30 Δεκέμβρη: Ανάθεση της αντιβασιλείας στον αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό

Σάββατο 30 Δεκέμβρη

Με την επιστροφή του στο Λονδίνο από την Αθήνα, ο Ουίνστον Τσώρτσιλ ενημέρωσε το υπουργικό συμβούλιο για τα όσα συνέβαιναν στην Αθήνα. Στο στρατιωτικό τομέα ήταν  ήδη σαφής η υπεροχή των βρετανικών δυνάμεων. Στο πολιτικό επίπεδο ο ίδιος είχε διαπιστώσει ότι στο πρόσωπο του αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού είχε βρεθεί το κατάλληλο πειθήνιο όργανο για την εξυπηρέτηση των βρετανικών συμφερόντων.

Είχε έρθει λοιπόν η ώρα της αλλαγής φρουράς στην Αθήνα, με δυο κινήσεις που θα του επέτρεπαν  να παρουσιάσει την ωμή επέμβασή του στα ελληνικά πράγματα σαν «προστασία της Δημοκρατίας» και να αντιμετωπίσει έτσι καλύτερα και τις αντιδράσεις στο εσωτερικό της Μεγάλης Βρετανίας, κυρίως από την αριστερή πτέρυγα του Εργατικού Κόμματος.

Ο Τσώρτσιλ, γράφει ο Παναγιώτης Πιπινέλης στο βιβλίο του για τον Γεώργιο Β΄ «είχε να λάβη υπ’ όψιν την πίεσιν της κοινής του γνώμης, της οποίας το ζωηρότερον αριστερόν τμήμα εν αλαλαγμώ εζήτει τότε την αποχώρησιν του αγγλικού στρατού εξ Ελλάδος. Είχε να ευθυγραμμίζη διαρκώς την πολιτικήν του προς τας απόψεις των άλλων μελών της κυβερνήσεώς του και του Ρούζβελτ».

-Πρώτη κίνηση ήταν ο ορισμός αντιβασιλιά που θα έβγαζε προσωρινά από το προσκήνιο τον βασιλιά Γεώργιο και θα έντυνε με μια επίφαση «δημοκρατικότητας» την αλλαγή φρουράς.

-Η δεύτερη κίνηση ήταν η επιλογή νέου πρωθυπουργού στη θέση του φθαρμένου Γ. Παπανδρέου, του ανθρώπου που έδωσε τη διαταγή για το ματοκύλισμα των άοπλων διαδηλωτών της πλατείας  Συντάγματος.

Το δίλημμα που έθεσε ο Τσώρτσιλ στον Γεώργιο

Με τον Γεώργιο ο Τσώρτσιλ είχε δύο μακρές συνομιλίες μέσα σε μία μέρα. Σ’ αυτές του έθεσε ωμά το δίλημμα: Ή δέχεσαι τον ορισμό αντιβασιλιά ή εμείς θα αναγνωρίσουμε την κυβέρνηση που αυτός θα ορίσει.  Σε τηλεγράφημά του προς τον αμερικανό πρόεδρο Ρούζβελτ ο Τσώρτσιλ σημείωνε χαρακτηριστικά : «…Αναγκάσθηκα να πω στον Βασιλέα ότι, αν δεν συμφωνούσε, το θέμα θα ερυθμίζετο ερήμην του και ότι θα αναγνωρίζαμε αντ’ αυτού τη νέα κυβέρνηση».

 

Θέλοντας και μη ο Γεώργιος υποχρεώθηκε να συμφωνήσει κι έτσι το πρωί στις 30 του Δεκέμβρη έφτασε στο υπουργείο Εξωτερικών στην Αθήνα το τηλεγράφημα από το Λονδίνο με το οποίο ο Γεώργιος διόριζε στη θέση του αντιβασιλιά τον Δαμασκηνό, ένα πρόσωπο για το οποίο ούτε καν ρωτήθηκαν οι δυνάμεις του ΕΑΜ.

