Το Ίδρυμα Friedrich Ebert (FES) παρουσίασε πρόσφατα μια έρευνα με τίτλο “2022 Security Radar”, η οποία καταγράφει τις απόψεις της κοινής γνώμης σε 14 κράτη, ανάμεσά τους και στην Τουρκία, σε βασικά ζητήματα εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας. Η μελέτη πραγματοποιήθηκε πριν από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, αλλά μπορούμε να υποθέσουμε ότι ο πόλεμος, ο οποίος άλλαξε ριζικά το πολιτικό τοπίο στον κόσμο, άλλαξε και τις διαθέσεις των ανθρώπων.
Ωστόσο, η έρευνα περιέχει πολύ ενδιαφέροντα αποτελέσματα ακόμα και για την Ελλάδα ή ειδικά για την Ελλάδα. Κι αυτό παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα δεν είναι μία από τις 14 χώρες που μελετήθηκαν. Την ίδια ώρα, η Τουρκία καταλαμβάνει ευρύ χώρο στη μελέτη.
Ως γνωστόν σε ό,τι αφορά στην εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας της Ελλάδας, η Τουρκία παίζει κυρίαρχο ρολο. Και για αυτόν τον λογο τα αποτελέσματα της δημοσκόπησης και τα συμπεράσματα των ερευνητών έχουν μεγάλο ενδιαφέρον και από ελληνική οπτική γωνία.
Μετά από πρόσκληση του γερμανικού Ιδρύματος, ομάδα Ελλήνων ειδικών παρακολούθησε την παρουσίαση της έρευνας στην Αθήνα. Τα δημοσκοπικά ευρήματα για την στάση των Τούρκων σε καίρια ζητήματα εξωτερικής πολιτικής κάθε αλλο παρά χαροποίησαν τους παρευρισκομένους. Η έκθεση επιβεβαιώνει την εικόνα – διαδεδομένη όχι μόνο στην Ελλάδα – της Τουρκίας ως μιας χώρας που δεν είναι ικανοποιημένη με το σημερινό status quo, το οποίο η κυβέρνηση Ερντογάν προσπαθεί να αναθεωρήσει.
“Η συντριπτική πλειονότητα των Τούρκων ερωτηθέντων (82%) είναι δυσαρεστημένη με τη διεθνή θέση της χώρας της”, αναφέρει η μελέτη. Ακόμα πιο ανησυχητικό – η λέξη αυτή χρησιμοποιήθηκε αρκετές φορές στην παρουσίαση στην Αθήνα – είναι το ακόλουθο εύρημα: “Πολλοί Τούρκοι ερωτηθέντες, το 56%, πιστεύουν ότι ορισμένα εδάφη πέρα από τα σύνορα (της Τουρκίας) ανήκουν στην πραγματικότητα στην Τουρκία“, αναφέρεται επί λέξει στη μελέτη. Μόνο στην Αρμενία υπάρχει μεγαλύτερη στήριξη σε μια αλυτρωτική εξωτερική πολιτική από ό,τι στην Τουρκία, γράφουν οι Γερμανοί ειδικοί. Η μελέτη υπογραμμίζει ότι οι Τούρκοι ερωτηθέντες ξεχωρίζουν για τη θετική τους στάση απέναντι στο στρατό. Τέσσερις στους πέντε πιστεύουν ότι η Άγκυρα πρέπει να διαδραματίσει ενεργό ρόλο στον κόσμο και το 56% πιστεύει ότι ο τουρκικός στρατός πρέπει να έχει ρόλο σε αυτόν. Το ποσοστό αυτό είναι “μακράν” το υψηλότερο και στις 14 χώρες που εξετάστηκαν, σημειώνει η μελέτη
Το 55% των Τούρκων θεωρεί τις ΗΠΑ κίνδυνο για την ασφάλεια
Στις χώρες που συμμετείχαν στην έρευνα περιλαμβάνονται μεταξύ άλλων η Γαλλία, η Γερμανία, η Ρωσία, η Σερβία, η Ουκρανία και οι Ηνωμένες Πολιτείες. Δεδομένης της υψηλής αποδοχής του ρόλου του στρατού στην εξωτερική πολιτική, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι σύμφωνα με την έρευνα το 61% των Τούρκων πιστεύει ότι η κυβέρνηση θα έπρεπε να δαπανήσει ακόμη περισσότερα χρήματα σε εξοπλισμούς. Και σε αυτό το θέμα η Τουρκία βρίσκεται στην κορυφή της λίστας των 14 χωρών μετά την Αρμενία.
Η έγκριση των υψηλών στρατιωτικών δαπανών συμπίπτει με μια εποχή που μία μεγάλη πλειονότητα των ερωτηθέντων ανησυχεί για το οικονομικό μέλλον της Τουρκίας. Δεν είναι μόνο οι προοπτικές της οικονομίας που αναστατώνουν πολλούς ανθρώπους στη γειτονική χώρα. “Σε σύγκριση με άλλες χώρες της έρευνας, οι Τούρκοι (ένα 84%) ανησυχούν πολύ περισσότερο από τους άλλους ότι οι πόλεμοι κι άλλες διενέξεις θα επηρεάσουν άμεσα τη χώρα τους” αναφέρεται στην μελέτη.
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα στοιχεία για τη στάση απέναντι στις ΗΠΑ. H πλεινότητα στην Τουρκία (55%) θεωρεί τη χώρα κίνδυνο για την ασφάλεια. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, η δημόσια στήριξη για την εμβάθυνση των σχέσεων με τη Ρωσία και την Κίνα είναι υψηλότερη από ό,τι για τη βελτίωση των σχέσεων με την Ουάσινγκτον. Η ανάθεση της δημοσκόπησης σε γερμανικό ίδρυμα με στενούς δεσμούς με το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα, το κόμμα του καγκελαρίου, προσδίδει στην έρευνα προστιθέμενη αξία.
Εν κατακλείδι οι αριθμοί φανερώνουν ότι η επιθετική εξωτερική πολιτική του Ερντογάν και η δράση του στρατού πέραν των τουρκικών συνόρων βρίσκουν σύμφωνη μια μεγάλη μερίδα του πληθυσμού. Πιθανή κυβέρνηση μετά τον Ερντογάν ίσως να καθοδηγείται το ίδιο από αυτά τα αισθήματα και τις θέσεις των Τούρκων. Στην αρχή της μελέτης των 100 σελίδων, οι συγγραφείς κάνουν λόγο για “μια εικόνα που προκαλεί μεγάλη ανησυχία”. Ο πόλεμος στην Ουκρανία έδειξε ότι οι ανησυχίες είναι δικαιολογημένες. Ο ρωσικός αλυτρωτισμός αποτελεί την κύρια αιτία του πολέμου. Βέβαια η μελέτη του Ιδρύματος Φρίντριχ ΄Εμπερτ δεν απαντά στο ερώτημα, εάν ο τουρκικός αλυτρωτισμός αποτελεί κίνδυνο για τις γειτονικές χώρες και συγκεκριμένα για την Ελλάδα.
Δρ. Ρόναλντ Μαϊνάρντους*
*Ο Δρ. Ρόναλντ Μαϊνάρντους είναι πολιτικός αναλυτής, σχολιαστής και κύριος ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ. Στα μέσα της δεκαετίας του 1990 διετέλεσε διευθυντής της Ελληνικής σύνταξης της Deutsche Welle.