“Αυτός που ελέγχει το παρελθόν ελέγχει και το μέλλον” έλεγε το μακρινό 1948 ο συγγραφέας Τζορτζ Όργουελ και η επανεγγραφή της Ιστορίας του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου κάνει το γνωμικό του εκπληκτικά επίκαιρο.
Τις τελευταίες δεκαετίες η οργανωμένη παραχάραξη της Ιστορίας του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου παίρνει πλέον χαρακτηριστικά κανονικότητας.
Επιτιθέμενοι και αμυνόμενοι εξομοιώνονται σε μια προσπάθεια εξάλειψης της ηθικής ευθύνης για την έναρξη του πολέμου. Ο ρόλος της Σοβιετικής Ένωσης στην τελική νίκη υποβαθμίζεται αγνοώντας ιστορικά τεκμήρια.
Την ίδια στιγμή, τα ναζιστικά εγκλήματα προσωποποιούνται περιορίζοντας τις συλλογικές ευθύνες και επομένως την υποχρέωση για… επανορθώσεις.
«Βομβαρδίστηκε ο Πειραιάς από τους Γερμανούς; Μήπως τον βομβάρδισαν όμως και οι Σύμμαχοι; Μήπως οι Σύμμαχοι ισοπέδωσαν επίσης και γερμανικές πόλεις; Συμπέρασμα: Τι το διαφορετικό έκανε η Γερμανία που δεν το κάναν όλοι οι άλλοι; Όλα είναι στο πλαίσιο του πολέμου. Αυτό είναι αναθεώρηση της Ιστορίας» εξηγεί στο Sputnik o γνωστός καθηγητής Σύγχρονης Πολιτικής και Κοινωνικής Ιστορίας του ΑΠΘ Γιώργος Μαργαρίτης παρουσιάζοντας τον τρόπο σκέψης των αναθεωρητών.
Στο πλαίσιο αυτό, μιλήσαμε με τον κ. Μαργαρίτη με αφορμή και την Ημέρα της Νίκης κατά των ναζί τον Μάη του 1945 για τη λεγόμενη «αναθεώρηση της Ιστορίας» του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, τα συμφέροντα πίσω από αυτήν, τους κινδύνους για την αντίληψη της Ιστορίας, τις γεωπολιτικές προεκτάσεις του φαινομένου αλλά και το πώς αυτά τα αφηγήματα μπορούν να επηρεάσουν ακόμα και τις ελληνικές διεκδικήσεις για πολεμικές επανορθώσεις από τη Γερμανία.
Γιατί αναθεωρείται η Ιστορία του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και ποια συμφέρονται βρίσκονται πίσω από αυτό;
Αυτό κινείται σε δύο επίπεδα. Το πρώτο επίπεδο που είναι και γενικότερο έχει να κάνει με τον στιγματισμό της Γερμανίας από τον πόλεμο και το δεύτερο με τον ρόλο της Ελλάδας σε αυτόν. Έχουμε λοιπόν την περίπτωση της Γερμανίας η οποία ζητά να αποκαθαρθεί από την «ηθική ευθύνη» του πολέμου σύμφωνα και με τον όρο της συνθήκης των Βερσαλλιών. Αυτή η ηθική ευθύνη λοιπόν βαραίνει τη σημερινή Γερμανία και θέλει να την αποτινάξει από πάνω της για να γίνει μια μεγάλη δύναμη όπως οι άλλοι.
Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, η χώρα μας πρωταγωνίστησε στον πόλεμο. Η Ιστορία άφησε πίσω της κληροδοτήματα εξαιρετικά βαριά όπως η δημιουργία ενός καθεστώτος της ελληνικής πολιτείας το οποίο εντάχθηκε στην Ευρώπη του Άξονα και συνεργάστηκε μαζί του. Η άρχουσα τάξη, παρόλο που μεσολάβησε ο εμφύλιος, φέρει πάντα το άγχος αυτής της κατάστασης και κατά καιρούς προσπαθεί να αμβλύνει τα όσα έγιναν τότε καθώς υπήρξαν επιχειρηματίες, πνευματικές ελίτ πολιτικοί και στρατιωτικοί που συνεργάστηκαν με τον κατακτητή. Μετά το 1974, όταν τα πράγματα έγιναν πιο ελεύθερα και το μετεμφυλιακό καθεστώς έπαψε να υπάρχει χρειάστηκε η επίκληση της επιστήμης για να… μπερδευτούν τα πράγματα.