Πώς «κρατούσαν» οι Εγγλέζοι το Δαμασκηνό

Με το διορισμό του Δαμασκηνού στη θέση του αντιβασιλιά οι Εγγλέζοι μπορούσαν να είναι σίγουροι για την πειθήνια εκτέλεση των εντολών τους αφού τον «κρατούσαν» από πολλές μεριές και θα μπορούσαν να τον εκβιάζουν ανά πάσα στιγμή. Το ίδιο ευάλωτος ήταν ο αρχιεπίσκοπος και απέναντι στους μοναρχικούς. Ο Δαμασκηνός ήταν ο ιεράρχης, που  βρέθηκε στην κορυφή της Εκκλησίας το 1941 με την παρέμβαση των γερμανών κατακτητών, όρκισε όλες τις κυβερνήσεις των δοσιλόγων και συνεργάστηκε μ’ αυτές. Είναι χαρακτηριστικό το δημοσίευμα της βρετανικής πολιτικής επιθεώρησης «Τhe Week» στις 28 Οκτωβρίου 1945: «…Ο αντιβασιλέας οφείλει τη θέση του αποκλειστικά στους Άγγλους και βρίσκεται κάτω από τις εκβιαστικές απειλές των μοναρχικών να βγάλουν στη φόρα τις επιστολές που είχε στείλει στον Γεώργιο Τσολάκογλου. Οι επιστολές αυτές κυκλοφορούν ήδη και η μία από αυτές πουλήθηκε για πολλές χρυσές λίρες. Ο φόβος ότι ο στρατιωτικός σύνδεσμος ή οποιοσδήποτε άλλος θα μπορούσε να δημοσιεύσει αυτές τις επιστολές, κάνει τον αντιβασιλέα να μη μπορεί να κλείσει μάτι τη νύχτα…».

Πέταξαν τον Παπανδρέου σαν στημένη λεμονόκουπα αφού τους έκανε τη βρώμικη δουλειά

Σε αντίθεση με την περίπτωση του βασιλιά,  που μέχρι και τις 29 Δεκεμβρίου επέμενε πεισματικά στην άρνησή του να ορίσει αντιβασιλιά, η υπόθεση της απομάκρυνσης  του Γεωργίου Παπανδρέου από την πρωθυπουργία ήταν πολύ εύκολη. Απλώς τον πέταξαν σαν τη στημένη λεμονόκουπα, αφού πρώτα τους έκανε τη βρώμικη δουλειά. Και μαζί με το τηλεγράφημα για τον διορισμό αντιβασιλιά έφτασε και η εντολή για την αλλαγή πρωθυπουργού που τα μάζεψε χωρίς να βγάλει μιλιά. Κι ας είχε πει, με τη γνωστή μεγαλοστομία του, στη σύσκεψη στο υπουργείο Εξωτερικών ότι η κυβέρνησή του ήταν «συνταγματικώς αναντικατάσταστος»

Στις 3 του Γενάρη οι Άγγλοι διόρισαν νέο πρωθυπουργό τον Νικόλαο Πλαστήρα. Για να τον πετάξουν κι αυτόν (τον κινηματία του ’22, τον θαυμαστή του Μουσολίνι τη δεκαετία του ’30), σαν στημένη λεμονόκουπα τρεις μήνες μετά στις 18.4.1945, μετά τη δημοσίευση στην ακροδεξιά εφημερίδα «Ελληνικόν Αίμα» επιστολής, που είχε στείλει τον Ιούλιο του 1941 στον πρεσβευτή της Ελλάδας στο καθεστώς του Βισύ. Στην επιστολή ανέφερε ότι η Ελλάδα έπρεπε το 1940 να ζητήσει από τη γερμανική κυβέρνηση να μεσολαβήσει για να σταματήσει ο ελληνοϊταλικός πόλεμος και να μην αναλάμβανε διμέτωπο αγώνα εναντίον της Ιταλίας και της Γερμανίας.

Το μέτωπο Αθήνας- Πειραιά

Στο μέτωπο της Αθήνας-Πειραιά οι βρετανοί μαζί με τμήματα της Τρίτης Ορεινής Ταξιαρχίας συνεχίζουν τις επιθέσεις τους στις ανατολικές συνοικίες με άρματα μάχης, πυροβολικό και υποστήριξη από τη RAF. Στα Εξάρχεια ο λόχος σπουδαστών Λόρδος Μπάυρον καταλαμβάνει την κλινική Σμπαρούνη. Στον Πειραιά βρετανικές δυνάμεις που αποβιβάζονται στον Άι Γιώργη επιτίθενται στα Ταμπούρια- Δραπετσώνα.

