Καθώς η εστίαση των ΗΠΑ μειώνεται στη Μ. Ανατολή, οι χώρες της στρέφονται η μια στην άλλη για εξεύρεση λύσεων
Στη Μ. Ανατολή τον τελευταίο χρόνο λαμβάνει χώρα μια αναθεωρητική εξωτερική πολιτική από τις χώρες της.
Οι περιφερειακοί ηγέτες επανασυνδέονται με πρώην αντιπάλους τους μετά από δύο δεκαετίες που καθορίζονται από τον πόλεμο και την πολιτική αναταραχή, καθώς οι αμερικανικές δυνάμεις αποσύρονται από το Ιράκ και το Αφγανιστάν.
Η μείωση του ενδιαφέροντος των ΗΠΑ για τη Μ . Ανατολή δημιουργεί νέα δεδομένα στην περιοχή
Μετά από χρόνια αναζήτησης απαντήσεων με χώρες “παίκτες” εκτός περιοχής, οι χώρες της Μέσης Ανατολής φαίνεται τώρα να μιλούν μεταξύ τους για να βρουν λύσεις στα προβλήματά τους.
Οι κάποτε εξοστρακισμένες απολυταρχικές πρωσοπικότητες όπως ο Πρόεδρος Μπασάρ Άσαντ στη Συρία και πρώην κορυφαίες προσωπικότητες της περιοχής όπως ο γιος του Μοαμάρ Καντάφι στη Λιβύη, επιστρέφουν στην πολιτική αρένα εν μέσω των ερειπίων των εξεγέρσεων της Αραβικής Άνοιξης του 2011.
Πολλά παραμένουν άστατα και αυτή η εσωτερική αναζήτηση μπορεί να μην δώσει τις απαντήσεις που θέλουν οι περισσότεροι.
Δεν υπάρχουν γρήγορες λύσεις για την άνευ προηγουμένου οικονομική ελεύθερη πτώση του Λιβάνου τα δεινά των Αφγανών που απελπίζονται και εγκαταλείπουν τους νέους ηγέτες της χώρας, τους Ταλιμπάν , καθώς και την ολοένα και πιο σκληρή στάση του Ιράν σχετικά με το πυρηνικό του πρόγραμμα.
Αλλά οι διπλωματικοί ελιγμοί σηματοδοτούν μια αυξανόμενη συνειδητοποίηση σε ολόκληρη την περιοχή ότι το συμφέρον της Αμερικής μετακινείται αλλού και ότι τώρα είναι η ώρα για διαπραγματεύσεις που ήταν αδιανόητες μόλις πριν από ένα χρόνο.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες εξακολουθούν να διατηρούν ισχυρή στρατιωτική παρουσία, συμπεριλαμβανομένων βάσεων σε όλη την ευρύτερη Μέση Ανατολή. Δεκάδες χιλιάδες Αμερικανοί στρατιώτες βρίσκονται στην Αραβική χερσόνησο, διασχίζουν τα στενά του Ορμούζ και πετούν στον εναέριο χώρο της Μ.Ανατολής.
Νέα γεωπολιτικά πεδία αντιπαράθεσης των ΗΠΑ με Ρωσία και Κίνα
Οι Άραβες σύμμαχοι των ΗΠΑ παρακολούθησαν με έκπληξη και τρόμο τα γεγονότα στο Αφγανιστάν, καθώς απελπισμένοι άνθρωποι κολλούσαν στα πλευρά των αναχωρούντων αμερικανικών στρατιωτικών αεροσκαφών κατά τη χαοτική αποχώρηση της Αμερικής από τη χώρα μετά από 20 χρόνια πολέμου και την κατάληψη της από τους Ταλιμπάν.
Αμερικανοί αναλυτές μιλούν τώρα για τον ανταγωνισμό των «μεγάλων δυνάμεων» και επισημαίνουν τη συσσώρευση δυνάμεων της Ρωσίας στα σύνορα της Ουκρανίας και τη στάση της Κίνας απέναντι στην Ταϊβάν. Αυτά τα σημεία ανάφλεξης, λένε, χρειάζονται κάποιο από το προσωπικό και τον εξοπλισμό που σταθμεύουν εδώ και καιρό στη Μέση Ανατολή.
