1949 Σεπτέμβριος-Οκτώβριος: Συνάντηση Ζαχαριάδη-Στάλιν

Το «ντοκουμέντο της λίμνης Ρίτσα»- 6η Ολομέλεια της Κ.Ε. του ΚΚΕ: «Νέα κατάσταση, νέα καθήκοντα»

 

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ

ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ

26 Eκτελείται  στο  Γουδί το μέλος του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΕ Στέργιος Αναστασιάδης.

28 Θάνατος του πρώην αρχιεπισκόπου Χρυσάνθου, ανθρώπου των ανακτόρων και πολιτικού εκπροσώπου του εξόριστου βασιλιά Γεωργίου Β΄ στην κατοχική Αθήνα.

29-30 Συνέρχεται στο Μπουρέλι της Αλβανίας η Συνδιάσκεψη των κομματικών οργανώσεων των τμημάτων του ΔΣΕ στο Γράμμο-Βίτσι, με τη συμμετοχή  325 αντιπροσώπων.

29 Η Πολιτική Επιτροπή του ΟΗΕ αποφασίζει τη συγκρότηση επιτροπής μεσολάβησης μεταξύ της Ελλάδας και των βορείων γειτόνων της.

30 Η κυβέρνηση του Αλέξανδρου Διομήδη καταθέτει στη Βουλή το σχέδιο ψηφίσματος για ίδρυση του Οργανισμού Αναμορφώσεως Μακρονήσου.

ΔΙΕΘΝΗ

2 Ο Τίτο καταγγέλλει το σύμφωνο αεροπορικής και ναυτικής συνεργασίας με την ΕΣΣΔ.

16 Στη Βουδαπέστη αρχίζει η δίκη του Λάσλο Ράικ με την κατηγορία της «κατασκοπίας υπέρ της Γιουγκοσλαβίας». Θα καταδικασθεί σε θάνατο και θα εκτελεσθεί.

29 Η  ΕΣΣΔ καταγγέλλει το σύμφωνο φιλίας με τη Γιουγκοσλαβία του Τίτο.

« Ο Γιώτης καταδιωκόμενος εγκατέλειψε το άλογό του. Είναι εγκλωβισμένος εις Άγραφα»

« Λαμία 2. To συμμοριακόν συγκρότημα Γιώτη υπέστη χθες εις την περιοχήν Αγράφων το πρώτον σοβαρόν πλήγμα. Η επιτυχής δράσις των εθνικών τμημάτων ενέσπειρε τον πανικόν εις τας τάξεις των συμμοριτών, ο δε Γιώτης δια να σωθεί εγκατέλειψε τον ίππον του εις χείρας του στρατού. Οι συλληφθέντες αιχμάλωτοι κατέθεσαν ότι δεν ήλπιζον να συναντήσουν εθνικάς δυνάμεις. Η συμμορία είχε σκοπόν να συγκεντρώσει περί αυτήν τους περιπλανωμένους συμμορίτας.

Κατά την εν λόγω επιχείρησιν κατεμετρήθησαν 18 νεκροί συμμορίται και συνελήφθησαν 13. Περισυνελέγησαν 41 έμφορτα ζώα ως και βαρείς όλμοι και άλλο υλικόν εγκαταλειφθέν. Εις την μάχην μετέσχεν ενεργώς και η αεροπορία. Ο στρατός καταδιώκει τους συμμορίτας».

Λάρισα 2. Αύριον την πρωίαν θα ριφθεί δι’ αεροπλάνων εις τους συμμορίτας του Γιώτη η κατωτέρω προκήρυξις του Διοικητού του Σ.Κ.Ε. Στρατηγού κ. Πεντζοπούλου:

«Το Βίτσι έπεσε. Ο Γράμμος έπεσε. Τα δύο «άπαρτα φρούρια» σας έγιναν οι τάφοι σας. Κανόνια-πολυβόλα-όπλα όλα βρίσκονται στα χέρια του στρατού μας. Χιλιάδες οι νεκροί και οι αιχμάλωτοι. Όλα τα σύνορα έκλεισαν. Οι ληστοπροδότες αρχηγοί σας τρομαγμένοι ετράπησαν στο αλβανικό έδαφος.

Ο προδότης αρχηγός σας ο Γιώτης για να σωθή εγκατέλειψε και το άλογό του ακόμη. Ελπίδα σωτηρίας δεν υπάρχει. Θα σκοτωθείτε όλοι σας οπωσδήποτε.

Ένας δρόμος σωτηρίας σας υπάρχει. Αυτός που σας δείχνουνε οι σύντροφοί σας. Να παραδοθείτε αμέσως με τον οπλισμό στον Εθνικό Στρατό.

