Το ΚΚΕ για τους σλαβομακεδόνες- Δαμασκηνός: «Εθνική κολυμβήθρα η Μακρόνησος»
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ
ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ
ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ
2 Στην Πελοπόννησο αρχίζει η εκκαθαριστική επιχείρηση «Περιστερά» του Α΄ Σώματος Στρατού υπό τον στρατηγό Τσακαλώτο. Θα ολοκληρωθεί στα τέλη Μαρτίου με την ουσιαστική διάλυση της 3ης Μεραρχίας του ΔΣΕ.
12 Τμήματα της 10ης Μεραρχίας του ΔΣΕ μπαίνουν στη Νάουσα και εξουδετερώνουν όλες τις κυβερνητικές δυνάμεις. Θα μείνουν στην πόλη έως τις 13 Ιανουαρίου.
19 Η κυβερνητική κρίση επιλύεται. Ο Θεμιστοκλής Σοφούλης σχηματίζει και πάλι κυβέρνηση που επαναφέρει τον Αλέξανδρο Παπάγο στην ενεργό υπηρεσία και του αναθέτει την αρχιστρατηγία.
«Ελευθερία» 20.1.1949
19-21 Δυνάμεις της 1ης Μεραρχίας του ΔΣΕ (διοικητής ο Χαρίλαος Φλωράκης-Γιώτης) και της 2ης ( Γιάννης Αλεξάνδρου-Διαμαντής) καταλαμβάνουν το Καρπενήσι. Οι κυβερνητικές δυνάμεις ανακατέλαβαν την πόλη στις 8 Φεβρουαρίου.
Αξιωματικοί και μαχητές του λόχου ασφαλείας της 2ης Μεραρχίας του ΔΣΕ στο Καρπενήσι.
25 Μήνυμα της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης με ειρηνευτικές προτάσεις: Άμεση αποχώρηση όλων των ξένων στρατιωτικών δυνάμεων, άμεση ανακωχή, γενική πολιτική αμνηστία, αποκατάσταση πολιτικών και συνδικαλιστικών ελευθεριών, έναρξη διαπραγματεύσεων για σχηματισμό κυβέρνησης αποδεκτής και από τα δυο μέρη, ελεύθερες εκλογές μέσα σε δύο μήνες.
28 Με απόφαση του Πρωτοβάθμιου Συνοδικού Δικαστηρίου καθαιρούνται 28 κληρικοί για τη συμμετοχή τους στην Εθνική Αντίσταση («επί αναμίξει εις οργανώσεις έξω του πλαισίου της Εκκλησίας και μεγίστω σκανδαλισμώ της συνειδήσεως των χριστιανών»).
30-31 Συνέρχεται στο Γράμμο η 5η Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του. ΚΚΕ. Στην Ολομέλεια αυτή με εισήγηση του Ζαχαριάδη για «λόγους τακτικής», να αντιμετωπιστεί δηλαδή η επιρροή της τιτοικής Γιουγκοσλαβίας στους σλαβομακεδόνες που υποστήριζαν το ΔΣΕ και πολλοί ήταν μαχητές του, το ΚΚΕ επανήλθε στην παλιά θέση για «την πλήρη εθνική αποκατάστασή τους», εφόσον το επιθυμούσαν. Λίγους μήνες μετά, τον Οκτώβριο του 1949 στην 6η Ολομέλεια η θέση αυτή χαρακτηρίστηκε λαθεμένη αφού δεν έπαιρνε υπόψη τις πληθυσμιακές πραγματικότητες που είχαν διαμορφωθεί μετά το 1913 (σ.σ. τις Συνθήκες Βουκουρεστίου και Νειγύ, τις ανταλλαγές πληθυσμών, αλλά και τη Μικρασιατική Καταστροφή με τον ερχομό των προσφύγων), ακυρώθηκε και επανήλθε η προηγούμενη περί εθνικής ισοτιμίας των μειονοτήτων. Στην ίδια Ολομέλεια αποφασίζεται η καθαίρεση του Μάρκου Βαφειάδη από το Πολιτικό Γραφείο και η διαγραφή του από μέλος του ΚΚΕ.
