Επιστολή–προειδοποίηση προς 27 κράτη-μέλη, με εξαίρεση την Κύπρο, απηύθυνε ο ΥΠΕΞ της Τουρκίας Μεβλούτ Τσαβούτογλου, εκφράζοντας δυσφορία για τη περικοπή προενταξιακών κονδυλίων που προορίζονται για την υποψήφια χώρα και ζητώντας απρόσκοπτη ροή της προενταξιακής βοήθειας της Ε.Ε. Η επιστολή προκάλεσε αμηχανία στην Ε.Ε. και ενδεικτικό του κλίματος είναι ότι τα κράτη-μέλη «αποδέκτες» δεν κατέληξαν σε μια κοινή θέση, αλλά όπως πληροφορούμαστε αποφάσισαν να απαντήσουν χωριστά, δίνοντας διαφορετικές απαντήσεις, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Στην επιστολή του, ημερομηνίας 18 Οκτωβρίου, ο Τούρκος ΥΠΕΞ επικαλείται το «μομέντουμ» και τη βελτίωση των ευρωτουρκικών σχέσεων, σε αντιδιαστολή με την περικοπή κονδυλίων. Εκφράζει «απογοήτευση» και «λύπη» για τις περικοπές 250 εκατομμυρίων ευρώ ετησίως και για τη πρόθεση του Συμβουλίου και της Ευρωβουλής να περικόψουν 213 εκατομμύρια επιπλέον, για το 2019, από σύνολο 4,4 δισεκατομμυρίων ευρώ. «Η αποκοπή οικονομικής βοήθειας όχι μόνο θα επιβραδύνει τη διαδικασία ευθυγράμμισης της Τουρκίας με την Ε.Ε., αλλά θα μειώσει επίσης τη δημόσια στήριξη για την Ε.Ε. και την ενταξιακή διαδικασία της Τουρκίας» προειδοποιεί ο κ. Τσαβούσογλου, αφήνοντας σαφώς να εννοηθεί ότι εάν υλοποιηθεί η πρόθεση του Συμβουλίου και της Ευρωβουλής τότε η κοινωνία των Τούρκων πολιτών θα γυρίσει την πλάτη στην Ε.Ε.
Προχωρώντας ένα βήμα παραπέρα, ο Τούρκος ΥΠΕΞ επισημαίνει ότι «η απόσυρση πόρων από την Ε.Ε., σε ένα συγκεκριμένο τομέα, θα θέσει εν αμφιβόλω τη βούληση της Ε.Ε. να στηρίξει την Τουρκία, ιδιαίτερα στην ανάπτυξη μιας θεσμικής δυνατότητας για να εφαρμόζει αποτελεσματικά το κεκτημένο και τη δυνατότητα να αναλάβει τις υποχρεώσεις που απορρέουν από την ένταξη. Γνωρίζετε ότι αυτή δεν μπορεί να είναι η πρόθεση της Ε.Ε.» αναφέρει χαρακτηριστικά στην επιστολή του ο Τούρκος ΥΠΕΞ.
Η επιστολή Τσαβούσογλου στάλθηκε στους ηγέτες των 27 κρατών-μελών, με εξαίρεση την Κυπριακή Δημοκρατία, και στο πλαίσιό της υποδεικνύει ότι η Ε.Ε. δημιουργεί την εντύπωση ότι αφαιρεί κονδύλια από την προενταξιακή βοήθεια προς την Τουρκία και τα χορηγεί στους Σύρους πρόσφυγες που φιλοξενούνται στη χώρα.
Παραθέτουμε όλο το κείμενο της επιστολής του Τούρκου ΥΠΕΞ:
«H οικονομική συνεργασία της Ε.Ε. και της Τουρκίας έχει μια μακρόχρονη και επιτυχημένη ιστορία στην ενίσχυση των μεταρρυθμίσεων σε πολύ κρίσιμους τομείς περιλαμβανομένων της δικαιοσύνης, των θεμελιωδών δικαιωμάτων, της δημόσιας διοίκησης, της κοινωνίας των πολιτών και της διαχείρισης της μετανάστευσης.
