Η διευθύντρια της Εθνική Πινακοθήκης, που ανοίγει επιτέλους ξανά, πλήρως ανακαινισμένη και με επετειακή έκθεση, την Τετάρτη, τις θύρες της για την επέτειο των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821, μιλώντας στο Sputnik, τονίζει ότι «οφείλουμε μεγάλη ευγνωμοσύνη στη Ρωσία για το ’21».
Ένα έργο που «λίμναζε» αδικαιολόγητα για χρόνια, ένα… διαρκές εργοτάξιο, που αντί τα εγκαίνιά του να γίνουν- και πάλι με τεράστια καθυστέρηση- το 2018, φτάσαμε στο 2021.
Η Εθνική Πινακοθήκη, η «κιβωτός», κατά κυριολεξία, των ζωγραφικών αριστουργημάτων τη Παλιγγενεσίας, παρόλη την κακοδαιμονία του παρελθόντος, πλήρως ανακαινισμένη, θα κάνει τα πιο λαμπρά και πλέον συμβολικά θυρανοίξιά της, την Τετάρτη 24 Μαρτίου 2021.
Την Τετάρτη, λοιπόν, παραμονή της εθνικής επετείου, ο Ρώσος πρωθυπουργός Μιχαήλ Μισούστιν, μαζί με τον διάδοχο του βρετανικού θρόνου και πρίγκιπα της Ουαλίας, Κάρολο, θα ξεναγηθούν σε μικρά γκρουπ ασφαλείας, λόγω της COVID-19, από διαφορετικά κλιμάκια της Εθνικής Πινακοθήκης, μαζί με τον Έλληνα πρωθυπουργό, την Πρόεδρο της Δημοκρατίας και τον Πρόεδρο της Κύπρου Νίκο Αναστασιάδη.
Η χαλκέντερη διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, που κυριολεκτικώς ξαγρυπνά τις τελευταίες ημέρες για να είναι όλα έτοιμα για τη μεγάλη γιορτή, μίλησε στο Sputnik για τα λαμπρά θυρανοίξια με τους διεθνείς επισήμους, αποκαλύπτοντάς μας τι θα προέβαλε κατά την ξενάγηση σε κάθε έναν από τους υψηλούς προσκεκλημένους.
Ολόκληρη η συνέντευξη της Μαρίνας Λαμπράκη-Πλάκα
-Tα αισθήματά σας, κυρία Λαμπράκη-Πλάκα ποια είναι; Επιτέλους ένας Γολγοθάς τελειώνει; Και μάλιστα συμπίπτοντας με μια πολύ μεγάλη επέτειο; Αισθάνεστε ανακούφιση, δικαίωση;
Είναι τόσες πολλές οι ευθύνες και η δουλειά που είχα να κάνω αυτό τον τελευταίο καιρό που δεν έχω δώσει στον εαυτό μου το περιθώριο να χαρώ όσο πρέπει. Εγκεφαλικά χαίρομαι αλλά σωματικά, αισθηματικά δεν χαίρομαι γιατί είμαι πάρα πολύ πιεσμένη. Είναι οι ευθύνες, γράφω κείμενα, φροντίζω την παρουσία των έργων τρέχω από εδώ από εκεί, «μπαλώνω» πράγματα. Είναι τόσες πολλές οι ευθύνες μου που δεν έχω ακόμη βρει το διάλειμμα για να βάλω τη χαρά!
-Θα ξεναγήσετε η ίδια τους ξένους επισήμους, τον Ρώσο πρωθυπουργό και τον πρίγκιπα της Ουαλίας;
Πρέπει να σας πω ότι λόγω COVID-19 θα πρέπει να σπάσουν οι ομάδες. Η ξενάγηση δεν θα είναι ομαδική. Εγώ θα ξεναγήσω τον πρωθυπουργό μας και την πρόεδρο της Δημοκρατίας. Αν ερχόταν ο Μακρόν θα είχα το ρόλο του ξεναγού του στα γαλλικά.