Τα ηγετικά στελέχη του ΚΚΕ στο Γράμμο: Β. Μπαρτζιώτας, Πολ. Δανιηλίδης, Ν. Ζαχαριάδης, Μιχ. Σινάκος, Κ. Καραγιώργης, Μ. Πορφυρογένης, Δ. Βλαντάς, Π. Μαυρομάτης, Ι. Ιωαννίδης, Κ. Λουλές,, Χρύσα Χατζηβασιλείου, Απ. Γκρόζος, Λ. Στρίγκος, Γ. Ερυθριάδης, Αλέγκρα Σκύφτη, Ζ. Ζωγράφος, B. Kοτσάβρας, Β. Βασβανάς,Γ. Γούσιας, Κ. Κολιγιάννης.
ΔΙΕΘΝΗ
7 Ο αμερικανός υπουργός Εξωτερικών στρατηγός Μάρσαλ παραιτείται. Νέος υπουργός ο Ντην Άτσεσον.
15 Οι κινέζοι εθνικιστές εγκαταλείπουν το Τιεν Τσιν. Στις 22 ο Τσιάγκ Και-σεκ εγκαταλείπει το Νανκίν και καταφεύγει στη Φορμόζα. Την ίδια μέρα ο Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός της Κίνας καταλαμβάνει το Πεκίνο.
26 Φθάνει στην Κωνσταντινούπολη ο νέος Οικουμενικός Πατριάρχης Αθηναγόρας. Ο νέος Πατριάρχης φθάνει στην Πόλη με το προσωπικό αεροσκάφος του προέδρου Τρούμαν «Ιερά Αγελάς».
Aρχιεπίσκοπος: « Εθνική κολυμβήθρα η Μακρόνησος»
Από τις πρωτοχρονιάτικες ευχές για το 1949 του αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού στους Μακρονησιώτες, μέσω της «Φωνής της Πατρίδος», ενός από τα πολλά έντυπα που εξέδιδε η διοίκηση του στρατοπέδου:
«… Το έθνος ολόκληρον σας περιβάλλει με αγάπην και εμπιστοσύνην, διότι έχετε την τιμιότητα και την ειλικρίνειαν να επιστρέψητε και να εμμένετε σταθεροί πλέον εις τας ιερωτέρας και υψηλοτέρας και ευγενεστέρας των παραδόσεων, εις τας παραδόσεις του ενδοξοτέρου έθνους του κόσμου (…) Το 1949 σας ευρίσκει λευκούς, αναβαπτισμένους εις την εθνικήν κολυμβήθραν, φωτόμορφα τέκνα της αιωνίας και χριστιανικής Ελλάδος, επάνω εις τας επάλξεις των αγώνων…»
«Εκκλησία» 15.1.1949, σ. 18-19.
Η Εκκλησία στη μάχη για την «αναμόρφωση των παραστρατημένων».Ο τότε αρχιμανδρίτης ( και μετέπειτα μητροπολίτης Πρεβέζης) Στυλιανός Κορνάρος, ιερέας του στρατοπέδου συγκέντρωσης στη Μακρόνησο. Δίπλα του, ο διοικητής του στρατοπέδου Σκαλούμπακας.
Ο Παύλος, ο Μαρκεζίνης και η ουρά της στολής του Παπάγου
Από τις ημερολογιακές σημειώσεις του αμερικανού δημοσιογράφου Σάυρους Σούλτσμπέργκερ:
« Αθήνα, 3 Ιανουαρίου 1949
Απόψε είχα με τον βασιλέα Παύλο μία συνομιλία, που κράτησε μιάμιση ώρα, στο εξοχικό παλάτι του στο Τατόι (…) Είπε πως θα έπαυε την τωρινή ελληνική κυβέρνηση. Θα ’δινε την ευκαιρία στα πολιτικά κόμματα να σχηματίσουν μια κυβέρνηση συνασπισμού. Αν δεν συμφωνούσαν σ’ αυτό, θα πρότεινε μια εξωκομματική κυβέρνηση με τον στρατηγό Παπάγο- τον ήρωα του πολέμου κατά του Άξονα και τωρινό αυλάρχη- πρωθυπουργό (…).
