως τα μέτρα που λαμβάνει η Δύση για να βοηθήσει την Ουκρανία πρέπει «να αποδειχθούν όχι ένα βαρύ δώρο για ελεημοσύνη, αλλά μια αμοιβαία επωφελής επένδυση».
Επέμεινε πως η χώρα θα πρέπει να αντιμετωπίσει την «εσωτερική διαφθορά» και την «αρπακτικότητα», και στήριξε την πρόταση του κορυφαίου οικονομολόγου Άντερς Άσλουντ ότι η Ουκρανία θα πρέπει «να ξεπεράσει τις ανεπάρκειες του δικαστικού της συστήματος με το άνοιγμα νέων εμπορικών δικαστηρίων, στελεχωμένων με ξένους δικαστές που θα λαμβάνουν διεθνείς μισθούς αλλά θα εφαρμόζουν ουκρανικό δίκαιο».
Περίπου μία εβδομάδα αργότερα, ο πρώην πρέσβης των ΗΠΑ στη Γεωργία και το Καζακστάν και επί του παρόντος μέλος του Ινστιτούτου RAND, Γουίλιαμ Κόρτνεϊ, έγραψε ένα κομμάτι με τη συνάδελφό του Κριστίνα Χολίνσκα στην αμερικανική ειδησεογραφική υπηρεσία UPI που έθιγε παρόμοια ζητήματα.
Οι συγγραφείς επέπληξαν την Ουκρανία για τον περιορισμό των επενδυτών και το «πισωγύρισμα» σε υποσχέσεις προς το ΔΝΤ για τη φιλελευθεροποίηση της ουκρανικής οικονομίας.
Απαίτησαν η διαδικασία της ανοικοδόμησης να έρθει μαζί με την επέκταση «μιας αποδοτικής αγοράς για ιδιωτική γη» και την ιδιωτικοποίηση 3.300 δημόσιων επιχειρήσεων.
Επέμειναν επίσης στην πλήρη εφαρμογή της «μεταρρύθμισης της τιμής του αερίου», έναν ευφημισμό για τον πλήρη τερματισμό του ελέγχου τιμών στα καύσιμα θέρμανσης και μαγειρέματος από το Κίεβο.
Ενώ στην οικονομική βοήθεια προς την Ουκρανία επικρατεί αυστηρός έλεγχος, οι χώρες του ΝΑΤΟ διαγκωνίζονται σχεδόν καθημερινά για την ανακοίνωση της μεταφοράς ολοένα και πιο θανατηφόρων όπλων στη χώρα. Μέχρι τα μέσα Μαρτίου, σύμφωνα με το αμερικανικό Στέιτ Ντιπάρτμεντ, μονάχα η Ουάσινγκτον είχε στείλει 2 δισ. δολάρια «ενίσχυσης ασφαλείας» στο Κίεβο από τότε που ανέλαβε την εξουσία ο πρόεδρος Μπάιντεν. Το Κογκρέσο είναι τώρα στα πρόθυρα της έγκρισης ενός αιτήματος του Λευκού Οίκου για άλλα 33 δισ. δολάρια σε βοήθεια, από τα οποία περισσότερα από 20 δισ. θα είναι στρατιωτικού χαρακτήρα.
Το ΗΒ, η Γαλλία, η Γερμανία και κάθε άλλο κράτος-μέλος της ΕΕ στέλνουν όπλα στην ανατολικοευρωπαϊκή χώρα και σε περιοχές κοντά στα ρωσικά σύνορα.
Δεν έχουν την παραμικρή ενοχή για τη μετατροπή της περιοχής σε άγονη γη, παράγοντας που μπορεί να παίζει ρόλο στους υπολογισμούς τους για τη σοφία της παροχής μεγάλων χρηματικών ποσών «χωρίς δεσμεύσεις» στην κυβέρνηση του Κιέβου.