H Συμφωνία των Πρεσπών εξακολουθεί να διχάζει τις δύο χώρες τρία χρόνια μετά την υπογραφή της
Η παραίτηση του Zoran Zaev από την πρωθυπουργία μετά τη συντριπτική ήττα που υπέστη το κόμμα του στις δημοτικές εκλογές, αλλάζει τις πολιτικές ισορροπίες στη Βόρεια Μακεδονία αλλά και στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων.
Το ακροδεξιό αντιπολιτευόμενο VMRO-DPMNE, το οποίο ήταν και παραμένει κατά της Συμφωνίας των Πρεσπών, ζητά τη διεξαγωγή πρόωρων εκλογών.
Το μείζον ερώτημα που προκύπτει να είναι τι θα συμβεί από εδώ και πέρα με τη Συμφωνία των Πρεσπών, αλλά και με την πορεία της χώρας προς την Ευρωπαϊκή Ένωση, την ώρα που οι αυξάνεται το γεωπολιτικό ρίσκο στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων.
Η συμφωνία εξακολουθεί να διχάζει τις δύο χώρες τρία χρόνια μετά την υπογραφή της, με την ελληνική κυβέρνηση να καθυστερεί την κύρωση από τη Βουλή των τριών μνημονίων που αφορούν στη Συμφωνία των Πρεσπών και τη Βόρεια Μακεδονία να μην εφαρμόζει στην πράξη αρκετά κρίσιμα στοιχεία της συμφωνίας.
Την ίδια ώρα, όπως προκύπτει από έρευνα του ΕΛΙΑΜΕΠ σε συνεργασία με την Αντιπροσωπεία του Ιδρύματος Konrad-Adenauer-Stiftung σε Ελλάδα και Κύπρο, ενώ αρκετοί πολίτες και στις δύο χώρες αναγνωρίζουν τα οφέλη από την επίλυση του ζητήματος της ονομασίας, μεγάλο μέρος του πληθυσμού διατηρεί μια απορριπτική στάση για τη Συμφωνία, καθώς θεωρεί ότι η Συμφωνία των Πρεσπών είναι κατά των εθνικών συμφερόντων τους.
VMRO: Ένα βήμα πίσω η Συμφωνία
Ο ηγέτης του εθνικιστικού δεξιού VMRO-DPMNE, Hristijan Mickoski σε συνεντεύξεις του το προηγούμενο διάστημα ανέφερε ότι αν το VMRO-DPMNE επανέλθει στην εξουσία της χώρας «τότε θα μπορούσαν να δημιουργηθούν προϋποθέσεις για να γίνει ένα βήμα προς τα πίσω σχετικά με τη Συμφωνία των Πρεσπών».
Οι δηλώσεις του Mickoski έχουν προκαλέσει την οργή του Zaev, ο οποίος έχει χαρακτηρίσει επικίνδυνες τις τοποθετήσεις του προέδρου του κόμματος με τις εθνικιστικές καταβολές.
«Έχει συνειδητοποιήσει άραγε το VMRO-DPMNE τι θα μπορούσε να συμβεί εάν ακυρωθεί η Συμφωνία της Πρεσπών; Μία ακύρωση της Συμφωνίας θα μας γυρίσει 25 χρόνια πίσω και θα επιστρέψουμε στην ονομασία ΠΓΔΜ ήτοι FYROM.
Αυτό θα σήμαινε την ακύρωση της ένταξης της χώρας μας στο ΝΑΤΟ, την εξάλειψη της ευρωπαϊκής προοπτικής, την απώλεια ενός δισεκατομμυρίου ευρώ για επενδύσεις.
Χωρίς τη Συμφωνία των Πρεσπών θα εκλείψει η στήριξη των στρατηγικών εταίρων μας, ενώ θα επιδεινωθούν αναπόφευκτα οι πολιτικές και οικονομικές σχέσεις με την Ελλάδα και θα υπάρξουν νέες παρεμποδίσεις από την μεριά της Ελλάδας. Παράλληλα ελλοχεύει ο κίνδυνος για νέα αστάθεια στο εσωτερικό και κίνδυνοι συγκρούσεων που θα αποδυναμώσουν τη σταθερότητα στην περιοχή», ανέφερε ο Ζaev.