-Αν ξεναγούσατε η ίδια τον Ρώσο πρωθυπουργό, πού θα εστιάζατε, σε ποιο έργο θα επιμένατε περισσότερο;
Καταρχήν εγώ και στον Ρώσο πρωθυπουργό και στον Ρώσο πρόεδρο, εφόσον ερχόταν, θα εξέφραζα την ευγνωμοσύνη μου για πολλούς λόγους. Πρώτα πρώτα γιατί οι Ρώσοι κρατούσανε άσβηστο το ακοίμητο καντήλι της ελπίδας ότι κάποτε η Ρωσία, που είναι ομόδοξη, θα μας βοηθήσει να βγούμε από της σκλαβιά. Ξέρετε ότι ζούσε ο Ελληνισμός με αυτή την ελπίδα.
Το ότι κάποτε θα μας βοηθούσε να ξαναπάρουμε πίσω την Κωνσταντινούπολη, για να γίνει πάλι πρωτεύουσα της Ορθοδοξίας. Πρώτο αυτό. Θα τους ευχαριστούσα, δεύτερον, γιατί η Ρωσία συμμετείχε στην Ναυμαχία του Ναυαρίνου μαζί με τις δυο άλλες μεγάλες δυνάμεις που τελικώς ήτανε η μεγάλη λύση για το αδιέξοδο στο οποίο είχε περιέλθει ο Αγώνας.
Ο Ιμπραήμ είχε καταλάβει όλη την Πελοπόννησο, ήμασταν σε απελπισία, οι φατρίες μεταξύ τους φαγωνόντανε και ήρθανε οι τρεις μεγάλες δυνάμεις στο Ναυαρίνο και ναυμαχήσαν με το στόλο του Ιμπραήμ, τον οποίο βυθίσανε και δώσανε ένα τέλος, λύσανε δηλαδή ένα γόρδιο δεσμό κι έδωσαν στην Ελλάδα την ελευθερία και την ανεξαρτησία της. Οφείλουμε λοιπόν μεγάλη ευγνωμοσύνη στη Ρωσία. Αυτό θα έλεγα στον Ρώσο Πρωθυπουργό.
Αλλά θα του έδειχνα κι έναν πίνακα ενός συμπατριώτη του, τον Ιβάν Αϊβαζόφσκι (1817-1900), ένα πολύ μεγάλο έργο, το «Η πυρπόληση της τουρκικής ναυαρχίδας από τον Κανάρη», του 1881.Ο Αϊβαζόφσκι ήταν φίλος της Ελλάδας, την είχε επισκεφτεί στη διάρκεια του 19ου αιώνα τρεις φορές, και το 1881 είχε έρθει και έμεινε για λίγο στη Χίο.
Εκεί έμαθε προφανώς, εξάλλου ήταν πολύ γνωστό το περίφημο κατόρθωμα του Κανάρη, που πυρπόλησε την τουρκική ναυαρχίδα, καταστρέφοντας την καρδιά του τουρκικού στόλου, με ένα πολύ παράτολμο διάβημα, καθώς πήγε και κόλλησε το πυρπολικό πάνω στα πλευρά της ναυαρχίδας και μετά έφυγε με τη βάρκα του γρήγορα.
Την πυρπόλησε την τουρκική ναυαρχίδα μια βραδιά που μάλιστα γιορτάζανε το Μπαϊράμι τους και ήτανε όλοι μαζεμένοι. Και έτσι σκοτώθηκαν οι πάντες και ο αρχηγός του τουρκικού στόλου. Ήταν ένα τεράστιο κατόρθωμα που έκανε τον Κανάρη παγκόσμιο ήρωα την εποχή εκείνη.
Αυτό το γεγονός το είχε αποθανατίσει με ένα καταπληκτικό τρόπο υστερογενώς ο Αϊβαζόφσκικι κι εμείς έχουμε αυτό το έργο, το οποίο θα προέβαλα στον Ρώσο πρωθυπουργό.