Για την περίοδο που καλύπτει τα έτη 2014-2020, αρχικά είχε κατανεμηθεί στην Τουρκία ένα συνολικό ποσό 4,4 δισεκατομμυρίων ευρώ, υπό το Εργαλείο Προενταξιακής Βοήθειας (Instrument of Preaccession Assistance – IPA). Είμαι ικανοποιημένος γιατί τα πρώτα τέσσερα χρόνια (2014-2017) όλες οι συμφωνίες υπογράφηκαν μεταξύ Ε.Ε. και Τουρκίας και η εφαρμογή έχει ήδη αρχίσει, παρά το γεγονός ότι η απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου διέκοψε για κάποιο χρονικό διάστημα τη λειτουργία σχετικών θεσμικών οργάνων της Τουρκίας, κυρίως τη Κεντρική Μονάδα Χρηματοδότησης και Συμβάσεων, η οποία εμπλέκεται στην εφαρμογή των IPA, και αυτό προκάλεσε μια προσωρινή καθυστέρηση.
Ωστόσο, το ποσό που κατανεμήθηκε προς την Τουρκία τα έτη 2018-2020 έχει μειωθεί από 1,95 δισεκατομμύρια ευρώ, σε 1,18 δισεκατομμύρια ευρώ, κάτι που συνεπάγεται περικοπές 250 εκατομμυρίων ευρώ ανά έτος, στη βάση των συμπερασμάτων της μεσοπρόθεσμης αξιολόγησης που έγινε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2017 και, όπως αντιλαμβάνομαι, αποδίδεται στο καθεστώτος έκτακτων συνθηκών.
Ενώ ήμουν ήδη απογοητευμένος από την απόφαση της E.E. να περικόψει 250 εκατομμύρια ευρώ ετησίως, λυπάμαι γιατί έχω μάθει πρόσφατα ότι ένα επιπρόσθετο ποσό 213 εκατομμυρίων ευρώ προγραμματίζεται να περικοπεί από τον προϋπολογισμό των IPA για το 2019 από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και από το Συμβούλιο, επιπλέον των υφιστάμενων περικοπών.
Αφετέρου η Ε.Ε. είναι σχετικώς αργή στην εκπλήρωση των διευκολύνσεών της (FRIT) στους Σύρους, στην Τουρκία. Παρά το γεγονός ότι το συνολικό ποσό των πρώτων 3 δισεκατομμυρίων ευρώ έχει πλήρως δεσμευθεί σε συμβόλαια, μόλις 1,4 δισεκατομμύριο ευρώ έχει στην πραγματικότητα φτάσει στους Σύρους μέχρι τώρα. Το δεύτερο ποσό των 3 δισεκατομμυρίων ευρώ έχει μόλις πρόσφατα εγκριθεί. Αυτές οι προτεινόμενες περικοπές δημιουργούν την εντύπωση ότι η Ε.Ε. παίρνει πίσω κονδύλια από τα IPA, προκειμένου να τα μετατοπίσει στην πηγή του FRIT, που όπως γνωρίζετε πολύ καλά δεν σχετίζονται με την υποψήφια χώρα Τουρκία αλλά με τους Σύρους.
Η Τουρκία έχει εισέλθει σε ένα νέο στάδιο και έχει τερματίσει το καθεστώς έκτακτης ανάγκης. Έχουμε άρει τις παρεκκλίσεις μας από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και από τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Ατομικά και Πολιτικά Δικαιώματα. Η εξομάλυνση των σχέσεών μας με συγκεκριμένα κράτη-μέλη, με τα οποία είχαμε τεταμένες σχέσεις τα τελευταία δύο χρόνια, έχει περιέλθει σε ένα θετικό μομέντουμ. Η Ομάδα Δράσης Μεταρρυθμίσεων (Reform Action Group – RAG) που συνήλθε στις 29 Αυγούστου έχει αποφασίσει την επιτάχυνση της διαδικασίας πολιτικών μεταρρυθμίσεων Ε.Ε. Σύμφωνα με τις αποφάσεις της RAG, θα αναβαθμίσουμε τη στρατηγική μεταρρυθμίσεων της Δικαιοσύνης με τη συμμετοχή όλων των φορέων, σε συνεργασία με το Συμβούλιο της Ευρώπης και την Κομισιόν, και θα επιταχύνουμε τη διαδικασία για τις εκκρεμούσες δίκες.