« Ο Παύλος, παρακινούμενος από την ικανή αλλά φιλόδοξη γυναίκα του, θέλει να κυβερνήσει αυτός προσωπικά τη χώρα, αντί να παραμείνει μια ‘‘φιγούρα’’».
Η εντύπωσή μου από ολ’ αυτά, είναι ότι ο Παύλος, παρακινούμενος από την ικανή αλλά φιλόδοξη γυναίκα του, θέλει να κυβερνήσει αυτός προσωπικά τη χώρα, αντί να παραμείνει μια «φιγούρα», ένας συνταγματικός μονάρχης. Τα δυό κύρια πρόσωπα στο σχεδιαζόμενο Υπουργείο θα είταν ο Παπάγος και ο Μαρκεζίνης. Ο Παπάγος είναι αυλάρχης και επομένως ένας από τους στενώτερους προσωπικούς φίλους του Παύλου. Ο Μαρκεζίνης θα ’χε μια θέση «κλειδί» στο υπουργείο. Η τελευταία θέση που είχε, είταν η θέση αυλικού υπαλλήλου και επομένως συνδέεται πολύ στενά με τον βασιλιά. Κατά τη γνώμη μου, ο Μαρκεζίνης αποβλέπει να γίνει δεξιός δικτάτορας κάτω από αριστερή μεταμφίεση, και θα ’θελε να επαναλάβει τη σταδιοδρομία του Μεταξά και ν’ ανέβει στην εξουσία πιασμένος από την ουρά της στολής του Παπάγου…».
Σάυρους Σουλτσμπέργκερ « Πολιτικά Παρασκήνια της Εποχής μας», σε μετάφραση Κοσμά Πολίτη, σ. 557-559, εκδόσεις Α. Καραβία-Α. Δημητριάδη, Αθήνα 1972.
« Η Φρουρά της Ναούσης δεν απαντά- Διεκόπη η επαφή με τους ηρωικώς αμυνομένους εντός της Ναούσης»
«ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ ΝΑΟΥΣΗΣ,14 ( Του πολεμικού απεσταλμένου μας). Η «Ταξιαρχία» δεν απαντά! Ήταν μιά θλιβερή διαπίστωσις χθες το απόγευμα, όταν έπειτα από εξήντα και πλέον ωρών ηρωικήν αντίστασιν, κατά την διάρκειαν της οποίας ο ταξίαρχος Κατσουρίδης, κατηύθυνε δια του ασυρμάτου από την φλεγόμενην Νάουσαν και τα πυρά του πυροβολικού των εντός της πόλεως εθνικών δυνάμεων, εσίγησεν αποτόμως. Όλες οι αγωνιώδεις προσπάθειες να επανασυνδεθούν αι εξωτερικαί δυνάμεις με την φρουράν της πόλεως, απέβησαν άκαρποι, καίτοι συνεχίσθησαν όλην την νύκτα. Και μόλις σήμερα το πρωί από τους πρώτους φυγάδας της κολάσεως της Ναούσης εγνώσθησαν τα περιστατικά υπό τα οποία εγράφη ο θλιβερότατος επίλογος της σκληράς τύχης των υπερασπιστών της Ναούσης…».
«Το Φως», Θεσσαλονίκης, 15.1.1949.
O Παπάγος και η πειθαρχία στο Στρατό
« … Η κυβέρνηση Σοφούλη ανασχηματίστηκε στις 20 Ιανουαρίου του 1949. Εγώ ανέλαβα το υπουργείο των Στρατιωτικών, κυρίως για να διευκολύνω τον Αλ. Παπάγο μετά την ανάληψη της αρχιστρατηγίας. Εξεχώρησα δηλαδή δικαιώματα που είχα ως υπουργός Στρατιωτικών στον αρχιστράτηγο, γιατί του ήταν αναγκαία για την άσκηση των καθηκόντων του.