Παραδοθείτε και σας υπόσχομαι εγώ ο Στρατιωτικός διοικητής, ότι θα σας στείλω αμέσως στα σπίτια σας, στους γονείς σας, στα παιδιά σας, που σας περιμένουν με λαχτάρα. Σημειώσατε την υπόσχεσίν μου αυτήν και παρουσιασθείτε αμέσως.

Μη ακούτε τις ψευτιές των ληστοκαπεταναίων. Αν δεν παρουσιασθείτε σας λέγω: Θα πεθάνετε οπωσδήποτε.

Ο πόλεμος δια τους αρχηγούς σας ετελείωσε. Τρέξατε να σωθείτε. Σας το ξανατονίζω. Θα σας στείλω στα σπίτια σας αμέσως. Αλλοιώς θα σκοτωθείτε.

Στρατηγείον Κεντρ. Ελλάδος

Θ. ΠΕΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

Υποστράτηγος- Διοικητής»

«Θάρρος» Τρικάλων 3.9.1949.

Tα σχέδια για εισβολή στην Αλβανία

Απόσπασμα συνέντευξης του αντιπροέδρου της κυβέρνησης Σοφοκλή Βενιζέλου στον ανταποκριτή του ραδιοφωνικού σταθμού του Λονδίνου:

«.. Η ελληνική κυβέρνησις αντιμετώπισε το ζήτημα να διατάξη τας εθνικάς δυνάμεις να καταδιώξουν τους Έλληνας συμμορίτας εντός του Αλβανικού εδάφους, αλλά τελικώς αποφάσισε να ακολουθήση την συμβουλήν των συμμάχων, οίτινες συνέστησαν, όπως η Ελλάς αποφύγη, έναντι θυσιών, μίαν τοιαύτην ενέργειαν».

«Το Βήμα», 8.9.1949.

Το «Ντοκουμέντο της Λίμνης Ρίτσα»

Αμέσως μετά την ήττα του ΔΣΕ στο Γράμμο και το Βίτσι ο Νίκος Ζαχαριάδης στις 4 Σεπτεμβρίου το βράδυ έφυγε  για τη Σοβιετική Ένωση. Εκεί συναντήθηκε με την ηγεσία του ΚΚΣΕ και  παρουσίασε κείμενο μεταφρασμένο στα ρωσικά το οποίο αφού είδαν οι σοβιετικοί ηγέτες και έκαναν ορισμένες παρατηρήσεις το ενέκριναν (υπέγραψε στο τέλος ο Στάλιν με τη λέξη «πράλιβνο», «συμφωνώ»). Το κείμενο έγινε γνωστό ως «Ντοκουμέντο της Μόσχας», ή «Ντοκουμέντο της λίμνης Ρίτσα» ( η λίμνη στον Καύκασο όπου έγινε η συνάντηση του Ζαχαριάδη με τον Στάλιν). Το κείμενο αυτό που αποτέλεσε τη βάση για την εισήγηση της Συνδιάσκεψης στο Μπουρέλι και της 6^ης Ολομέλειας της Κεντρικής Επιτροπής, που έγινε στις αρχές Οκτωβρίου, βρίσκεται στο Αρχείο του ΚΚΕ και έχει ως εξής:

«1.Υστερα από την ήττα του ΔΣΕ (Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας) στο Βίτσι – Γράμμο, η κατάσταση στην Ελλάδα άλλαξε, πράγμα που υποχρεώνει το ΚΚΕ να αλλάξει την πολιτική του γραμμή. Οι αιτίες της ήττας του ΔΣ είναι οι ακόλουθες:

α) Η αδυναμία του ΚΚΕ να λύσει το πρόβλημα των εφεδρειών του ΔΣΕ, καθώς και του εφοδιασμού των τμημάτων του ΔΣΕ που βρίσκονταν στις περιοχές της Κεντρικής και Νότιας Ελλάδας.

β) Η βοήθεια που οι Αμερικάνοι και οι Εγγλέζοι έδωσαν στο μοναρχοφασισμό.

γ) Η προδοσία της κλίκας του Τίτο.

2.Στην καινούρια κατάσταση που δημιουργήθηκε, η καθοδήγηση του ΚΚΕ ενέργησε σωστά αποκρούοντας την τυχοδιωκτική “τακτική συνέχισης της επίθεσης ό,τι και να γίνει” με την αναπόφευκτη συνέπεια της συντριβής των στελεχών και εφαρμόζοντας την τακτική της υποχώρησης που έδωσε τη δυνατότητα να σωθούν τα στελέχη από τα χτυπήματα και να φυλαχτούνε για τους μελλοντικούς αγώνες.