Στο άλλο μέτωπο, αυτό της εκκαθάρισης των δυνάμεων του ΕΔΕΣ του Ζέρβα, ο ΕΛΑΣ καταλαμβάνει τη Λευκάδα. Τα τελευταία τμήματα του ΕΔΕΣ διασώζονται από βρετανικά σκάφη που τα μεταφέρουν στην Κέρκυρα.

ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ – ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ

 

«Ο αρχαιολόγος που εξακολουθεί να νομίζει πως τ’ ακρωτηριασμένα σώματα, δεν είναι τίποτε άλλο παρά σπασμένα αγάλματα κτλ., κτλ.»

Καταγραφή του Γιώργου Σεφέρη στις 30 του Δεκέμβρη στις «Μέρες Δ΄ 1 Γενάρη 1941-31 Δεκέμβρη 1944», σ.382,383, εκδόσεις Ίκαρος, Αθήνα 1986:

« Σάββατο, 30 Δεκέμβρη

Σκοτωμοί, πρόσφυγες, κρύο, κι αυτό το γάβγισμα του πολυβόλου. Το πρωί τηλεγράφημα από το Λονδίνο. Ο βασιλιάς διορίζει τον Δαμασκηνό αντιβασιλέα. Η πολιτική  ιντελλιγκέντσια έχει χρεοκοπήσει πέρα για πέρα στην Ελλάδα.

Τον Δαμασκηνό τον γνώρισα λίγο, αφού γύρισα. Έχει μια στερεή φρονιμάδα χωρικού, τούτο τουλάχιστο, δύναμη. Είναι δημοκρατικός^. όχι φανατικός μαινόμενος^.  και τούτο πλεονέκτημα. Πήγαμε και τον είδαμε. Τον ρωτήσαμε πώς του φαίνεται η αντιβασιλεία^. μας αποκρίθηκε με την ακόλουθη παραβολή:

-Σαν ήμουν μικρός, το σχολειό μου ήταν στο άλλο χωριό, μιάμιση ώρα δρόμος από το δικό μου. Κάποτε μου πήραν καινούρια τσαρούχια για τη Λαμπρή. Τα ’βαλα στο δισάκι μου και ξεκίνησα για το σχολειό μου με τα παλιά, για να μην τα χαλάσω. Όμως κάθε τόσο σταματούσα, τα ’βγαζα απ’ το δισάκι μου, τα χάιδευα και τα καμάρωνα τα καινούρια μου τσαρούχια. Εκείνη τη μέρα έβαλα τρεις  ώρες ως το σχολειό μου.

Ήταν πλαγιασμένος στο κρεβάτι του, υπερβολικά μεγάλος για τη στενή κάμαρα, καθώς μου φάνηκε.  Τα μάτια του έλαμπαν καθώς μου διηγούνταν αυτή την ιστορία^. είχε κέφι. Δεν ξέρει καμιά ξένη γλώσσα^. μόνο σαν τον έστειλαν εξορία στη Φανερωμένη, στη Σαλαμίνα, αποστήθισε, για να περάσει την ώρα , υποθέτω, ένα γαλλικό λεξικό.

Ο αρχαιολόγος που εξακολουθεί να νομίζει πως τ’ ακρωτηριασμένα σώματα, δεν είναι τίποτε άλλο παρά σπασμένα αγάλματα κτλ., κτλ.”

« ΔΙΟΡΙΖΟΜΕΝ Υμάς, Αρχιεπίσκοπον Δαμασκηνόν, διά τη παρούσης Δηλώσεως, ως Αντιβασιλέα»

«ΔΗΛΩΣΙΣ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΜΑΚΑΡΙΩΤΑΤΟΝ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΝ

ΗΜΕΙΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ Β΄ ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Εξετάσαντες επισταμένως την τρομεράν κατάστασιν εις ήν περιέστη η προσφιλής Ημών χώρα, συνεπεία περιστάσεων άνευ προηγουμένου  και εκτός παντός ελέγχου και όντες αποφασισμένοι να μη επιστρέψωμεν εις την Ελλάδα ειμή κατόπιν ελευθέρας και ειλικρινούς εκδηλώσεως της εθνικής θελήσεως, έχοντες δε πλήρη εμπιστοσύνην εις την νομιμοφροσύνην και αφοσίωσιν Υμών:

ΔΙΟΡΙΖΟΜΕΝ Υμάς, Αρχιεπίσκοπον Δαμασκηνόν, διά τη παρούσης Δηλώσεως, ως Αντιβασιλέα, δια την περίοδον της παρούσης αρρύθμου καταστάσεως.