Εν τω μεταξύ, οι συνομιλίες στη Βιέννη με στόχο την αποκατάσταση της πυρηνικής συμφωνίας του Ιράν με τις παγκόσμιες δυνάμεις φαίνεται να παραπαίουν. Με τον εμπλουτισμό ουρανίου του Ιράν σε επίπεδα που δεν έχουν ξαναδεί, οι απειλές για στρατιωτική δράση από το Ισραήλ έχουν αναζωπυρώσει τις εντάσεις και τους φόβους ότι ο συνεχιζόμενος σκιώδης πόλεμος μεταξύ τους θα μπορούσε να κλιμακωθεί σε ανοιχτή σύγκρουση.
Μέσα σε όλα αυτά και με το χάος που επικρατεί λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού , οι ηγέτες της Μέσης Ανατολής μιλούν πρόσωπο με πρόσωπο εν μέσω ενός καταιγισμού διπλωματικών συναντήσεων, φαινομενικά πρόθυμοι να συννενοηθούν μεταξύ τους.
Οι σχέσεις των Αραβικών χωρών με το Ιράν
Τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έστειλαν τον σύμβουλό τους εθνικής ασφάλειας σε ένα σπάνιο ταξίδι για να μιλήσει με τον σκληροπυρηνικό πρόεδρο του Ιράν, ελπίζοντας πιθανότατα να αποτρέψουν οποιαδήποτε άλλη θαλάσσια επίθεση στα ανοικτά των ακτών του.
Η Σαουδική Αραβία, η οποία διέκοψε τους δεσμούς με το Ιράν το 2016 μετά τις επιθέσεις στα διπλωματικά τους θέσεις που πυροδοτήθηκαν από την εκτέλεση από το βασίλειο ενός εξέχοντος σιίτη κληρικού, είχε επίσης συνομιλίες με την Τεχεράνη, που φιλοξενήθηκαν στη Βαγδάτη.
Δεν αφορά μόνο το Ιράν, ωστόσο. Μια διαμάχη εντός του Κόλπου που είδε το Κατάρ να μποϊκοτάρεται για χρόνια από τέσσερις αραβικές χώρες, έληξε τον Ιανουάριο. Χρόνια κατηγοριών έδωσαν τη θέση τους σε μια εικόνα του κυβερνώντος εμίρη του Κατάρ, του Σαουδάραβα διαδόχου πρίγκιπα Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν και του συμβούλου εθνικής ασφάλειας των Εμιράτων, φωτογραφισμένοι χαμογελαστοί και χαλαροί, να στέκονται ο ένας δίπλα στον άλλο.
Αργότερα τον Δεκέμβριο, το Συμβούλιο Συνεργασίας του Κόλπου (ΣΣΚ), το οποίο περιλαμβάνει επίσης το Μπαχρέιν, το Κουβέιτ και το Ομάν, πρόκειται να πραγματοποιήσει την πρώτη του σύνοδο, σε πλήρη απαρτία μετά το μποϊκοτάζ.
Ο πρίγκιπας Μοχάμεντ ξεκίνησε μια περιοδεία στα κράτη του ΣΣΚ ενόψει αυτής της συνόδου κορυφής, ελπίζοντας να επανακτήσει τη δική του επιρροή αφού οι υπηρεσίες πληροφοριών των ΗΠΑ δήλωσαν ότι πιθανότατα ενέκρινε τη δολοφονία και τον διαμελισμό του αρθρογράφου της Washington Post Τζαμάλ Κασόγκι το 2018.
Ενώ καθένα από τα αραβικά κράτη του Κόλπου διεξάγει τη δική του διπλωματία, ένα ενιαίο μέτωπο του ΣΣΚ θα μπορούσε να αποδειχθεί πολύτιμο εάν οι εντάσεις αυξηθούν περαιτέρω με το Ιράν. Υπάρχουν επίσης σκέψεις πιο μακριά. Η Τουρκία, που εδώ και καιρό αντιμετωπίζεται με καχυποψία από τα Εμιράτα και την Αίγυπτο ότι προσφέρει ένα καταφύγιο στους ισλαμιστές, έχει αναζητήσει θερμότερους δεσμούς καθώς προσπαθεί να σταματήσει την κατάρρευση του νομίσματός της, της λίρας.