3.Παρά τις στρατιωτικές επιτυχίες του μοναρχοφασισμού, η πολιτική και οικονομική κατάστασή του παραμένει οξυμένη. Το μαζικό λαϊκό κίνημα, που στα 1949 δυνάμωσε, θ’ αναπτυχθεί σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση και τις διαφωνίες μέσα στο φασιστικό στρατόπεδο, θα βαθαίνει τις δυσκολίες των κυρίαρχων τάξεων και του μοναρχοφασισμού.

4.Το ξεπούλημα της Ελλάδας στους Αμερικάνους που μετέτρεψε τη χώρα σε πολεμική τους βάση ενάντια στη Σοβιετική Ενωση και τις χώρες της Λαϊκής Δημοκρατίας μεγαλώνει τις ανησυχίες των λαϊκών μαζών που δε θέλουνε τον πόλεμο.

5.Πάνω στη βάση των παραπάνω, το ΚΚΕ πρέπει:

α) Να σταματήσει σήμερα τον ένοπλο αγώνα, κρατώντας μικρά παρτιζάνικα τμήματα σαν μέσο πίεσης πάνω στο μοναρχοφασισμό, για όσο το δυνατό μεγαλύτερη δημοκρατική ειρήνευση στον τόπο, πάνω στη βάση των προτάσεων της σοβιετικής κυβέρνησης, καθώς επίσης κι εκεί όπου το βγάλσιμο τμημάτων του ΔΣΕ έξω από την Ελλάδα παρουσιάζει σοβαρές δυσκολίες (Πελοπόννησο, νησιά). β) Να μεταφέρει το κέντρο βάρους της δουλιάς του στην οργάνωση και καθοδήγηση των οικονομικών και πολιτικών αγώνων όλων των στρωμάτων του εργαζόμενου λαού. Στηριζόμενο στη δυνατή παράνομη κομματική οργάνωση, το ΚΚΕ πρέπει να χρησιμοποιήσει όλες τις νόμιμες δυνατότητες (συνεταιρισμούς, επαγγελματικά συνδικάτα, Τύπο, συλλόγους, κάθε είδους πολιτικά αιρετά όργανα), και ακόμη να δημιουργήσει καινούριες για τη συγκέντρωση των μαζών, για την οργάνωσή τους, για την καθοδήγηση των πολιτικών και οικονομικών τους αγώνων.

γ) Πάνω στη βάση του προγράμματος του αγώνα για την ανεξαρτησία και τη δημοκρατικοποίηση της Ελλάδας, το ΚΚΕ πρέπει να δημιουργήσει πλατύ δημοκρατικό συνασπισμό, όπου να τραβηχτούνε όσοι δέχονται το μίνιμουμ αυτό πρόγραμμα δημοκρατικής ανάπτυξης της Ελλάδας.

δ) Το ΚΚΕ, χρησιμοποιώντας τις δυνατότητες που υπάρχουν, πρέπει να βγάλει στην Αθήνα, νόμιμη, περιοδική, μαζική πολιτική εφημερίδα.

ε) Το ΚΚΕ πρέπει να προετοιμάσει και να στείλει στις μεγάλες πόλεις ολόκληρη σειρά κομματικά στελέχη, για το δυνάμωμα και την αναδιοργάνωση των τοπικών κομματικών οργανώσεων και για την εξασφάλισης της εφαρμογής της καινούριας γραμμής.

στ) Το ΚΚΕ πρέπει να ξεδιπλώσει πλατιά ιδεολογική, πολιτική και οργανωτική δουλιά στα τμήματα του ΔΣΕ που τραβήχτηκαν από την Ελλάδα. Το ΚΚΕ πρέπει να εξασφαλίσει την παραπέρα πολεμική προετοιμασία και τελειοποίηση των αξιωματικών και μαχητών, καθώς και την κομματική τους διαπαιδαγώγηση και την ανύψωση του πολιτικού και ιδεολογικού τους επιπέδου. 6.Η σωστή κατανόηση και εφαρμογή στη ζωή της στροφής στην πολιτική του κόμματος μέσα στις συνθήκες της κρίσης του μοναρχοφασισμού, της αύξησης των δυσκολιών στο ιμπεριαλιστικό στρατόπεδο και της ανάπτυξης των δυνάμεων της ειρήνης, της δημοκρατίας και του σοσιαλισμού σ’ όλο τον κόσμο, θα δώσει τη δυνατότητα για γρήγορη σταθεροποίηση και ανάπτυξη του ελληνικού λαϊκού δημοκρατικού κινήματος στην Ελλάδα, στο μέλλον.

16/9/49».

«Ριζοσπάστης», 19.2.1997.