Κατ’ ακολουθίαν  Σας εξουσιοδοτούμεν και εξαιτούμεθα όπως λάβητε πάντα τα αναγκαία μέτρα, προς αποκατάστασιν της τάξεως και γαλήνης  εν τω Βασιλείω.

Σας δηλούμεν επιπροσθέτως την επιθυμίαν μας όπως εξακριβωθή δια δημοκρατικών μεθόδων η ελευθέρα εκδήλωσις της θελήσεως του Ελληνικού Λαού, ευθύς ως παρέλθη η παρούσα θύελλα και ούτω συντομευθώσι τα πληγώνοντα την ψυχήν μας δεινά της φιλτάτης Πατρίδος.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Β΄».

Οι επιχειρήσεις Εγγλέζων και Ριμινιτών στις ανατολικές συνοικίες

Αναφορά στις επιχειρήσεις των Εγγλέζων και τμημάτων της 3ης Ορεινής Ταξιαρχίας στις ανατολικές συνοικίες  (Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού «Η απελευθέρωσις της Ελλάδος και τα μετά ταύτην γεγονότα (Ιούλιος 1944-Δεκέμβριος 1945)», σ.210. Έκδοση επί δικτατορίας  1973):

« Αι εκκαθαριστικαί επιχειρήσεις δια την απελευθέρωσιν από τους κομμουνιστάς των ανατολικών συνοικιών των Αθηνών συνεχίσθησαν και κατά την 30ην Δεκεμβρίου. Το Β΄ Συγκρότημα της ΙΙΙ Ε(λληνικής) Ο(ρεινής) Τ(αξιαρχίας) ενήργησεν από των πρωινών ωρών την εξερεύνησιν και εκκαθάρισιν των εκκενωθεισών από τους ελασίτας περιοχών, προωθήσαν τα τμήματά του ως ακολούθως:

Το 2ον Τάγμα συνεπλήρωσε την εκκαθάρισιν της συνοικίας Παγκρατίου μέχρι του Προφήτου Ηλία. Το 3ον Τάγμα κατέλαβε τους συνοικισμούς Βύρωνος και Νέας Ελβετίας και εξέπεμψεν ισχυράς περιπόλους εις τους συνοικισμούς Κουπονίων και Υμηττού. Δύο λόχοι του 154 Τ(άγματος)Ε (θνοφυλακής) κινηθέντες εκ των δυτικώς του Ιλισσού ποταμού θέσεών των εγκατεστάθησαν εις τας καταληφθείσας υπό του KRRG θέσεις δι’ αναλήψεως της αποστολής του.  Έτερα τμήματα των 146 και 147 Τ.Ε. ακολουθούντων τα βρεττανικά τμήματα, επεδόθησαν εις την εξερεύνησιν της υπ’ αυτών καταληφθείσης περιοχής, το 147 Τ.Ε. δια διλοχίας εις Δουργούτι και διλοχίας εις Κατσιπόδι και ολόκληρον το 146 Τ.Ε. εις συνοικισμόν Κυνοσάργους».

«Εις την Ήπειρον αι εθνικιστικαί δυνάμεις υπεχώρησαν εις Πρέβεζαν»

«ΤΟ ΑΝΑΚΟΙΝΩΘΕΝ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΗΓΟΥ κ. ΣΚΟΜΠΥ

Ανακοινωθέν υπ’ αριθ. 47.

Σημαντική πρόοδος  εγένετο υπό των Βρεττανικών Στρατευμάτων εις τας επιχειρήσεις εκκαθαρίσεως των Ν.Α. προαστείων Καισαριανής, Παγκρατίου , Κυνοσάργους και Κατσιποδίου.

Τα στρατεύματά μας Ξηράς υπεστηρίχθησαν υπό πυροβολικού και υπό της Αεροπορίας  η οποία επιτίθεται διά ρουκετών και πολυβόλων εναντίον των οχυρών θέσεων των στασιαστών, των οποίων τα πυρά κατεσίγησαν αποτελεσματικώς.

Μικρά μεταβολή εσημειώθη εις τον Πειραιά, όπου περαιτέρω μικραί περιοχαί εξεκκαθαρίσθησαν.

