Τον αντίλογο στις θέσεις των θεσμικών και συστημικών παραγόντων για την ενεργειακή κρίση, διατυπώνει το Πανελλαδικό Δίκτυο συλλογικοτήτων για την ενέργεια.
Εδώ και μεγάλο χρονικό διάστημα, η ενεργειακή κρίση και οι συνέπειές της βρίσκονται στο επίκεντρο ενός δημόσιου διαλόγου. Ωστόσο, σε αυτόν τον «διάλογο» κυριαρχούν οι θέσεις και οι προσεγγίσεις των θεσμικών και συστημικών παραγόντων, ιδιαίτερα αυτών που καθορίζουν τις εξελίξεις στην πλήρως απελευθερωμένη αγορά ενέργειας, με αποτέλεσμα να αποκρύπτονται ή να συσκοτίζονται βασικές πτυχές του προβλήματος. Τον αντίλογο από την πλευρά πολιτών και συλλογικοτήτων που ασχολούνται στο κινηματικό επίπεδο με τα ζητήματα της ενέργειας διατυπώνει το Πανελλαδικό Δίκτυο συλλογικοτήτων για την ενέργεια, με 12 ερωταπαντήσεις.
1. Θα απεξαρτηθεί σύντομα η Ευρώπη από το φυσικό αέριο;
Οχι, η απεξάρτηση αφορά μόνο το ρωσικό φυσικό αέριο. Η Ευρώπη είναι ιδιαίτερα εξαρτημένη ενεργειακά, λόγω έλλειψης ενεργειακών πόρων. Εισάγει το 90% του φυσικού αερίου που καταναλώνει. Το 2015, η Ε.Ε. παρήγαγε το 24% του φυσικού αερίου που κατανάλωνε. Σήμερα παράγει μόλις το 9%. Από τη Ρωσία εισάγει πάνω από το 40% της κατανάλωσής της σε φυσικό αέριο, το 27% σε πετρέλαιο και το 46% σε γαιάνθρακα.
2. Το υγροποιημένο φυσικό αέριο αντικαθιστά το ρωσικό αέριο λόγω του πολέμου;
Οχι, η εισαγωγή του στην Ευρώπη έχει αρχίσει πολλά χρόνια πριν. Το ευρωπαϊκό σχέδιο Repower EU για τη μείωση των εισαγωγών ρωσικού αερίου προβλέπει την αναπλήρωσή του με εισαγωγές υγροποιημένου αερίου από τις ΗΠΑ και άλλες χώρες και επέκταση λειτουργίας μονάδων βάσης άνθρακα και πυρηνικών. Η Ε.Ε. έχει υιοθετήσει, από το 2016, στρατηγική για το υγροποιημένο φυσικό αέριο και την αποθήκευση φυσικού αερίου, που υλοποιεί με ένταξη σχετικών έργων στα ευρωπαϊκά έργα κοινοτικού ενδιαφέροντος ή σε άλλους χρηματοδοτικούς μηχανισμούς.
3. Αλλάζει ο ενεργειακός σχεδιασμός της Ευρώπης;
Οχι, αντίθετα επιταχύνεται. Η Ε.Ε. με το Repower EU επιβεβαιώνει την «πράσινη» πολιτική της, που βασικό στοιχείο της είναι η συμμετοχή ευέλικτων μονάδων φυσικού αερίου στην ηλεκτροπαραγωγή. Οπως τόνισε ο αντιπρόεδρος για την Πράσινη Συμφωνία, Φρανς Τίμερμανς, η λύση είναι πρωτίστως οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), καθώς προσφέρουν την ελευθερία να διαλέξει η Ευρωπαϊκή Ενωση μια φθηνή, καθαρή και δική της πηγή, αντί να χρηματοδοτεί τις εισαγωγές από τη Ρωσία.
4. Εντείνεται η πολιτική της Ε.Ε. με αφορμή τον πόλεμο;
Ναι, εντείνεται με μέτρα για «διευκόλυνση ταχύτερης αδειοδότησης» (όπως προβλέπεται στο Repower EU). Προϋπόθεση για την επιτάχυνση των έργων ΑΠΕ είναι η απλούστευση και η συντόμευση της διαδικασίας αδειοδότησης. Η Επιτροπή καλεί τα κράτη – μέλη να διασφαλίσουν ότι ο σχεδιασμός, η κατασκευή και η λειτουργία των μονάδων παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές και η σύνδεσή τους με το δίκτυο υπηρετούν το υπέρτερο δημόσιο συμφέρον και το συμφέρον της δημόσιας ασφάλειας. Η Επιτροπή, στο πλαίσιο της επικείμενης πρότασης νόμου για την αποκατάσταση της φύσης, θα προτείνει στα κράτη – μέλη να θεωρούν περιορισμένες και σαφώς καθορισμένες περιοχές ως ιδιαίτερα κατάλληλες περιοχές, αποφεύγοντας παράλληλα όσο το δυνατόν περισσότερο τις πολύτιμες για το περιβάλλον περιοχές.