« Ο ηθικός ξεπεσμός της διοικήσεως της χώρας ουδέποτε  άλλοτε είχε καταντήσει εις το σημερινόν σημείον»

Απόσπασμα επιστολής του Νικολάου Πλαστήρα προς τον Σοφοκλή Βενιζέλο, στις 17.9.1949:

« Δεν αμφισβητείται παρ’ ουδενός σήμερον ότι ο ηθικός ξεπεσμός της χώρας ουδέποτε άλλοτε είχε καταντήσει εις το σημερινόν σημείον. Και ότι η ευθύνη ολόκληρος ανήκει εις τον πολιτικόν κόσμον της χώρας και ειδικώτερον εις τους Αρχηγούς των Κομμάτων, οι οποίοι προτάσσοντες το κομματικόν συμφέρον επέτρεψαν να επικρατήση η άνευ προηγουμένου φαυλότης και διαφθορά. Η μερίς της ευθύνης της ιδικής σου είναι πολύ μεγάλη χωρίς να είσαι ούτε φαύλος, ούτε διεφθαρμένος, διότι αν συνέβαινε το αντίθετον θα απηξίουν και να επικοινωνήσω μαζί σου…».

Σπύρου Λιναρδάτου « Από τον Εμφύλιο στη Χούντα τόμος Α΄ 1949-1952», σ. 31-32, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 1977

 

Η απόφαση της κομματικής συνδιάσκεψης  στο Μπουρέλι της Αλβανίας

«Η Συνδιάσκεψη των Κομματικών Οργανώσεων των τμημάτων του ΔΣΕ Βίτσι – Γράμμου, που συνήλθε στις 29 – 30 του Σεπτέμβρη 1949, αφού άκουσε και συζήτησε την έκθεση του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ για τη διαμόρφωση στην πολιτική κατάσταση ύστερα απ’ τη μάχη στο Βίτσι – Γράμμο και τη νέα αποστολή των τμημάτων Βίτσι – Γράμμου αποφασίζει:

Πρώτο: Εγκρίνει την πολιτική της ηγεσίας του ΚΚΕ στο διάστημα της νέας αντίστασης. Επιδοκιμάζει βασικά την πραχτική καθοδήγηση του αγώνα στα τρία χρόνια της νέας ένοπλης λαϊκο-απελευθερωτικής πάλης του λαού της Ελλάδας, ενάντια στο μοναρχοφασισμό και τον αμερικανοαγγλικό ιμπεριαλισμό.

Δεύτερο: Εγκρίνει την καινούρια αποστολή που η καθοδήγηση του ΚΚΕ καθορίζει για τα τμήματα Βίτσι – Γράμμου του ΔΣΕ και διαδηλώνει την πιο ατράνταχτη απόφασή της να δουλέψει με όλες τις δυνάμεις της για να εκπληρωθούν ολοκληρωτικά τα νέα καθήκοντα που μπαίνουν σήμερα μπροστά στα τμήματα Βίτσι – Γράμμου του ΔΣΕ.

Μαχητές και μαχήτριες, διοικητές και πολιτικοί επίτροποι εκπλήρωσαν βασικά το καθήκον τους στο πεδίο της μάχης στο Βίτσι – Γράμμο και φάνηκαν άξια παιδιά του λαού. Με την ίδια πίστη και αποφασιστικότητα, μαχητές – μαχήτριες και στελέχη του ΔΣΕ θα ριχτούν στα καινούρια καθήκοντα που τους βάζει το κόμμα, καθήκοντα που απορρέουν απ’ τη νέα κατάσταση που διαμορφώθηκε σήμερα στη χώρα μας και να φανούν πάλι άξια της εμπιστοσύνης του λαού, ατσαλώνοντας την ψυχή, το μυαλό και το κορμί για τους καινούριους αγώνες, για την απελευθέρωση της Ελλάδας, αγώνες που ωριμάζουν και πλησιάζουν.

Οι κομμουνιστές και κομμουνίστριες, που αντιπροσωπεύονται στη συνδιάσκεψη αυτή, αποτελούν εγγύηση για την εφαρμογή στη ζωή των καινούριων καθηκόντων που το κόμμα σήμερα βάζει μπροστά μας.

30 Σεπτέμβρη 1949

Η Συνδιάσκεψη των κομματικών οργανώσεων των τμημάτων Βίτσι-Γράμμου του ΔΣΕ».

«Ριζοσπάστης» 19.2.1997.

Ο ΔΣΕ στην Αλβανία

« Με την έγκριση και τη βοήθεια της Αλβανικής Κυβέρνησης, αφού παραδόσαμε τα όπλα, στρατοπεδεύσαμε τα μισά Τμήματα του ΔΣΕ στη θέση   Τσιρίκι και τα άλλα μισά στο Μπουρέλι της Αλβανίας. Στο Τσιρίκι, που ήμουνα εγώ ο διοικητής, ήμασταν στην αρχή 7000 αντάρτες. Σε λίγες μέρες έφτασαν εκεί η 1^η Μεραρχία Θεσσαλίας του Χ. Φλωράκη (Γιώτη) και η ταξιαρχία του Α. Πετρίτη. Συνολικά γίναμε περίπου 10.000 μαχητές.