Ανέλαβε λοιπόν την ώρα αυτή-την κρίσιμη- την αρχιστρατηγία ο Παπάγος. Λίγες μέρες αργότερα έγινε η επιδρομή στο Καρπενήσι και λίγες εβδομάδες αργότερα η πρώτη επιδρομή και η εισβολή στη Φλώρινα. Και λέω η πρώτη, γιατί τη δεύτερη, που έγινε τον Απρίλιο, την έζησα από κοντά ως υπουργός Στρατιωτικών.
Πάντως, από την ώρα που ανέλαβε ο Παπάγος η πειθαρχία στο στρατό αποκαταστάθηκε πλήρως. Οι πρωτοβουλίες των διαφόρων αντιστρατήγων έπαυσαν να εκδηλώνονται με τρόπο που ήταν δυνατόν να διαταράξουν την ενότητα της τακτικής του αγώνα και έτσι φτάσαμε στον Αύγουστο του 1949, ο οποίος ήταν αποφασιστικός και τελεσίδικος , για τον εμφύλιο πόλεμο της εποχής εκείνης…».
Παναγιώτης Κανελλόπουλος «Η ζωή μου…η αλήθεια για τις κρίσιμες στιγμές της Ιστορίας του Έθνους από το 1915-1980», σ. 109, εκδόσεις Διον Γιαλλελής, Αθήνα 1985.
«Ένας νέος συνθέτης»
Απόσπασμα από σημείωμα της Σοφίας Σπανούδη στα «Νέα», στις 20 Ιανουαρίου 1949, με τίτλο «΄Ενας νέος συνθέτης»:
« Δεν θα συγχωρήσω ποτέ στον εαυτό μου ότι το νέο αυτό μουσικό ελληνικό δαιμόνιο, που ονομάζεται Μάνος Χατζηδάκης, μου το παρουσίασε χθες στο πρόγραμμα του ρεσιτάλ του ένας ξένος-μεγάλος καλλιτέχνης Τζούλιους Κάτσιεν, με τις εκτελέσεις μιας σειράς από δέκα συνθέσεις του που συγκλόνισαν τον κόσμο σαν μια αποκάλυψις. Είχα καθήκον να τον ανακαλύψω και να γράψω για το νέο αυτό δημιουργικό ταλέντο, που συναρπάζει με την κατακτητική του δύναμη και με μια πρωτόφαντη χάρι. Δεν φταίω όμως εγώ αν ο νέος αυτός Έλλην συνθέτης θέτει «εαυτόν υπό τον μόδιον» και όχι «επί την λυχνίαν» όπως επιτάσσουν τα λόγια του Θεανθρώπου. Καθήκον μας τώρα είνε να ρίξωμε επάνω στην άγνωστη αυτή μουσική φυσιογνωμία ένα άπλετο φως, για να την γνωρίσουν όλοι στον τόπο μας, στον οποίο κάθε τέτοιο φανέρωμα πρέπει να χαιρετίζεται σαν ελπιδοφόρος εθνικός οιωνός και μια απαρχή νέας δημιουργίας…».
ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ
ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ
ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ
2 Τμήματα του ΔΣΕ μπαίνουν στα Τρίκαλα.
8 Oι κυβερνητικές δυνάμεις ανακαταλαμβάνουν το Καρπενήσι- Την ίδια μέρα τμήματα της 6ης Μεραρχίας του ΔΣΕ μπαίνουν στις Σέρρες.
Αναγνωριστικό αεροσκάφος Χάρβαρδ που καταρρίφθηκε από τα πυρά των μαχητών του ΔΣΕ στον Άι- Γιώργη, στην άκρη του Καρπενησίου. Μέσα σ’ αυτό επέβαιναν ο αμερικανός συνταγματάρχης Έντνερ και ο έλληνας πιλότος Παν. Τσούκας.
12 Αρχίζει η αποτυχημένη επίθεση του ΔΣΕ για την κατάληψη της Φλώρινας.
Νεκροί του ΔΣΕ από τη μάχη της Φλώρινας. Ο στρατός τους έθαψε με μπουλντόζες, μαζί και με τραυματίες που ζούσαν ακόμη, σε χωράφι στην άκρη της πόλης.
