1948 Μάιος–Ιούνιος: H δολοφονία του υπουργού Δικαιοσύνης Χρήστου Λαδά

H υπόθεση της δολοφονίας του Aμερικανού δημοσιογράφου Τζωρτζ Πολκ στη Θεσσαλονίκη

ΜΑΙΟΣ

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ

ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ

1 Στις 9 παρά  πέντε το πρωί ο υπουργός Δικαιοσύνης Χρήστος Λαδάς δέχεται επίθεση με χειροβομβίδα μέσα στο αυτοκίνητό του έξω από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου Καρύτση. Ο Λαδάς πεθαίνει την άλλη μέρα.

10 O βρετανός υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου Μακ Νηλ , απαντώντας σε καταγγελίες βουλευτών για τις εκτελέσεις στην Ελλάδα, δηλώνει στη Βουλή των Κοινοτήτων: « Οι τυφεκισμοί των εγκληματιών δεν είναι δικαστικόν έγκλημα».

16 Το πτώμα του αμερικανού δημοσιογράφου Τζ. Πολκ εκβράζεται σε ακτή της Θεσσαλονίκη, με δεμένα τα χέρια και τα πόδια και με τραύματα από σιδηρούν όργανο και όπλο. (σ.σ. Η κυβέρνηση των Αθηνών έστησε μια σκευωρία αποδίδοντας τη δολοφονία στα στελέχη του ΚΚΕ Αδάμ Μουζενίδη και Βαγγέλη Βασβανά με τη βοήθεια του δημοσιογράφου Γρηγόρη Στακτόπουλου. Η κατηγορία κατέρρευσε  γρήγορα. Όπως αποδείχθηκε ο Βασβανάς έφθασε στη Θεσσαλονίκη δυό μέρες μετά τη δολοφονία, ενώ ο Μουζενίδης είχε σκοτωθεί σε αεροπορική επίθεση στα Κρούσια την 1^η Απριλίου . Παρ’ όλα αυτά ο Στακτόπουλος έμεινε για πολλά χρόνια στη φυλακή, χωρίς μέχρι σήμερα, έστω και μετά θάνατον να δικαιωθεί).

29 Δήλωση του Τσαλδάρη πως «θα παταχθούν αι συμμορίαι της δεξιάς».

30 Η προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση δηλώνει πως  « θα δεχτεί και θα ενθαρρύνει οποιαδήποτε πρωτοβουλία και από οποιαδήποτε πλευρά, που θα έτεινε να βοηθήσει στο να βρει η Ελλάδα τον εαυτό της και την ησυχία της…».

ΔΙΕΘΝΗ

14 Διακήρυξη της ίδρυσης του κράτους του Ισραήλ, λίγες ώρες πριν λήξει η βρετανική εντολή ( mandate) και αποχωρήσουν οι βρετανικές δυνάμεις. O πρωθυπουργός της Αιγύπτου και ο βασιλιάς της Ιορδανίας διατάσσουν τις δυνάμεις τους να εισέλθουν στην Παλαιστίνη.

15 Ημέρα της « Νάκμπα» (καταστροφής) των Παλαιστινίων. Ισραηλινές δυνάμεις εκδιώκουν 700.000 άραβες από 531 πόλεις και χωριά στην Παλαιστίνη. Η αρχή του προσφυγικού δράματος του παλαιστινιακού λαού.

16 O Χαίμ Βάιζμαν πρώτος πρόεδρος του κράτους του Ισραήλ.

«Στυγερά απόπειρα δολοφονίας του υπουργού Δικαιοσύνης κ. Λαδά»

«Θρασυτάτη απόπειρα δολοφονίας, βάσει καλώς μελετημένου και προφανώς εκ των προτέρων καταστρωθέντος σχεδίου, έγινε χθες την πρωίαν εκ μέρους ενός παλαιού κομμουνιστού και μέλους της ΟΠΛΑ Καλλιθέας εναντίον του Υπουργού της Δικαιοσύνης κ. Χρ. Λαδά, με αποτέλεσμα τον σοβαρόν τραυματισμό του.

Η απόπειρα εξετυλίχθη την 8.55 ακριβώς. Ολίγον προς της ώρας ταύτης, ο κ. Λαδάς είχε εξέλθει της οικίας του επί της οδού Αγίου Γεωργίου Καρύτση 4, δια να μεταβή εις το Υπουργείον του. Προηγουμένως όμως εισήλθεν εις τον έναντι αυτής ευρισκόμενον ναόν του Αγίου Γεωργίου, αφού παρηκολούθησεν επί τινα λεπτά την λειτουργίαν (σ.σ. η Πρωτομαγιά εκείνη τη χρονιά συνέπεσε με το Μεγάλο Σάββατο), εξήλθε και επέβη του αναμένοντος αυτόν αυτοκινήτου κατευθυνόμενος εις το Υπουργείον του.