Το Τσιρίκι είναι κοντά στο Ελμπασάν, παλιό αγρόκτημα αρβανίτη Μπέη. Δεν είχε σπίτια και κοιμόμασταν στον καθαρό αέρα. Κανά-δυο φορές έπιασε ραγδαία φθινοπωρινή βροχή και όλοι μας μοιάζαμε με βρεμένες κότες. Για τη διοίκηση φκιάσαμε μια ξύλινη καλυβούλα , οι σοβιετικοί σύντροφοι μας έστειλαν μεγάλα στρατιωτικά αντίσκηνα και έτσι οργανώσαμε τη ζωή των μαχητών του ΔΣΕ. Τα Τμήματά μας ασχολούνταν με στρατιωτικές ασκήσεις, κάναμε δημοκρατικές συνελεύσεις, όπου εξηγούσαμε γιατί ηττηθήκαμε, και μελετούσαμε την πείρα μας από τις μεγάλες μάχες που δόσαμε, τα λάθη και τις αδυναμίες μας. Στο Μπουρέλι, όπου πήγαν άλλοι 7.000 αντάρτες , η κατάσταση ήταν καλύτερη, γιατί εκεί οι μαχητές και οι μαχήτριές μας, από την πρώτη στιγμή, εγκαταστάθηκαν σε στρατώνες και σπίτια. Το ηθικό των μαχητών μας ήταν ανεβασμένο, τα αντάρτικα τραγούδια και οι χοροί έδιναν και έπαιρναν… Πολλοί νόμιζαν πως θα συνεχίσουμε τον ένοπλο αγώνα…».

Βασίλη Γ. Μπαρτζιώτα «Εξήντα χρόνια κομμουνιστής», σ. 314, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1986.

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ

ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ

9 Συνέρχεται στην Αλβανία η 6^η Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ ( η πρώτη Ολομέλεια μετά την ήττα του ΔΣΕ στο Γράμμο και το Βίτσι)

13 Στην Κεφαλονιά εξοντώνεται η τελευταία ομάδα του ΔΣΕ.

17 Με τη συναίνεση όλων των κομμάτων της Βουλής  ο Αλέξανδρος Παπάγος ανακηρύσσεται στρατάρχης.

18 Συλλαμβάνεται και εκτελείται ο πολιτικός επίτροπος του αρχηγείου του ΔΣΕ στη Σάμο Γιάννης Σαλάς. Μαζί του εκτελείται ο γιατρός Σαράντος Καρούτσος.

ΔΙΕΘΝΗ

1 Ανακηρύσσεται η ίδρυση της Λαικής  Δημοκρατίας της Κίνας.

7 Στο ανατολικό τμήμα της Γερμανίας ιδρύεται η Γερμανική Λαοκρατική Δημοκρατία.

14 Οι ηγέτες του ΚΚ ΗΠΑ καταδικάζονται για συνωμοσία.

« Η νέα κατάσταση και τα καθήκοντά μας»

Απόσπασμα από την της απόφαση της 6^ης Ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ:

«… Η ήττα μας στη μάχη του Βίτσι-Γράμμου τον Αύγουστο του 1949 σημειώνει μια αλλαγή στην κατάσταση. Αυτό επιβάλλει μια αλλαγή και στην πολιτική μας γραμμή. Η τακτική της συνέχισης οπωσδήποτε του ένοπλου αγώνα, που εκφράζει ένα μικροαστικό πνεύμα απελπισίας και έλλειψη προοπτικής, θα ’δινε τη δυνατότητα στον αντίπαλο να καταφέρει συντριπτικό χτύπημα εναντίον των αγωνιστών και στελεχών του λαϊκού επαναστατικού κινήματος. Σωστά ενεργώντας το ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ, ακολούθησε την τακτική της υποχώρησης, πράγμα που εμπόδισε τον μοναρχοφασισμό να πετύχει τη στρατηγική επιδίωξή του, την εκμηδένιση της κύριας δύναμης του ΔΣΕ στο Βίτσι-Γράμμο (…).

Με βάση την καινούργια κατάσταση που δημιουργείται, μπροστά στο Κόμμα προβάλλουνε τα ακόλουθα βασικά καθήκοντα.