Εις την Ήπειρον αι εθνικιστικαί δυνάμεις υπεχώρησαν εις Πρέβεζαν, της οποίας η εκκένωσις προχωρεί.

Επικρατεί ησυχία αλλά επιτηρούμεν μετά προσοχής την κατάστασιν».

( Από το «ΔΕΛΤΙΟΝ ΕΙΔΗΣΕΩΝ»  (31.12.44) του « Στρατηγείου των κατά ξηράν εν Ελλάδι Δυνάμεων»)

« Έπιασε και 800 απλούς πολίτες, που τους βάφτισε ελασίτες»

Στις 30 του Δεκέμβρη ο Σκόμπυ έγραφε στο προσωπικό του  ημερολόγιό:

«Ραγδαία βροχή τη νύχτα και το πρωί. Ο Τσώρτσιλ έστειλε τα καλά νέα για το διορισμό από το βασιλέα των ελλήνων του αρχιεπίσκοπου ως αντιβασιλέα. Εξαίρετη πρόοδος κατά τη διάρκεια της ημέρας. Καθάρισαν η Καισαριανή και η Συγγρού. Το Στάδιο και το Νεκροταφείο είναι στα χέρια μας. Το Παγκράτι είναι τώρα εγκλωβισμένο και οι έξοδοι διαφυγής φρουρούνται. Ο εχθρός δέχτηκε πολλές απώλειες. Συνελήφθησαν 800 αιχμάλωτοι και πιάστηκε ποσότητα υλικού…».

Και το σχόλιο του Ορέστη Μακρή καπετάνιουτου Β΄ Συγκροτήματος του ΕΛΑΣ Αθήνας:

«Εμείς είμαστε στο Κορωπί και στο Λιόπεσι κι ο Σκόμπυ νομίζει πως μας έχει κυκλώσει στο Παγκράτι. Έπιασε και 800 απλούς πολίτες, που τους βάφτισε ελασίτες.

(«Ο ΕΛΑΣ της Αθήνας – Άνεμος λευτεριάς στις Ανατολικές και Νότιες συνοικίες 1941-1945:Χρονικό» , σ. 135,  Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1985).

«Φλογερή, συγκινητική η διαταγή. Ούτε λέξη όμως για ενισχύσεις, για ερχομό δυνάμεων»

Ο Σπύρος Κωτσάκης – Νέστορας καπετάνιος του Α΄ Σώματος Στρατού του ΕΛΑΣ Αθήνας γράφει για τις 30 του Δεκέμβρη:

« Πήραμε και διαβιβάσαμε στις μονάδες ημερησία διαταγή της ΚΕ του ΕΛΑΣ:

«Στελέχη και μαχητές, υπερασπιστές της Αθήνας μας. Ένα μήνα τώρα με άφθαστο ηρωισμό, με θαυμαστή αυτοθυσία διεξάγετε νικηφόρα το μεγαλύτερο αγώνα της Νεοελληνικής Ιστορίας μας. Τον υπέρτατο αγώνα της λευτεριάς, της ανεξαρτησίας, της σωτηρίας του λαού μας. Τώρα ο εχθρός με όλα τα μέσα του εντείνει τις προσπάθειές του  για να φέρει γρήγορο αποτέλεσμα και να βγει από το καταστροφικό αδιέξοδο στο οποίο έχει περιπέσει.

Ελασίτες!

Θα τους συντρίψουμε και αυτή την προσπάθεια. Ακλόνητοι θα μείνουμε στις θέσεις μας. Σπιθαμή προς σπιθαμή, σπίτι προς σπίτι θα διεκδικήσουμε την Αθηνα- τη νίκη.

Με το δίκιο μας, με την ψυχή μας, με τα όπλα μας θα τσακίσουμε τον εχθρό.

Μάντακας-Χατζημιχάλης-Σιάντος».

Φλογερή, συγκινητική η διαταγή. Ούτε λέξη όμως για ενισχύσεις, για ερχομό δυνάμεων.

Το σχολιάζω στο Φάνη (σ.σ. Ο Βασίλης Μπαρτζιώτας, γραμματέας της Κομματικής Οργάνωσης Αθήνας του ΚΚΕ).

«Θα ’ρθουν. Υποσχέθηκαν. Θα ’ρθουν», λέει κοφτά».