Ποιος ο ρόλος της Σοβιετικής Ένωσης στην τελική νίκη κατά των ναζί και σε τι βαθμό οι αναθεωρητές θέλουν να υποβαθμίσουν τη σημασία της;
Μερικές φορές με εκπλήσσει κι εμένα ο βαθμός που αναθεωρείται η Ιστορία. Ήμουν σε μια ιστορική εκπομπή και ένας ομότιμος καθηγητής μου είπε ούτε λίγο ούτε πολύ «και τι έκανε η ΕΣΣΔ στον Β’ Παγκόσμιο;». Τόλμησα τότε να του αναφέρω αριθμούς γερμανικών απωλειών που είναι γνωστές από γερμανικά αρχεία και σειρά δημοσιευμάτων.
Η ιστοριογραφία λέει ότι το 70% των γερμανικών απωλειών συνέβη στο ανατολικό μέτωπο. Να θυμίσω εδώ μάλιστα ότι η εμπόλεμη κατάσταση στο ανατολικό μέτωπο είναι κατά 18 μήνες μικρότερη από τον πόλεμο στη δύση.
Πιο αναλυτικά, το 1942 περίπου το 88% των γερμανικών απωλειών ήταν στην ανατολή. Το 1943 πάνω από το 80% των απωλειών της Γερμανίας ήταν στο ανατολικό μέτωπο ενώ το 1944 το ποσοστό αυτό ήταν στο 66%-67%.
Είναι τόσο μετρήσιμα τα στοιχεία, οι αριθμοί, τα μεγέθη, που έχει κανείς άδικο όταν λέει ότι όλες αυτές οι αναθεωρητικές τάσεις που έχουν εμφανιστεί αποτελούν μια ψευδοϊστορία;
Μέσα στο 2020, Ουκρανία και Ηνωμένες Πολιτείες ψήφισαν κατά ψηφίσματος του ΟΗΕ που καταδίκαζε την εξύμνηση του ναζισμού ενώ Ελλάδα και Ευρωπαϊκή Ένωση ψήφισαν παρών. Η εξέλιξη αυτή συνδέεται με την αναθεώρηση της Ιστορίας; Υπάρχουν και γεωπολιτικές προεκτάσεις;
Οπωσδήποτε και συνδέεται. Η Ευρώπη ενοχλείται από τον φραγμό της Ρωσίας στα ανατολικά. Το πόσες εκστρατείες έχουν γίνει ενάντια στη Ρωσία οι οποίες παρεμπιπτόντως απέτυχαν οικτρά, επιβεβαιώνουν τον προαναφερθέντα ισχυρισμό. Στις μέρες μας επανέρχεται η ιδέα να σπρώξουμε τη Ρωσία προς τα ανατολικά.
Έτσι, όταν θες να εξαϋλώσεις κάποιον γεωπολιτικά, θες ιδεολογία και πολεμιστές. Για να έχεις πολεμιστές, πρέπει να φανατίσεις κόσμο. Τι καλύτερο από τη φυλετική θεωρία ή την εξύμνηση των ουκρανικών SS και των υπολοίπων; Οι δυτικοί ούτως η άλλως δεν πρόκειται να στείλουν στρατό για να εισβάλουν στη Ρωσία, οπότε αυτοί θα σου κάνουν τη δουλειά. Γι’ αυτό πρέπει να τους φτιάξεις ιδεολογίες και πολιτικά καθεστώτα από άλλες εποχές.