20 Δολοφονείται στα κρατητήρια της Γενικής Ασφάλειας στην Αθήνα ο Μήτσος Παπαρήγας, παλαίμαχο στέλεχος του ΚΚΕ και γενικός γραμματέας της ΓΣΕΕ.
Ο Μήτσος Παπαρήγας.
ΔΙΕΘΝΗ
1 Η Ουγγαρία ανακηρύσσεται Λαϊκή Δημοκρατία.
8 Η Ιρλανδία αρνείται να μπει στο ΝΑΤΟ, όσο το βόρειο τμήμα της χώρας εξακολουθεί να κατέχεται από τους βρετανούς. Αντίθετα η Νορβηγία (στις 20) αποφασίζει την είσοδό της.
14 O καθολικός πριμάτος της Ουγγαρίας καρδινάλιος Γιόζεφ Μιντζσέντυ καταδικάζεται σε ισόβια δεσμά για ανατρεπτική δραστηριότητα. Στην απολογία του αποδέχεται τις κατηγορίες, αλλά ο Πάπας Πίος ο 12οςυποστηρίζει ότι σε βάρος του καρδιναλίου ασκήθηκε πίεση και του χορηγήθηκαν φάρμακα για να αποδεχθεί τις κατηγορίες.
«Εξηρθρώθη η ΕΠΟΝ Σπουδαστών»
« Υπό οργάνων της της Γενικής Ασφαλείας συνελήφθησαν οι Γ. Παπαχαραλάμπους, Θ. Καρράς, Γεωργία Παπασωτηρίου, φοιτηταί της Ιατρικής, Ε. Κούνουπας, Τασία Παπαγρηγορίου, Ν. Βακάλης, Η. Μωραίτου φοιτηταί της Οδοντιατρικής, Ι. Ροβύθης φοιτητής της Χημείας, Ν. Σολωμός σπουδαστής του Πολυτεχνείου, Ν. Σκουρολιάκος και Ν. Σταυρουλάκης πολιτικοί μηχανικοί, στελέχη της ΕΠΟΝ σπουδαστών, κατηγορούμενοι ότι προσεπάθουν δια παντός μέσου να επανασυστήσουν την διαλυθείσαν κομμουνιστικήν οργάνωσιν ΕΠΟΝ.
«Εμπρός» 1.2.1949.
Αρχηγός των κομμουνιστών υπό των οποίων εγένετο η προσπάθεια της ανασυγκροτήσεως της εν λόγω κομμουνιστικής οργανώσεως, ήτο ο μηχανικός Σκουρολιάκος, σύνδεσμος δε μεταξύ των συλληφθέντων στελεχών ο σπουδαστής Καρράς. Οι Κουνούπας και Γεωργία Παπασωτηρίου ήσαν υπεύθυνοι δια την Ιατρικήν Σχολήν, Οι Βακάλης και Τασία Παπαγρηγορίου δια την Οδοντιατρικήν, Ο Ροβύθης δια την σχολήν Χημικών και ο Σολωμός δια την ΕΠΟΝ Πολυτεχνείου…».
«Εμπρός»,1.2.1949
«Να εμποδίσουμε να στέλνονται στους Έλληνες κομμουνιστές στρατιωτικά εφόδια μέσω Γιουγκοσλαβίας»
Από τις σημειώσεις του Σάυρους Σουλτσμπέργκερ:
« Ουάσιγκτον, 5 Φεβρουαρίου 1949
Σήμερα το απόγευμα κουβέντιασα με τον Μπομπ Τζόυς περί Γιουγκοσλαβίας. Μόλις έχει τελειώσει μια έκθεση για το τμήμα σχεδιασμού πολιτικής του υπουργείου εξωτερικών, που θα προσδιορίσει μια νέα πολιτική απέναντι της Γιουγκοσλαβίας. Πρόκειται περί άκρως μυστικού σχεδίου και δεν μπορώ να γράψω ακόμα σχετικά μ’ αυτό. Σε γενικές γραμμές, το σχέδιο προγραμματίζει:
Ο Τίτο πρέπει οπωσδήποτε να παραμείνει σαν ένας ανεξάρτητος αιρετικός μέσα στην κομμουνιστική σφαίρα, κι αυτό έχει την ίδια μεγάλη σημασία για την Ασία όσο και για την Ευρώπη.