Η επιστροφή της real politik στη Μ. Ανατολή
Τα παραπάνω γεγονότα σηματοδοτούν μια επιστροφή της ρεαλιστικής πολιτικής στην περιοχή, μια δεκαετία μετά τα κινήματα της Αραβικής Άνοιξης που είχαν ως στόχο την ανατροπή των αυταρχικών καθεστώτων της περιοχής.
Ο Άσαντ της Συρίας επέστρεψε από τον γκρεμό. Αν και η βορειοδυτική συριακή επαρχία Ιντλίμπ παραμένει υπό τον έλεγχο των δυνάμεων της αντιπολίτευσης, ο Άσαντ ελέγχει την υπόλοιπη χώρα. Τώρα, σιγά-σιγά επαναφέρεται στο μαντρί των ίδιων αραβικών χωρών που κάποτε ζητούσαν την απομάκρυνσή του , ακόμα κι αν οι ΗΠΑ έχουν μια μικρή παρουσία στρατευμάτων στα ανατολικά της χώρας, κοντά στα σύνορα με το Ιράκ.
Μια άλλη φιγούρα πίσω στη σκηνή είναι ο Seif al-Islam Gadhafi, ο γιος του δολοφονημένου δικτάτορα της Λιβύης. Αν και εξακολουθεί να καταζητείται από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για τη δολοφονία διαδηλωτών της Αραβικής Άνοιξης, ο Σεΐφ αλ-Ισλάμ επανεμφανίστηκε ως υποψήφιος στις επερχόμενες προεδρικές εκλογές της χώρας, μολονότι απορρίφθηκε η υποψηφιότητα του μέχρι στιγμής.
Στην Τυνησία, όπου έγιναν οι πρώτες διαδηλώσεις της Αραβικής Άνοιξης, ο Πρόεδρος Kaïs Saied πάγωσε το κοινοβούλιο της χώρας και κατέλαβε τις εκτελεστικές εξουσίες τον Ιούλιο. Αυτό έβαλε στο περιθώριο τους ισλαμιστές της χώρας σε μια κίνηση που επικρίθηκε από τους αντιπάλους ως πραξικόπημα.
Και στο Σουδάν, όπου μια λαϊκή εξέγερση και πραξικόπημα ανέτρεψε τον μακροχρόνιο αυταρχικό Omar al-Bashir το 2019, ένα άλλο πρόσφατο πραξικόπημα διέκοψε τα εύθραυστα σχέδια για μια μετάβαση στη δημοκρατία.
Ωστόσο, αυτή η νέα επανεκτίμηση της Μέσης Ανατολής φαίνεται να έχει όρια στο τι μπορεί να επιλύσει.
Η Μέση Ανατολή δεν έχει βιαστεί να αγκαλιάσει την κυριαρχία των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν και η διεθνής αναγνώριση είναι ακόμα μακριά. Ο συγκλονιστικός εμφύλιος πόλεμος μαίνεται στην Υεμένη, όπου ένας συνασπισμός υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας μάχεται με τους αντάρτες που υποστηρίζονται από το Ιράν. Στον Λίβανο, ο ανταγωνισμός Ιράν-Σαουδικής Αραβίας απειλεί να διαλύσει ακόμη περισσότερο τη χώρα καθώς αντιμετωπίζει αυτό που η Παγκόσμια Τράπεζα περιέγραψε ως τη χειρότερη οικονομική κρίση στον κόσμο τα τελευταία 150 χρόνια.
Αλλά η συζήτηση, προς το παρόν, συνεχίζεται και η απουσία μιας μεγάλης κρίσης που θα μπορούσε να φέρει ξανά πίσω τις ΗΠΑ δείχνει ότι αυτές οι συζητήσεις πιθανότατα θα μπορούν να μετουσιωθούν σε συμφωνίες μεταξύ των κρατών της Μ. Ανατολής.
Πηγή: Πενταπόσταγμα – Παναγιώτης Νάστος