–Αν ερχόταν τελικά ο Εμμανουέλ Μακρόν, πού θα επιμένατε κατά την ξενάγησή σας;
Θα εστίαζα φυσικά στο γεγονός ότι ο πρώτος ο οποίος ασχολήθηκε με τον αγώνα των Ελλήνων ήταν ο Γάλλος ζωγράφος Ντελακρουά. Σε ηλικία μόλις 26 ετών έκανε τον περίφημο πίνακα «Η Σφαγή της Χίου», που συγκλόνισε τη Δύση κι έδωσε μεγάλη ώθηση στο φιλελληνικό κίνημα, Το 1822 σφαγιάστηκαν 30 χιλιάδες άνθρωποι στη Χίο και οι υπόλοιποι μαζί με τις γυναίκες πουλήθηκαν στα σκλαβοπάζαρα. Ήταν ένα γεγονός που συγκλόνισε τον κόσμο.
Και το έργο αυτό, που φιλοτεχνήθηκε δυο χρόνια μετά τα γεγονότα, το 1824, δεν είναι μόνο μια τραγική εξιστόρηση που μπορεί κανείς να δει, αλλά και πάρα πολύ μοντέρνο έργο. Εκανε αίσθηση, γιατί ζωγραφίστηκε με πολύ μοντέρνο τρόπο. Ήταν δηλαδή ένα έργο διπλά επαναστατικό. Επαναστατικό σε ό,τι αφορά την καταγγελία του γεγονότος, της σφαγής, επαναστατικό με τον τρόπο που ζωγραφίστηκε.
Θα εξέφραζα ευγνωμοσύνη λοιπόν στο γάλλο Πρόεδρο, γιατί η ιστορική ζωγραφική ξεκίνησε από τη Γαλλία κι από τον μεγάλο Ντελακρουά. Κι εμείς έχουμε ένα από τα τελευταία έργα του, που πάλι έχει ένα επεισόδιο του αγώνα κατά των Τούρκων, ένα καταπληκτικό αριστούργημα. Κι έτσι μέσα στην έκθεση θα έβλεπε πάλι την παρουσία της Γαλλίας!
–Στον διάδοχο του βρετανικού θρόνου και πρίγκιπα της Ουαλίας, Κάρολο τι θα προτάσσατε, κυρία Λαμπράκη;
Φυσικά θα εστιάζαμε στην υποδοχή του Λόρδου Μπάιρον. Διότι ο Μπάιρον πήρε την ηρωϊκή απόφαση να έρθει στην Έλλαδα να πολεμήσει, αφήνοντας τα γραπτά του, που ήταν best seller στην εποχή του, και ο ίδιος ένας μεγάλος σταρ. Λοιπόν, άφησε τα πάντα και ήρθε εδώ φέρνοντας και την περιουσία του.
Όταν απειλήθηκε η ζωή του Καρατζά, μετά την κήρυξη της Επανάστασης, σηκώθηκε και πήγε στη Πίζα και πήρε μαζί και τον ανιψιό του που ήταν υπουργός των Εξωτερικών στο Πριγκιπάτο της Μολδοβλαχίας. Αυτός ο εξαιρετικά μορφωμένος άνθρωπος, ο Μαυροκορδάτος έπαιξε τεράστιο ρόλο στη διπλωματία της Επανάσταση.
Γιατί αν η Επανάσταση αν δεν είχε επαφή με τις ξένες δυνάμεις από την αρχή θα παρέμενε ένα μικρό εσωτερικό γεγονός. Αυτοί λοιπόν οι άνθρωποι, ο Υψηλάντης, ο Μαυροκορδάτος, ένας Πολυζωϊδης κ.ά. ήταν εκείνοι που εξωτερίκευσαν την Επανάσταση και προσπάθησαν να πείσουν ότι ήταν μια εθνική εξέγερση, ένας πόλεμος εθνικής ανεξαρτησίας, που ήταν πολύ σημαντικό. Τώρα δε που αρχίζουμε και βλέπουμε τα πρώτα Συντάγματα της Ελλάδας διαπιστώνουμε ότι ήταν τα πιο φιλελεύθερα της Ευρώπης, διότι είχαν πρότυπο το αμερικανικό Σύνταγμα.