Πιστεύω ότι σε μια τέτοια θετική ατμόσφαιρα, στην οποία η Τουρκία επαναβεβαιώνει τη δέσμευσή της στη διαδικασία πολιτικών μεταρρυθμίσεων Ε.Ε., περαιτέρω περικοπές κονδυλίων των εργαλείων προενταξιακής βοήθειας, θα είναι όχι μόνο απογοητευτικές, αλλά και αποθαρρυντικές.
Κάθε κριτική σε σχέση με τη συμμόρφωση στα πρότυπα της Ε.Ε. σε κάποιο συγκεκριμένο πεδίο δεν αποτελεί δικαιολογημένη βάση για περικοπή των σχετικών κονδυλίων των εργαλείων προενταξιακής βοήθειας. Μάλλον θα πρέπει να διαθέσουμε περισσότερους πόρους και προσοχή σε αυτό το πεδίο.
Η προενταξιακή βοήθεια είναι το μόνο εργαλείο που απέμεινε ούτως ώστε να καθίστανται αποτελεσματικοί οι όροι της Ε.Ε. για τη διαδικασία εναρμόνισης της Τουρκίας. Η μοναδική συγκεκριμένη πλατφόρμα για διάλογο και για δέσμευση της Τουρκίας και της Ε.Ε. είναι τα συγκεκριμένα έργα που υλοποιούνται μεταξύ των κρατών-μελών και των αναγνωρισμένων διεθνών οργανισμών. Ως εκ τούτου, οποιαδήποτε περικοπή των εργαλείων προενταξιακής βοήθειας δεν εξυπηρετεί τα κοινά μας συμφέροντα και δεν εξυπηρετεί ούτε την Τουρκία, ούτε την Ε.Ε. Η αποκοπή οικονομικής βοήθειας όχι μόνο θα επιβραδύνει τη διαδικασία ευθυγράμμισης της Τουρκίας με την Ε.Ε., αλλά θα μειώσει επίσης τη δημόσια στήριξη για την Ε.Ε. και την ενταξιακή διαδικασία της Τουρκίας.
Τα έργα που θα χρηματοδοτηθούν υπό τα εργαλεία προενταξιακής βοήθειας στηρίζουν και συμπληρώνουν τις προσπάθειες της Τουρκίας σύμφωνα με το κοινοτικό κεκτημένο ή τις καλύτερες δυνατές πρακτικές. Η απόσυρση πόρων από την Ε.Ε. σε έναν συγκεκριμένο τομέα θα θέσει εν αμφιβόλω τη βούληση της Ε.Ε. να στηρίξει την Τουρκία, ιδιαίτερα για την ανάπτυξη μιας θεσμικής δυνατότητας για να εφαρμόζει αποτελεσματικά το κεκτημένο και τη δυνατότητα να αναλάβει τις υποχρεώσεις που απορρέουν από την ένταξη. Γνωρίζετε ότι αυτή δεν μπορεί να είναι η πρόθεση της Ε.Ε.
Λαμβανομένου υπόψη του θετικού μομέντουμ στην Άγκυρα, ενώ οι σχέσεις Τουρκίας – Ε.Ε. έχουν αρχίσει να βελτιώνονται, θα ήμασταν ευγνώμονες εάν η Κομισιόν μπορούσε να αναλάβει την απαραίτητη δράση ούτως ώστε το Συμβούλιο και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο να μπορούσαν να αναθεωρήσουν την απόφασή τους. Από αυτή την άποψη η στήριξή σας θα εκτιμηθεί σε μεγάλο βαθμό. Προσβλέπω στην απάντησή σας σύντομα» καταλήγει στην επιστολή του ο Μεβλούτ Τσαβούσογλου.