α) Να σταματήσει σήμερα τον ένοπλο αγώνα αφήνοντας μόνο μικρά παρτιζάνικα τμήματα, σαν μέσο πίεσης για όσο το δυνατόν περισσότερο εκδημοκρατισμό της πολιτικής ζωής του τόπου, με βάση τις προτάσεις της ΣΕ και σαν μορφή άμυνας εναντίον του δολοφονικού οργίου των κρατικών και παρακρατικών οργάνων του μοναρχοφασισμού.

β) Να μεταφέρει το κέντρο βάρους της δουλειάς στην οργάνωση και καθοδήγηση των οικονομικών και πολιτικών αγώνων όλων των στρωμάτων του εργαζόμενου Λαού, στην πρώτη γραμμή της εργατικής τάξης και των υπαλλήλων, των ξεσπιτωμένων αγροτών, των εκατοντάδων χιλιάδων τραυματιών, αναπήρων και θυμάτων πολέμου, των γυναικών και της νεολαίας (…).

γ) Με βάση το πρόγραμμα για τη δημοκρατικοποίηση της Ελλάδας, την ανεξαρτησία και την υπεράσπιση της ειρήνης, το ΚΚΕ πρέπει, σε στενή συνεργασία με το ΑΚΕ, το κόμμα της εργαζόμενης αγροτιάς, που πάλεψε μαζί μας στα βουνά, να δημιουργήσει πλατύ δημοκρατικό συνασπισμό. Ο συνασπισμός αυτός θα ενώνει όλο τον εαμικό κόσμο, όλους τους δημοκράτες, όλους εκείνους που δέχονται ένα μίνιμουμ πρόγραμμα δημοκρατικοποίησης της Ελλάδας…».

«Το ΚΚΕ Επίσημα Κείμενα, τόμος Έβδομος 1949-1955», σ. 13-19, εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 1995.

«Απαράδεκτον εθνικώς και ηθικώς το αίτημα της λήθης»

Ο υπουργός των Στρατιωτικών Παναγιώτης Κανελλόπουλος

παρουσιάζει στη Βουλή το σχέδιο ψηφίσματος για ίδρυση του «Οργανισμού Αναμορφώσεως Μακρονήσου»:

«… Το σχέδιον ψηφίσματος (…) ουδεμίαν σχέσιν έχει προς την αρχήν της επιεικείας, ούτε συνδέεται με το αίτημα της λήθης το οποίον είναι απαράδεκτον εθνικώς και ηθικώς. Τούτο συνδέεται αντιθέτως προς την ανάγκην της κατοχυρώσεως της νίκης των όπλων, η δε Κυβέρνησις θα διατηρήση την δύναμιν του Κράτους, την στρατιωτικήν και την αστυνομικήν, εις το ύψος το οποίον σήμερα ευρίσκεται, τόσον κατά μήκος των συνόρων, όσον και εις το εσωτερικόν. Δια του ψηφίσματος τούτου κατοχυρώνεται έτι πλέον η νίκη των όπλων διότι συστηματοποιείται και ολοκληρώνεται ο θεσμός της Μακρονήσου, όστις μέχρι τούδε ήτο θεσμός προσωρινός, και ο οποίος τόσον λαμπρά αποτελέσματα απέδωσεν. Ακριβώς δε δια του παρόντος ψηφίσματος επιδιώκεται η αύξησις υπέρ του Έθνους των αποφερομένων εκ του δοκιμασθέντος θεσμού καρπών και ως εκ τούτου δεν σημαίνει ουδεμίαν απολύτως επιείκειαν…».

«Το Βήμα», 11.10.1949.

« Και τώρα τι γίνεται μ’ εμάς;»

«Το δεύτερο δεκαήμερο του Σεπτέμβρη του 1949 η Βαγγελιώ  (σ.σ. η δασκάλα Βαγγελιώ Κλάδου που ηγήθηκε των λίγων ανταρτών του ΔΣΕ που είχαν μείνει στην Κρήτη τον τελευταίο χρόνο του Εμφυλίου Πολέμου και σκοτώθηκε σε ενέδρα της Χωροφυλακής το Δεκέμβριο του 1949) ανεβαίνει από τα ορεινά του Αποκόρωνα. Έχει οριστεί στα μέσα του Οκτώβρη μια συνάντηση πάνω στα Λευκά Όρη. Πρέπει να σμίξουμε όλοι οι αντάρτες να κουβεντιάσουμε πριν ο χειμώνας μας αποκλείσει από τα βουνά. Από τη Γενική μας Συνέλευση στις Χώσες και μέχρι σήμερα έχουν σκοτωθεί δώδεκα. Έχουμε μείνει καμιά εικοσιπενταριά. Με τη Βαγγελιώ συναντηθήκαμε λίγες μέρες πριν. Προχωρήσαμε  νύχτα προς τα πάνω και κάπου κοντά στην τοποθεσία Γούρνες ανάμεσα σε βράχια καλυφθήκαμε, για να περάσει η μέρα και το βράδυ να συνεχίσουμε την πορεία μας. Κατά το μεσημεράκι άνοιξε ο Αγγελής το σακκούλι του έβγαλε μια ρέγκα τυλιγμένη σ’ εφημερίδα και ένα κομμάτι ψωμί που με κίνδυνο του έδωσε κάποιος άνθρωπός μας αποβραδίς στο χωριό Καρές. Αυτές τις μέρες τα αστυνομικά μέτρα στα χωριά είχαν ενταθεί. Η Βαγγελιώ πήρε το λαδωμένο χαρτί στα χέρια της κι άρχισε σιωπηρά να το διαβάζει. Συνοφρυώθηκε σαν να μην πίστευε ή σαν να μην ήθελε να πιστέψει αυτό που διάβαζε. Ξαναδιάβασε φωναχτά: «… επιτέλους ο συμμοριτοπόλεμος έληξε… Με ανακοίνωσή τους οι συμμορίτες παραδέχονται την ήττα και αποσύρονται στο Σιδηρούν Παραπέτασμα».