( Δεκέμβρης του 1944 στην Αθήνα, σ.246, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1986).

Η κατάληψη της κλινικής Σμπαρούνη στα Εξάρχεια από το λόχο σπουδαστών λόρδος Μπάυρον

«Στις 30 του Δεκέμβρη o λόχος σπουδαστών λόρδος Μπάυρον διατάχθηκε να καταλάβει την κλινική Σμπαρούνη που βρισκόταν στη γωνία των οδών Χαριλάου Τρικούπη και Ναυαρίνου. Η κίνηση αυτή αποφασίστηκε σαν αντιπερισπασμός στις επιθέσεις των αντιπάλων σε άλλα σημεία και για ν’ αποκτήσει ο ΕΛΑΣ ένα επιπλέον έρεισμα στη μετωπική γραμμή των Εξαρχείων. Η κλινική έπιανε με τον όγκο της ένα ολόκληρο σχεδόν οικοδομικό τετράγωνο και αντίκριζε διαγώνια το Χημείο, που είχε γίνει οχυρό των χιτών. Ήταν ένα γερό κτίσμα των αρχών του αιών, όπου στεγαζόταν μια φημισμένη κλινική, υπό τη διεύθυνση του καθηγητή Σμπαρούνη. Όταν κατά το μεσημέρι έφτασε και μπήκε μέσα η ομάδα του Γιάννη Ξενάκη (σ.σ.: Ο μεγάλος Έλληνας συνθέτης και αρχιτέκτονας), η κλινική είχε κιόλας καταληφθεί από άλλα τμήματα του λόχου που είχαν προηγηθεί. Βρήκαν την κλινική σε πλήρη λειτουργία παρά την κατάσταση και την έλλειψη των μέσων. Κάποιο απόθεμα φαρμάκων και υλικών πρώτης ανάγκης, όπως επίδεσμοι κλπ, θα κρατούσε ακόμη αρκετές ημέρες. Νοσηλεύονταν πολλοί τραυματίες, κυρίως άμαχοι, χτυπημένοι από αδέσποτες σφαίρες ή από θραύσματα όλων. Ήταν σκορπισμένοι στους θαλάμους του δεύτερου και τρίτου ορόφου, όπου μπαινόβγαιναν νοσοκόμες κάποιας ηλικίας, όχι πολύ περιποιημένες, με τα χαρακτηριστικά του προσώπου τους τραβηγμένα από την κούραση. Στον πρώτο όροφο λειτουργούσαν τα χειρουργεία. Κι εδώ οι γιατροί ήταν μεγάλοι στην ηλικία. Δεν έβλεπες νέους. Το προσωπικό αντιμετώπιζε τους εισβολείς με ψυχραιμία και κάποια, θα ’λεγε κανείς, αδιαφορία. Και συνέχιζε τη δουλειά του όπως πρώτα.

 

Σε κάποια στιγμή εμφανιστηκε κι ο ίδιος ο Σμπαρούνης. Ήταν ένας επιβλητικός άνδρας, γύρω στα εξήντα με εξήντα  πέντε, με μεγάλο καθαρό πρόσωπο κι άσπρα , ίσια μαλλιά. Φορούσε μια μακριά στρατιωτική χλαίνη κι έπιασε ν’ αστειεύεται μ’ ένα συναγωνιστή που φορούσε κι αυτός στρατιωτική χλαίνη με το σήμα του ιατρικού σώματος. Ποιός ξέρει που την είχε βρει. «Καλώς ορίσατε, κύριε αρχίατρε», του λέει γελώντας.