Αναλυτές εκτιμούν ότι εάν η χώρα οδηγηθεί σε πρόωρες εκλογές και προκύψει νέα κυβέρνηση υπό το δεξιό VMRO-DPMNE στη Βόρεια Μακεδονία, η Συμφωνία των Πρεσπών θα τεθεί υπό αμφισβήτηση και η εφαρμογή της θα καταστεί ακόμα δυσκολότερη.
Σε αυτή την περίπτωση βέβαια, η κυβέρνηση της Βόρειας Μακεδονίας θα βρεθεί αντιμέτωπη με συνέπειες όσον αφορά την ενταξιακή της πορεία σε Ευρωπαϊκή Ένωση και ΝΑΤΟ.
Άλλωστε η ακύρωση της συμφωνίας δεν είναι μία τόσο απλή υπόθεση.
Μπορεί να ακυρωθεί η Συμφωνία των Πρεσπών;
Ο γενικός κανόνας για τις διεθνείς συμφωνίες είναι ότι: «τα συμφωνηθέντα πρέπει να τηρούνται» (pacta sunt servand).
Μόνο σε ειδικές περιπτώσεις είναι δυνατή η ακύρωση ή η καταγγελία μιας διεθνούς Συμφωνίας.
Αυτές οι περιπτώσεις έχουν συμπεριληφθεί στην Σύμβαση της Βιέννης για το Δίκαιο των Συνθηκών (1969), που δεσμεύει την Ελλάδα (1974), αλλά και τη γειτονική χώρα (1999). Βάσει των σημερινών δεδομένων, δεν προκύπτει κάποιος λόγος που να «επιτρέπει» την ακύρωση της Συμφωνίας.
Τι ισχύει όμως για την καταγγελία;
Η Συμφωνία των Πρεσπών δεν περιέχει ρητή αναφορά για καταγγελία της εκτός από το άρθρο 20, όπως εξηγούν οι Άγγελος Συρίγος και Ευάνθης Χατζηβασιλείου στο βιβλίο τους «Η Συμφωνία των Πρεσπών και το Μακεδονικό».
Παρ.9: οι διατάξεις της παρούσας Συμφωνίας θα παραμένουν σε ισχύ για αόριστο χρονικό διάστημα και είναι αμετάκλητες. Δεν επιτρέπεται καμία τροποποίηση της παρούσης Συμφωνίας που περιέχεται στο άρθρο 1 (3) και στο άρθρο 1 (4). Πρόκειται για τις παραγράφους που αφορούν το όνομα, την αναγνώριση ιθαγένειας/υπηκοότητας και την αναγνώριση γλώσσας.
Όπως τονίζεται, προφανώς, οι συντάκτες της Συμφωνίας των Πρεσπών, θέλησαν να δημιουργήσουν μία συμφωνία Πλαίσιο που θα διέπει στο διηνεκές τις σχέσεις των δύο χωρών. Ωστόσο, είναι δυνατή η καταγγελία της Συμφωνίας, εκτός των επίμαχων παραγράφων για το όνομα την ιθαγένεια και τη γλώσσα.
Η καταγγελία θα ισχύσει σε 12 μήνες από τη στιγμή που το ένα από τα δύο συμβαλλόμενα κράτη γνωστοποιήσει στο άλλο τη σχετική πρόθεσή του.
Ακόμα και οι επίμαχες παράγραφοι μπορούν ν’ αλλάξουν με μεταγενέστερη συμφωνία των δύο κρατών.
Υπάρχει βέβαια και η πιθανότητα μη κύρωσης της Συμφωνίας από την ελληνική πλευρά (ας μην ξεχνάμε ότι εκκρεμεί η ψήφιση των τριών εφαρμοστικών νόμων της Συμφωνίας από τη Βουλή, κάτι που ίσως φέρει σε δύσκολη θέση την Κυβέρνηση).
Το σίγουρο είναι, ότι θα πρέπει η Ελλάδα να παρακολουθεί αν η άλλη πλευρά ανταποκρίνεται στις υποχρεώσεις της που πηγάζουν από τη Συμφωνία και να προβαίνει σε καταγγελίες, όταν δεν τηρούνται αυτές οι υποχρεώσεις (βλ. παρασπονδίες των γειτόνων στο Euro).