Υποδείξεις από Λευκωσία
Σε υποδείξεις προς δύο κατευθύνσεις επικεντρώθηκε η Λευκωσία κατά τη συζήτηση της επιστολής Τσαβούσογλου, στο πλαίσιο του Συμβουλίου. Όπως πληροφορείται ο «Φ», κατόπιν οδηγιών του ΥΠΕΞ Νίκου Χριστοδουλίδη, ο Μόνιμος Αντιπροσώπος Νίκος Αιμιλίου επεσήμανε προς τους εταίρους της Κύπρου στην Ε.Ε. ότι απαιτείται κοινή απάντηση των «28» προς την Τουρκία.
Ο Κύπριος πρέσβης ζήτησε όπως υπάρξει αυστηρή επισήμανση προς την Άγκυρα ότι η Κοινότητα αποτελείται από 28 κράτη-μέλη, που συμβάλλουν αναλογικά στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό, από τον οποίο η Τουρκία εξασφαλίζει προενταξιακά κονδύλια. Πέραν τούτου, ο Νίκος Αιμιλίου επανέλαβε ότι η Κύπρος τάσσεται ανεπιφύλακτα υπέρ της περικοπής των προενταξιακών κονδυλίων της Τουρκίας, όπως άλλωστε αποφασίστηκε και δρομολογήθηκε, καθώς η υποψήφια χώρα έχει καταλύσει πλήρως το κράτος δικαίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα, κάτι που επισημαίνεται τόσο από την Κομισιόν, όσο και από το Συμβούλιο, αλλά και από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Συγκλίνουσες πληροφορίες αναφέρουν ότι κατά τη συζήτηση που έγινε, η Πολωνία τάχθηκε υπέρ της έκδοσης κοινής θέσης των «28». Ωστόσο, δύο μεγάλες χώρες, η Γερμανία και η Βρετανία εμφανίστηκαν έτοιμες να προχωρήσουν με διμερείς απαντήσεις, κάτι που τελικά δρομολογήθηκε με την αποστολή μίας πιθανής γραμμής απαντήσεων (line to take) από την Αυστριακή Προεδρία, η οποία όμως δεν είναι δεσμευτική και η υιοθέτηση της βρίσκεται στη διακριτική ευχέρεια των 26 υπόλοιπων κρατών-μελών, που θα απαντήσουν στον Μεβλούτ Τσαβούσογλου.
Βαβέλ 27 απαντήσεων Ε.Ε.!
Συγκλίνουσες πληροφορίες του «Φ» αναφέρουν ότι τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. εμφανίζονται αδύναμα να καταλήξουν σε μια κοινή απάντηση στην επιστολή Τσαβούσογλου και προσανατολίζονται να απαντήσουν διμερώς, δηλαδή η κάθε χώρα χωριστά, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την εικόνα που εκπέμπει η Ε.Ε. Η Αυστριακή Προεδρία φέρεται μάλιστα να έχει εσωτερικό πρόβλημα διαφωνιών για τον χειρισμό του ζητήματος, γεγονός που λειτούργησε αποτρεπτικά στην προσπάθεια για έκδοση μίας κοινής απάντησης της Ε.Ε. προς την Άγκυρα.
Συναφείς πληροφορίες του «Φ» αναφέρουν ότι η Αυστριακή Προεδρία διένειμε στο Συμβούλιο κάποια σημεία πιθανών απαντήσεων, κάτι πάντως που βρίσκεται στη διακριτική ευχέρεια των υπολοίπων 26 κρατών-μελών να ακολουθήσουν. Η «γραμμή» που επιχείρησε να περάσει η Βιέννη στους υπόλοιπους «26» (με εξαίρεση την Κυπριακή Δημοκρατία που δεν έλαβε επιστολή από τον κ. Τσαβούσογλου και συνεπώς δεν θα απαντήσει) περιλαμβάνει και μια επισήμανση ότι οι περικοπές κονδυλίων αποφασίστηκαν από το Συμβούλιο, στη βάση της στρατηγικής της Κομισιόν για περικοπή 759 εκατομμυρίων ευρώ τα έτη 2018-2020. Σύμφωνα με την «αυστριακή γραμμή» προς τους υπόλοιπους «26», οι ανησυχίες του κ. Τσαβούσογλου έχουν σημειωθεί ενόψει των αποφάσεων που θα ληφθούν για τον προϋπολογισμό του 2019.