Παγώσαμε. Μείναμε για λίγο άφωνοι και ερωτηματικά κοιτάξαμε ο ένας τον άλλον. Και τώρα τι γίνεται μ’ εμάς που είμαστε τόσο μακριά από αυτές τις χώρες;

Το απόκομμα της εφημερίδας ήταν παλιό. Κι εμείς αυτές τις μέρες δεν είχαμε κουβεντιάσει μ’ άνθρωπο για να μάθουμε το νέο που το ’ξερε ασφαλώς όλη η Ελλάδα (…).

Εμείς, όσοι σταθήκαμε, δεν είχαμε σύνορα να διαβούμε. Μείναμε στο νησί μας και, ένας ένας σκοτωνόμασταν. Ελπίζαμε όμως σ’ ένα γενικό τέλος αξιοπρεπές και αισιόδοξο. Τώρα κάθε ελπίδα χάνεται… Αποφασίσαμε- έστω και με οποιοδήποτε κόστος- να πλησιάσουμε σε χωριό, να συναντήσουμε δικούς μας ανθρώπους, να μάθουμε την αλήθεια. Πήγαμε στη Ραμνή: «Ναι», μας είπαν «ο Δημοκρατικός Στρατός» σταμάτησε τον πόλεμο και, όπως μαθεύτηκε, έφυγε για τις Λαϊκές Δημοκρατίες και τη Σοβιετική Ένωση…».

Τώρα αναπροσαρμόζουμε την τακτική μας. Είμαστε αναγκασμένοι να μείνουμε εδώ στο νησί και πρέπει να κινούμαστε για να επιζήσουμε. Τα όπλα μας όμως θα κρατάμε προσωρινά, μόνο για την  υπεράσπιση  της ζωή μας. Για να μην μπορεί να μας συλλάβει ο κάθε παρακρατικός, να μας ταπεινώσει, να μας σκοτώσει. Η επιβίωσή μας γίνεται δυσκολότερη. Μαζί με τα εντεινόμενα καταδιωκτικά μέτρα αντιμετωπίζουμε και την απογοήτευση του κόσμου μας.

«Ως πότε θα γυρίζετε, κακορίζικα, και με τι σκοπό;» μας έλεγαν οι άνθρωποί μας και δάκρυζαν…».

Νίκος και Αργυρώ Κοκοβλή «Άλλος δρόμος δεν υπήρχε, Αντίσταση- Εμφύλιος-Προσφυγιά») σ.276-278, εκδόσεις Πολύτυπο, Αθήνα 2002.

« Πεθαμένοι ή τρελοί θα κάνετε δήλωση»

Ο επί χρόνια δήμαρχος Καισαριανής και αξιωματικός της Πολεμικής Αεροπορίας Παναγιώτης Μακρής μιλάει για τον ομαδικό βασανισμό εκατοντάδων κρατουμένων στη Μακρόνησο τον Οκτώβριο του 1949:

«Σαράντα μέρες μετά τη λήξη του εμφυλίου πολέμου, στις 12 του Οκτώβρη 1949, πραγματοποιείται η πρώτη αποστολή από το ΕΣΑΙ από τους κλωβούς του Αη-Γιώργη, με νεολαίους κάτω των 30 χρόνων. Όλα έτοιμα για την υποδοχή. Οι Αμερικανοί, ο Μπαϊρακτάρης, έμπειρος αρχιβασανιστής, μαζί με τον ανυπόληπτο Βασιλόπουλο και τον διοικητή του ΕΣΑΙ Ιωαννίδη (χουντικό) αποφασίζουν να δημιουργήσουν αφόρητο τρομοκρατικό κλίμα για τους ίδιους και για τις επόμενες αποστολές. Η φάλαγγα φτάνει στις πύλες του ΑΕΤΟ ΕΣΑΙ. Εκεί είναι ο Παπακορνάρος (ο Πρεβέζης αργότερα).