«Ο Τίτο πρέπει οπωσδήποτε να παραμείνει σαν ένας ανεξάρτητος αιρετικός μέσα στην κομμουνιστική σφαίρα, κι αυτό έχει την ίδια μεγάλη σημασία για την Ασία όσο και για την Ευρώπη».
Για να γίνει αυτό, δεν πρέπει ν’ αφήσομε τον Τίτο να λιμοκτονήσει. Θα του στείλουμε τα αναγκαία εμπορεύματα και εφόδια όπως συστήνει ο πρεσβευτής Κάννον.
Δεν θα επιχειρήσουμε να προβάλουμε περιοριστικούς πολιτικούς όρους.
Θα δοκιμάσουμε, ωστόσο, να εξασφαλίσουμε το κλείσιμο των ελληνικών και αλβανικών συνόρων για να εμποδίσουμε να στέλνονται στους Έλληνες κομμουνιστές στρατιωτικά εφόδια μέσω Γιουγκοσλαβίας».
Σάυρους Σουλτσμπέργκερ « Πολιτικά Παρασκήνια της Εποχής μας», σε μετάφραση Κοσμά Πολίτη, σ. 563-564, εκδόσεις Α. Καραβία-Α. Δημητριάδη, Αθήνα 1972.
«Εθνικαί δυνάμεις εισήλθον χθες εις το Καρπενήσι- Ο εχθρός καταδιώκεται»
«Έκτακτον ανακοινωθέν 8-2-49 ωρα 16
Κοινοποιείται το κατωτέρω σήμα:
Τμήματα 45ης Ταξιαρχίας ανέτρεψαν μετά πείσμονα αντίστασιν συμμορίτας κατέχοντας ανατολικά υψώματα Καρπενησίου.
Τμήματα εισέρχονται εις μαρτυρικήν πόλιν από 14.40 ώρας. Πληθυσμός αλλόφρων υποδέχεται τα τμήματα. Μικρά παιδιά σβύνουν και καταστρέφουν τας προδοτικάς επιγραφάςτων Εαμοσλαύων. Εχθρός καταδιώκεται προς Δυσμάς και Βορειο δυσμάς.
Εκ του Γενικού Επιτελείου Στρατού»
«Εμπρός», 9.2.1949.
« Ο κ. Καραμανλής εις το Καρπενήσιον»
«Τηλεγραφούν εκ Λαμίας ότι ο υπουργός της Προνοίας κ. Καραμανλής έφθασε χθες την μεσημβρίαν εις Καρπενήσιον συνοδευόμενος υπό υπαλλήλων διαφόρων υπηρεσιών. Μετά της συνοδείας του κ. υπουργού προωθήθησαν εις Καρπενήσιον διάφορα εφόδια, σκηναί, υγειονομικόν και φαρμακευτικόν υλικόν και είδη περιθάλψεως δια τους πληγέντας κατοίκους της κωμωπόλεως».
«Εμπρός», 12.2.1949.
Ο Κώνσταντίνος Καραμανλής στο Καρπενήσι μαζί με τον διοικητή της ΑΣΔΣΕ Παυσανία Κατσώτα ( Αρχείο Μουσείου Μπενάκη).
Aύριο: O υπουργός Στρατιωτικών Παναγιώτης Κανελλόπουλος δηλώνει: «Η Πελοπόννησος δύναται να θεωρηθή πλέον ως οριστικώς εκκαθαρισθείσα»-Τελευταία μεγάλη νικηφόρα επιχείρηση του ΔΣΕ. Τμήματά του διεισδύουν στο Γράμμο και τον ανακαταλαμβάνουν- Έκκληση της ΠΔΚ στη ΓΣ του ΟΗΕ: «Για να πετύχουμε ειρήνη και γαλήνη είμαστε έτοιμοι να κάνουμε τις πιο μεγάλες υποχωρήσεις».