Με λίγα λόγια, στον Κάρολο που θα έρθει, θα δίναμε έμφαση αφενός στο γεγονός ότι ο Μπάιρον διαλέγοντας το Μεσολόγγι, πεθαίνει στο Μεσολόγγι, κι αφετέρου στο ότι ύστερα από δυο χρόνια έχουμε την ηρωϊκή έξοδο του Μεσολογγίου, καθιστώντας το Μεσολόγγι πόλη μάρτυρα, πόλη σύμβολο του αγώνα των Ελλήνων.
-Πώς στήσατε την έκθεση, προκειμένου να συνομιλήσετε και να γιορτάσετε τη μεγάλη επέτειο;
Υπάρχει βεβαίως ένας ιδιαίτερος χώρος, μια ιδιαίτερη έκθεση αφιερωμένη στο ‘21. Όπου έχουμε συγκεντρώσει τα πιο αντιπροσωπευτικά μας έργα από τις αφιερωμένες στο ‘21 συλλογές μας- εκτός από δυο έργα που προέρχονται από τη συλλογή του Ιδρύματος Αντώνιου Κομνηνού. Εκτός από τα δυο αυτά έργα, που είναι Ιταλών ζωγράφων, όλα τα άλλα έργα ανήκουν στις δικές μας συλλογές.
Εκεί μπορεί να δει κανείς μια compact μικρή έκθεση, αλλά πάρα πολύ συγκινητική και πάρα πολύ σημαντική, με τα σπουδαιότερα έργα του Βρυζάκη ,που είναι «Η Ελλάς Ευγνωμονούσα», «Η υποδοχή του Λόρδου Μπάιρον στο Μεσολόγγι», «Η Έξοδος του Μεσολογγίου», «Το Στρατόπεδο του Καραϊσκάκη στο Φάληρο», Εικόνες Αγωνιστών, Επεισόδια από τον Αγώνα στη Θάλασσα, πολύ σημαντικά έργα.
Φεύγοντας από αυτή την έκθεση φτάνει κανείς στις μόνιμες συλλογές πια που έχουν εκτεθεί με τέτοιο τρόπο, ώστε από τη μια μεριά να σου δίνουν την ευχαρίστηση ότι επικοινωνείς με πολύ σπουδαία αριστουργήματα και σπουδαίους ζωγράφους αλλά από την άλλη να δίνεται μια εικόνα της εξέλιξης της ελληνικής κοινωνίας διότι προσπαθήσαμε να είναι εκτεθειμένα και οργανωμένα έτσι τα έργα, συνοδευόμενα από κείμενα που έχω γράψει εγώ, ώστε να βλέπεις πώς εξελίσσεται η ελληνική κοινωνία.
Αλλά καμιά από αυτές δε μπορούσε να γίνει το προζύμι μιας εθνικής τέχνης. Έπρεπε να ξεκινήσουν οι Έλληνες εκ του μηδενός. Κι όπως δανειστήκαμε θεσμούς, νόμους, από τη Δύση, που στην πραγματικότητα αντιδάνεια ήταν κι αυτοί, γιατί κάποτε εμείς τους είχαμε διδάξει, έτσι δανειστήκαμε και αρχές καλλιτεχνικές.
Αμέσως λοιπόν μόλις δημιουργήθηκε το ελεύθερο ελληνικό κράτος, ο Όθωνας δημιούργησε το Σχολείο των Τεχνών και το Πανεπιστήμιο. Θεωρώ πολύ σημαντικό το ότι μια από τις πρώτες μέριμνες του ελληνικού κράτους ήτανε να δημιουργήσει το Σχολείο των Τεχνών. Αυτό ιδρύεται το 1837 ταυτοχρόνως.
Κι αμέσως μόλις τελειώνουν την εδώ σχολή Καλών Τεχνών τους στέλνουν τους αποφοίτους στο εξωτερικό για να ολοκληρώσουν την μόρφωσή τους. Βέβαια επειδή ο Όθωνας είναι Βαυαρός είναι πολύ φυσικό η πρώτη φουρνιά να πηγαίνει στο Μόναχο. Έτσι λοιπόν έχουμε τη δημιουργία της σχολής του Μονάχου.