Πού στοχεύει η αναθεώρηση της Ιστορίας στην Ελλάδα;
Υπάρχει ένα αντιστασιακό πνεύμα στους Έλληνες και στα Βαλκάνια γενικότερα που οφείλεται σε ιστορικούς λόγους. Είναι μια γωνία της Ευρώπης αδικημένη από την Ιστορία και δέσμια ξένων αποφάσεων. Με αυτά που συμβαίνουν και ετοιμάζονται να γίνουν στη χώρα μας πως αυτή θα είναι στέρεη στον καινούργιο πόλεμο ενάντια στη Ρωσία για παράδειγμα;
Στο πλαίσιο αυτό, η αντιστασιακή ιστορία του ελληνικού λαού πρέπει όχι μόνο να λοιδορηθεί, αλλά να εξαφανιστεί ώστε να μπορέσουμε να πετύχουμε τα μεγάλα σχέδια. Ήδη, υπάρχουν σκέψεις για αποστολή ελληνικών δυνάμεων σε διάφορα σημεία του ορίζοντα τη στιγμή που η βάση της Σούδας κάθε μέρα φέρνει κι ένα ακόμη αναγνωριστικό αεροπλάνο που πηγαίνει ως την Κριμαία. Πώς θα γίνουν αυτά τα πράγματα; Είναι το σημερινό πολιτικό σκηνικό που επιβάλλει να ξεχαστούν οι αγώνες του ελληνικού λαού.
Θα μπορούσαν αυτά τα ιστορικά αφηγήματα να επηρεάσουν τις διεκδικήσεις της Ελλάδας για πολεμικές επανορθώσεις από τη Γερμανία;
Πράγματι, μπορούν. Ας δούμε την προσέγγιση του προγράμματος «Μνήμες από την κατοχή στην Ελλάδα» (MOG) του Ελεύθερου Πανεπιστημίου Βερολίνου σχετικά με τη σφαγή στο Δίστομο. Τα παιδιά εκεί θα ερευνήσουν τις μαρτυρίες από το Δίστομο με βάση μεταξύ άλλων το ποιος ξεκίνησε τα γεγονότα. Αλήθεια, ποιος ξεκίνησε τα γεγονότα; Οι αντάρτες που πολεμούσαν για τη λευτεριά της χώρας τους; Το ιστορικό ερώτημα είναι το ποιος ξεκίνησε; Ε λοιπόν οι Γερμανοί ξεκίνησαν τα γεγονότα με την επίθεση κατά της Ελλάδας στις 6 Απρίλη του 1941. Δεν εισέβαλε η Ελλάδα στη Γερμανία αν θυμάμαι καλά γιατί πλέον και η αναθεώρηση της Ιστορίας έχει πάρει διαστάσεις εντελώς παράλογες.
Οι αποζημιώσεις καλύπτονται πλήρως κάτω από αυτό το πέπλο της απαλλαγής της Γερμανίας από οποιαδήποτε ηθική ευθύνη.
Να θυμίσω μήπως ότι υπάρχει ερευνητικό πρόγραμμα σε κεντρικό ερευνητικό ίδρυμα της χώρας μας, το οποίο για όσα έκτροπα έγιναν στην Ελλάδα της κατοχής αναφέρει ότι θα γίνει ειδική έρευνα ώστε να προσωποποιηθούν τα εγκλήματα; Δηλαδή δεν θα φταίει η Γερμανία, τα SS, οι διαταγές των ανωτέρων, αλλά ο τάδε λοχίας που τώρα έχει πιθανότατα πεθάνει και ο οποίος ξέφυγε από τους κανόνες του πολέμου και προέβη στο έγκλημα.
Για να υπάρξουν επανορθώσεις δηλαδή, θα πρέπει να βρούμε την οικογένεια του εκάστοτε λοχία που προέβη στο έγκλημα. Πρόκειται πλέον για προκλητικά πράγματα και σημεία των καιρών.