5. Η αιτία αυξήσεων στο ρεύμα και στα καύσιμα είναι απλά η κερδοσκοπία;
Εν μέρει ναι, η αιτία, όμως, είναι ότι ένα κοινωνικό αγαθό έγινε χρηματιστηριακή αξία. Η κερδοσκοπία, βέβαια, δεν είναι ασυνήθιστο φαινόμενο στις αγορές, όμως η ουσιαστική αιτία των αυξήσεων των τιμών της ενέργειας είναι ότι η κερδοσκοπία αποτελεί δομικό στοιχείο των μηχανισμών παραγωγής και διανομής της ενέργειας στην απελευθερωμένη αγορά ενέργειας. Η ελληνική κυβέρνηση, όμως, μιλάει μόνο για «ουρανοκατέβατα κέρδη» και για τη φορολόγησή τους κι αυτό μετά το «πράσινο φως» που έδωσε η Κομισιόν με το Repower EU. Οι τιμές της ενέργειας θα συνεχίσουν να ανεβαίνουν σε όλη τη διάρκεια της ενεργειακής μετάβασης.
6. Είναι η ανάπτυξη της πυρηνικής ενέργειας προ των πυλών;
Ναι, και ενισχύεται με την ταξινόμησή της στις πράσινες επενδύσεις. Στην ενεργειακή πολιτική της Ε.Ε. προέχει ο στόχος για «μηδενικές εκπομπές ρύπων». Η αρχή της «τεχνολογικής αμεροληψίας» επιτρέπει την ανάπτυξη τόσο της πυρηνικής ενέργειας, με ηγέτιδα τη Γαλλία, όσο και άλλων τεχνολογιών, γερμανικών κυρίως συμφερόντων. Η Γαλλία σχεδιάζει επενδύσεις δεκάδων δισ. για την κατασκευή έως και 14 πυρηνικών αντιδραστήρων. Το Ηνωμένο Βασίλειο στρέφεται στην πυρηνική και αιολική ενέργεια, μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Ελλάδα και Βουλγαρία διερευνούν πιθανή συμφωνία για απορρόφηση, μέσω μακροχρόνιου συμβολαίου, του μεγαλύτερου μέρους της παραγωγής ρεύματος ενός νέου πυρηνικού σταθμού που θα κατασκευάσει η Βουλγαρία.
7. Είναι οι μονάδες ΑΠΕ φθηνότερες από τις μονάδες ορυκτών καυσίμων;
Δεν έχει νόημα η σύγκριση. Το ρεύμα παράγεται από μίγμα πηγών και μονάδων ενέργειας. Η σημασία του αποτελέσματος είναι εξαιρετικά περιορισμένη, αφού στις ΑΠΕ έχει εφαρμογή στις ώρες και ημέρες που υπάρχει ηλιοφάνεια και αέρας, αλλά όχι και στις υπόλοιπες. Η τιμή της ηλεκτρικής ενέργειας έχει φτάσει στα ύψη, εξαιτίας της λειτουργίας της αγοράς (Targetmodel) και διαμορφώνεται με βάση την οριακή τιμή του συστήματος, δηλαδή την τιμή της ακριβότερης μονάδας που μπαίνει στην παραγωγή. Ετσι, προκύπτουν τα λεγόμενα ουρανοκατέβατα κέρδη για όλους τους συμμετέχοντες. Σήμερα, στη χώρα μας είναι εγκατεστημένες μονάδες φυσικού αερίου ισχύος περίπου 5.000 MW, που το 2020 κάλυψαν το 36% της ζήτησης. Υπό αδειοδότηση βρίσκονται νέες μονάδες ισχύος 6.345 MW. Θα τις υλοποιήσουν οι ίδιοι όμιλοι που «επιχειρούν» και στον τομέα των ΑΠΕ. Ολες αυτές οι μονάδες φυσικού αερίου υπερβαίνουν σε ισχύ ακόμα και την αιχμή της ζήτησης στη χώρα μας!
8. Το υδρογόνο έρχεται να υποκαταστήσει μονάδες ΑΠΕ;
Οχι, το υδρογόνο έρχεται να υποκαταστήσει ποσοστό του ρωσικού φυσικού αερίου και θα αυξήσει τις μονάδες ΑΠΕ. Στο πρόγραμμα επιτάχυνσης της χρήσης υδρογόνου, το σχέδιο Repower EU αναφέρεται σε επιπλέον 15 εκατ. τόνους (mt) ανανεώσιμου υδρογόνου, που μπορούν να αντικαταστήσουν ένα μέρος του ρωσικού φυσικού αερίου ώς το 2030. «Ανανεώσιμο υδρογόνο» είναι αυτό που παράγεται από την ηλεκτρόλυση του νερού με χρήση ηλεκτρικής ενέργειας που προέρχεται από ανανεώσιμες πηγές.