Το σύνθημα στο ΕΣΑΙ φαντάζει «Πεθαμένοι ή τρελοί θα κάνετε δήλωση». Η χωροφυλακή παραδίδει τον κατάλογο με τα ονόματα και αποχωρεί. Τα μεγάφωνα ουρλιάζουν. Τώρα σας αναλαμβάνει ο στρατός. Μια σύντομη ομιλία, επιφωνήματα «ζήτω ο βασιλεύς», «ζήτω ο στρατός». Καμία ανταπόκριση. Μετά οι έντονες απειλές και προθεσμίες. Μερικοί, μετρημένοι στα δάχτυλα του ενός χεριού, περάσανε στον καθορισμένο χώρο για τα περαιτέρω. Με τη λήξη της προθεσμίας οι μαστουρωμένοι εφορμούν και χτυπούν αδιάκριτα με τα σύνεργά τους στα κεφάλια, στα χέρια, παντού (…). Είναι η αποστολή με σκοτωμένους, πολλούς τραυματίες και τρελούς, μακάβριος απολογισμός. Σκοτωμένοι 7 ( Αναγνωστόπουλος Μηνάς, Φωτιάδης Αναστάσιος, Αδαμόπουλος Παναγιώτης, Καλλαρής Μιχάλης κ.α.)…».

«Εθνική Αντίσταση» Απρίλιος-Μαίος- Ιούνιος 1997, σ. 17, έκδοση της ΠΕΑΕΑ-ΔΣΕ.

Ο υποσιτισμός των εργαζομένων

Απόσπασμα από σημείωμα του πρώην διευθυντή του υπουργείου Εργασίας Γ,. Τρίμη στο «Βήμα», στις 18.10.1949.

« Αι αποδοχαί των εργαζομένων και μετά την χορηγηθείσαν εις αυτούς αύξησιν κατά τον παρελθόντα Ιούλιον εκ 30% και την βελτίωσιν του βασικού γυναικείου ημερομισθίου, δεν αντιπροσωπεύουν περισσότερον του 70-75% της αγοραστικής δυνάμεως του έτους 1938 (…). Εκ της ερεύνης την οποία διενήργησε η Αμερικανική Αποστολή  επί του τρόπου διαβιώσεως της ελληνικής εργατικής οικογενείας, διαπιστούται ότι αι αναλογούσαι εις έκαστον μέλος εργατικής οικογενείας θερμίδες δεν υπερβαίνουν τας 1780 ημερησίως, ήτοι τα 70% περίπου των θερμίδων αίτινες αναλογούσαν προ του πολέμου εις έκαστον κάτοικον της Ελλάδος».

«… όπως  ενεργήσητε τα νόμιμα  κατά των αδελφών και λοιπών μελών της οικογενείας του αρχισυμμορίτου Φλωράκη Χαριλάου»

Ένα έγγραφο από τον ογκώδη φάκελο του Χαρίλαου Φλωράκη με τον αριθμό 22.222 που τηρούσαν οι αρχές ασφαλείας από το 1945 έως το 1981.

Έγγραφο της Γενικής Ασφάλειας ΧΙΒ/22222/20.10.1949 προς το Δ΄ Παράρτημα Ασφαλείας: « Παρακαλούμεν όπως ενεργήσητε τα νόμιμα κατά των αδελφών και λοιπών μελών της οικογενείας του αρχισυμμορίτου Φλωράκη Χαριλάου του Ιωάννου ή Καπετάν Γιώτη, διαμενόντων εις την οδόν Δεληγιάννη, αριθ. 11^α, εφ’ όσον, δι’εκτενών δηλώσεών των, δεν λάβωσι σαφή θέσιν κατ’ αυτού και του συμμοριτοκομμουνισμού και αναφέρητε ημίν σχετικά το ταχύτερον».

Χρήστου Θεοχαράτου «Χαρίλαος Φλωράκης», τ. Α΄,σ. 391, Τυποεκδοτική, Αθήνα 2001.

Αύριο: O πρωθυπουργός Αλέξανδρος  Διομήδης δηλώνει για το προετοιμαζόμενο δημοψήφισμα για την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα: «η ανακίνησις του Κυπριακού δύναται να βλάψη διεθνώς τη χώρα»- Συμπλοκές δυνάμεων του στρατού με μικρές ομάδες ανταρτών που είχαν παραμείνει σε αρκετές ορεινές περιοχές

*Οι απόψεις του κειμένου δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη τις θέσεις της Iskra