Το παράξενο είναι ότι όταν επιστρέφουν οι μεγάλοι αυτοί ζωγράφοι της σχολής του Μονάχου ο Λύτρας, ο Βολανάκης, ο Ιακωβίδης (ο Γύζης δεν επέστρεψε γιατί έγινε καθηγητής στην Ακαδημία του Μονάχου), ο Όθωνας έχει εξοριστεί.
Μετά το τέλος της Βαυαροκρατίας το 1862 αρχίζει η καλλιτεχνική Βαυαροκρατία, όπως το λέω εγώ με λίγο ειρωνικό τρόπο, δηλαδή όλοι αυτοί οι ζωγράφοι που έχουν επιστρέψει γίνονται καθηγητές στο Σχολείο των Τεχνών, κυριαρχούν στο προσκήνιο, αναλαμβάνουν τις μεγάλες παραγγελίες, επομένως απεικονίζουν τον ελληνικό βίο, τα ήθη και τα έθιμα του ελληνικού βίου.
Έχω γυρίσει όλα τα μουσεία του κόσμου και μπορώ να σας πω ότι η Εθνική Πινακοθήκη είναι ένα από τα ωραιότερα μουσεία τέχνης στην Ευρώπη και στην Αμερική. Δεν διστάζω να το πω αυτό.
-Πότε θα ανοίξει κανονικά για το κοινό;
Η Πινακοθήκη θα εγκαινιαστεί τον Ιούνιο. Ανοίγει τώρα επετειακά, συμβολικά. Πολύ καλά κάνουν ο πρωθυπουργός και η κα Μενδώνη που σκέφτηκαν ότι εδώ τοποθετείται η τελετή έναρξης των εορτασμών για τα 200 χρόνια από την Παλιγγενεσία. Και για το γεγονός ότι είμαστε ένα μουσείο Παλιγενεσίας.
Το μουσείο θα ανοίξει πανηγυρικά όταν ο περισσότερος λαός έχει εμβολιαστεί και είμαστε ασφαλείς για να έρθει και να το χαρεί , γιατί το μουσείο στον κόσμο ανήκει. Στη μεγάλη, στη μεγαλειώδη αίθουσα, είναι 1.000 τμ ,υποδοχής, που έχει πάρα πολλά ψηφιακά πληροφοριακά στοιχεία μάς υποδέχεται η Λαϊκή Αγορά του Τέτση, ένα μνημειακό έργο, δεν υπάρχει δεύτερο στην ελληνική τέχνη.
-Είναι αντίδοτο μέσα στο ζόφο των ημερών τα θυρανοίξια της Εθνικής Πινακοθήκης;
Νομίζω, ναι, διότι ανεβάζει το ηθικό όλων μας. Ακόμη και η εικόνα αυτού του κτηρίου, που είναι ένα χαρούμενο κτήριο, νομίζω ότι μας ανεβάζει ο ηθικό και δείχνει και τι είμαστε ικανοί να κάνουμε στην Ελλάδα. Και πρέπει να πω ότι όλες οι κυβερνήσεις βοήθησαν το έργο. Δεν θέλω να υποτιμήσω καμία.
-Και όλοι οι υπουργοί πολιτισμού;
Με διαφορετικούς ρυθμούς, όλοι Αλλά άλλοι ήταν πιο βοηθητικοί, άλλοι ήταν πιο αδιάφοροι. Αλλά δεν μπορώ να πω ότι σταμάτησε το έργο. Γνώριζε ρυθμούς διαφορετικούς. Όταν όμως ανέβηκε ο Κυριάκος Μητσοτάκης στην εξουσία με ρώτησε «πώς είναι το έργο της Πινακοθήκης;».
Και του απάντησα: «Δεν μπορώ να φανταστώ, πρωθυπουργέ, ότι θα γιορτάσουμε τα 200 χρόνια από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης και η Πινακοθήκη, που έχει τα καλύτερα έργα της Ελληνικής Επανάστασης θα είναι κλειστή και γιαπί».
Και με διαβεβαίωσε: «Δεν θα είναι κλειστή και γιαπί. Θα τελειώσει και θα εγκαινιαστεί το Μάρτιο». Το ίδιο και η κα Μενδώνη. Βοήθησαν και το έργο έγινε.