9. Επιστρέφουν οι μονάδες ΑΠΕ τα «ουρανοκατέβατα κέρδη»;
Ναι, τα επιστρέφουν οι μονάδες ΑΠΕ που έχουν συμβάσεις μετά από διαγωνισμούς. Οι μονάδες ΑΠΕ που έχουν λάβει μέρος σε διαγωνισμούς που έχουν γίνει μετά το 2018, έχουν συνάψει Συμβάσεις Διαφορικής Προσαύξησης. Η Διαφορική Προσαύξηση είναι ένα ποσό επιπλέον αυτού που πρόσφεραν στους διαγωνισμούς και διασφαλίζει τους παραγωγούς από απότομες διακυμάνσεις της τιμής στο χρηματιστήριο ενέργειας. Το ποσό αυτό, που αποτελεί κρατική ενίσχυση, παρέχεται από την ευρωπαϊκή πολιτική της «πράσινης μετάβασης». Τα κέρδη που επιστρέφονται, κατευθύνονται στο Ταμείο Ενεργειακής Μετάβασης, από το οποίο επιδοτούνται οι λογαριασμοί ρεύματος νοικοκυριών και επιχειρήσεων. Ερώτημα αποτελεί το αν επιστρέφουν κέρδη και οι μονάδες ΑΠΕ που έχουν συμβάσεις εγγυημένων σταθερών τιμών, σύμφωνα με το προγενέστερο καθεστώς.
10. Οι τιμές της ενέργειας αυξήθηκαν λόγω του πολέμου;
Εν μέρει ναι, κυρίως όμως αυξήθηκαν λόγω της εμπορευματοποίησης της ενέργειας. Στο τέλος του 2021, η Γαλλία, η Ισπανία, η Ιταλία, η Ελλάδα και η Ρουμανία υπέβαλαν κοινή πρόταση για τη μεταρρύθμιση της ευρωπαϊκής αγοράς ενέργειας, έτσι ώστε η τιμή που πληρώνουν οι καταναλωτές να αντανακλά το μέσο κόστος του ενεργειακού μείγματος και όχι το οριακό κόστος. Εννέα χώρες, μεταξύ τους η Γερμανία, αλλά και η Ευρωπαϊκή Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας απέρριψαν την πρόταση, με στόχο να διαφυλάξουν ως κόρη οφθαλμού τη σύζευξη των αγορών της ηλεκτρικής ενέργειας και το διασυνοριακό εμπόριο. Με το Repower EU, επιβεβαιώθηκε η θέση των εννέα χωρών, με τις επιλογές φορολόγησης των κερδών (μέχρι και τον Ιούνιο του 2022) και την επιδότηση των καταναλωτών. Αυτά όλα διαδραματίστηκαν ανεξάρτητα από τον πόλεμο στην Ουκρανία.
11. Υπάρχει ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο για έργα αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας;
Οχι, δεν υπάρχει. Μέχρι πριν από πολύ λίγα χρόνια, τα μοναδικά έργα που ονομάζονταν έργα αποθήκευσης ενέργειας ήταν τα έργα αντλησιοταμίευσης και οι ηλιοθερμικοί σταθμοί με δεξαμενές υγρών αλάτων. Κατά τις οδηγίες της Ε.Ε., η αποθήκευση ενέργειας -και ρητά η αντλησιοταμίευση- δεν θεωρείται ΑΠΕ. Στη χώρα μας, η «μάχη» των επενδυτών δίνεται για την προτεραιότητα στις θέσεις και τις χρηματοδοτήσεις, σε αναμονή του νέου πλαισίου αδειοδότησης για την αποθήκευση ενέργειας.
12. Θα προχωρήσει η εξόρυξη υδρογονανθράκων στα ελληνικά «οικόπεδα»;
Κανείς δεν μπορεί να απαντήσει με βεβαιότητα. Η αύξηση των τιμών του φυσικού αερίου και του πετρελαίου και τα νέα δεδομένα του πολέμου στην Ουκρανία αναζωπυρώνουν το ενδιαφέρον των εταιρειών για την εξόρυξη υδρογονανθράκων. Ολα τα ευρωπαϊκά κράτη φέρονται να ανασχεδιάζουν τα προγράμματά τους για τις εξορύξεις. Στην Ελλάδα αναζωπυρώθηκε η συζήτηση για την εξόρυξη υδρογονανθράκων με επιχειρηματολογία που περιλαμβάνει υπερκέρδη για τη χώρα, αλλά και την απεξάρτηση από εισαγόμενους υδρογονάνθρακες. Ομως, οι συμβάσεις μίσθωσης με τις εταιρείες για την παραχώρηση του δικαιώματος έρευνας και εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων προβλέπουν μισθώματα σε είδος ή σε χρήμα που θα καταβάλλουν οι εταιρείες. Οι εταιρείες μόνο σε περίπτωση πολέμου, απειλής πολέμου ή κατάστασης έκτακτης ανάγκης υποχρεώνονται να διαθέσουν στο ελληνικό Δημόσιο το σύνολο ή συγκεκριμένο τμήμα της παραγωγής.
Πηγή: efsyn