Η κατάληψη της κλινικής από τον ΕΛΑΣ έγινε αμέσως αντιληπτή από το Χημείο. Βολές άρχισαν να έρχονται στα παράθυρα. Οι νοσοκόμες τράβηξαν τα κρεβάτια των αρρώστων και των τραυματιών μακριά απ’ αυτά. Τα παιδιά του λόχου έφεραν σάκους με άμμο-ήταν ένας είδος που, κατά περίεργο τρόπο, διέθετε σε αφθονία ο ΕΛΑΣ- και τους τοποθέτησε , τον ένα πάνω στον άλλο, στα παράθυρα που κοίταζαν προς το Χημείο. Δυστυχώς ο Ηλίας από την ομάδα του Ξενάκη ήταν το πρώτο θύμα. Καθώς έσκυψε για μια στιγμή αστόχαστα από το γωνιακό παράθυρο του δευτέρου ορόφου, μια ριπή από απέναντι τον πέτυχε στο δεξί του χέρι και του το έκοψε από τον καρπό. Το κοίταζε σαν χαζός, καθώς κρεμότανε από μια πέτσα, ενώ το αίμα είχε πλημμυρίσει το πάτωμα. Τον τράβηξαν στο χειρουργείο απ’ όπου βγήκε ύστερα από κάμποση ώρα με το χέρι του κολοβό, τυλιγμένο σε γάζες, να κρέμεται μ’ έναν επίδεσμο από τον λαιμό. Έκανε μορφασμούς γιατί είχαν αρχίσει οι πόνοι. Οι νοσοκόμες τον ξάπλωσαν σ’ ένα κρεβάτι κι έτσι τέλειωσε η σταδιοδρομία του ως μαχητή του ΕΛΑΣ.

Νύχτωσε. Οι πυροβολισμοί σταμάτησαν κι επικράτησε απόλυτη ησυχία γεμάτη ανησυχία κι ακαθόριστες απειλές. Ένας θάλαμος είχε επιταχθεί προς τη μεριά του ακάλυπτου χώρου για τα παιδιά του λόχου σαν κατάλυμά τους, αφού τον άδειασαν από τους ασθενείς. Μερικοί λαγοκοιμόντουσαν στα κρεβάτια τους, άλλοι κάπνιζαν (…).

Σε κάθε όροφο ξαγρυπνούσε μια νυχτερινή προϊσταμένη. Όμως καμία προϊσταμένη δεν καθόταν στη θέση της. Πήγαιναν κι έρχονταν σαν σκιές, ανήσυχες και συγχυσμένες. Στον τρίτο όροφο βρίσκει την προϊσταμένη στο γραφείο της, σε μια εσοχή του διαδρόμου, να συμπληρώνει κάτι στο τετράδιο της, λογοδοσίας. Σήκωσε το κεφάλι της μόλις τον είδε και τον εξέτασε προσεκτικά. Ήταν κάπου σαράντα χρόνων, τα μαλλιά της γκριζωπά και το ύφος της έδειχνε φροντίδα και λύπη. «Δε μου λες, καλό μου παιδί», του κάνει επιτηδευμένα φιλικά και ευγενικά. «Γιατί το κάντε αυτό; Εμείς εδώ

Έχουμε κάποια αποστολή. Εκτελούμε ένα έργο. Γιατί μας μπλέκετε; Τώρα κινδυνεύουμε όλοι μας και πριν απ’ όλους οι ασθενείς μας. Είναι σωστό η κλινική να γίνει πεδίο μάχης; Πολλοί νοσηλευόμενοι είναι άλλωστε δικοί σας. Τι θα γίνουν όλοι αυτοί οι αδύναμοι άνθρωποι;». Τα ερωτήματα αυτά διατυπώθηκαν με πραγματική αγωνία κι ο Αργύρης βρέθηκε για λίγο σε δύσκολη θέση και αμηχανία. Ύστερα όμως από κάποια σκέψη και χωρίς να μπορεί να κρύψει τη στενοχώρια του, της απάντησε ότι αυτοί που αποφασίζουν θα είχαν σοβαρούς λόγους γι’ αυτή την κίνηση. Κι ένας από αυτούς ασφαλώς θα ήταν ότι οι χίτες βρίσκονταν ακριβώς απέναντι κι έπρεπε να τους προλάβουμε, να μην καταλάβουν εκείνοι την κλινική. «Κι είδες;» πρόσθεσε. «Εμείς δε ρίξαμε από δω ούτε τουφεκιά, ενώ αυτοί βαρούν στο ψαχνό»…».

( Μαρτυρία του Σπύρου Τζουβέλη, μαχητή του λόχου Λόρδος Μπάυρον, στο βιβλίο του «Μέρες και νύχτες του Δεκέμβρη», σ.75-79, εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2003)

Διαβάστε στο επόμενο: Ο Δαμασκηνός ορκίζεται αντιβασιλιάς

ΟΛΑ ΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΟΥ ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΟΣ «ΜΕΡΕΣ ΤΟΥ ΔΕΚΕΜΒΡΗ ΄44» Εδώ