Το αυτοκίνητον ωδήγει ο σωφέρ του Θωμάς Μενουδάκης, παραπλεύρως δε αυτού εκάθητο και ο αστυφύλαξ της προσωπικής ασφαλείας του Υπουργού Σπυρ. Αγγέλου. Ο κ. Λαδάς εκάθησεν εις το οπίσθιον μέρος του. Το αυτοκίνητον εκινήθη με μικράν ταχύτητα, απεμακρύνθη της θύρας του ναού και βραδέως πάντοτε κινούμενον λόγω του πλήθους των κατ’εκείνην την ώραν ευρισκομένων εις την μικράν πλατείαν  διαβατών, διήλθεν έξωθι του μεγάτου του Φιλολογικού Συλλόγου «Παρνασσός». Αυτήν ακριβώς την στιγμήν εν άτομον (σ.σ. ο Ευστράτιος Μουτσογιάννης) νεαράς ηλικίας με ξανθά μαλλιά, χακί καλοκαιρινό στρατιωτικό παντελόνι και χειμωνιάτικο χιτώνιο χακί χρώματος επίσης, με καπέλλο σμηνίτου ώρμησε προς το αυτοκίνητον και έρριψε χειροβομβίδα εναντίον του εκ του μικρού οπισθίου παραθύρου και εις το σημείον ακριβώς όπου είχεν εστηριγμένην την ράχιν του ο υπουργός. Το άγνωστον άτομον, κατά τους αυτόπτας μάρτυρας, ευθύς ως έρριψε την χειροβομβίδα έσκυψε δια να προφυλαχθή από τα θραύσματα(…).

Ο εκκωφαντικός κρότος της εκρήξεως ανεστάτωσεν ολόκληρον την περιοχήν οι δε αστυφύλακες οι ευρισκόμενοι εντός και εκτός του ναού του Αγίου Γεωργίου Καρύτση έσπευσαν αμέσως προς το αυτοκίνητον ακριβώς τι περί τίνος πρόκειται. Τινές εξ αυτών παρέσχον τας πρώτας βοήθειας εις τον κ. Λαδάν όστις ήτο αδύνατον να κινηθή λόγω των τραυμάτων του, άλλοι δε ιδόντες τον άγνωστον με την στολήν του σμηνίτου τρέχοντα προς την οδόν Αγίου Γεωργίου Καρύτση τον κατεδίωξαν. Ούτος εις τας επανειλλημένας προσκλήσεις να σταματήση ηρνήθη, συνεχίζων τον έξαλλον δρόμον του. Είνε πιθανόν ότι ούτος επωφελούμενος του πλήθους των περιπατητών και του δημιουργηθέντος πανικού θα κατόρθωνε να διαφύγη, εκτός εάν εφονεύετο. Την στιγμήν όμως καθ’ ήν ούτος ευρίσκετο έξωθι ακριβώς του καταστήματος Πουλάκη και Κωνσταντινίδου συνηντήθη με τυχαίως διερχόμενον εκείθεν στρατιώτην ο οποίος αντιληφθείς περί τίνος επρόκειτο του έβαλε «τρικλοποδιά». Ο δράστης εναντίον του οποίου είχον πυροβολήσει εν τω μεταξύ οι καταδιώκοντες αυτόν αστυφύλακες του Α΄ Τμήματος έπεσεν εις το έδαφος πρηνής. Τα αστυνομικά όργανα ηθέλησαν τότε να να τον πλησιάσουν με την πεποίθησιν ότι ούτος ήτο ήδη σοβαρώς τραυματισμένος.

Αιφνιδίως όμως ο δράστης στραφείς εξήγαγε από το χιτώνιόν του δύο χειροβομβίδας τας οποίας έρριψε εναντίον των ανυπόπτων αστυνομικών με εξαιρετικήν ψυχραιμίαν. Η μία εξ αυτών δεν εξερράγη. Η  δευτέρα όμως εκραγείσα ετραυμάτισε σοβαρώς τους αστυφύλακας Παναγ. Λιακόπουλον, Ε. Καράτσαλην και Αθαν. Πινακούλιαν. Άλλοι αστυνομικοί σπεύσαντες εν τω μεταξύ επέτυχον να συλλάβουν τον δράστην. Ούτος μετεφέρθη εις τον Σταθμόν Α΄ Βοηθειών μετά των αστυνομικών όπου εν τω μεταξύ είχε μεταφερθή  και ο υπουργός…».

«Το Βήμα» 2.5.1948.

« Στην Αθήνα ένας λαικός αγωνιστής σκότωσε τον προδότη υπουργό της Δικαιοσύνης Λαδά»

« Η πρώτη του Μάη 1948 ξημέρωσε στη σκλαβωμένη Ελλάδα με δυό σημαντικά γεγονότα που είναι καρποί της αποφασιστικής δράσης του Δ.Σ.Ε. και της πάλης του λαού. Τα γεγονότα αυτά είναι η εκτέλεση του υπουργού της δικαιοσύνης της μοναρχοφασιστικής κυβέρνησης  Λαδά, από έναν λαϊκό αγωνιστή και η κυβερνητική κρίση που άρχισε να ξεσπάει στους κόλπους της κυβέρνησης της Αθήνας.

Ποιος είναι ο Λαδάς

Ρ.Σ. Ελεύθερης Ελλάδας 1)5. Μέσα στο κέντρο της Αθήνας σήμερα (χθες) το πρωί ένας νεαρός πατριώτης, ένας λαϊκός αγωνιστής τραυμάτισε θανάσιμα με χειροβομβίδα τον προδότη υπουργό της δικαιοσύνης Λαδά της μοναρχοφασιστικής κυβέρνησης.

Ο Λαδάς ήταν από τους πιο ματωβαμένους εγκληματίες της μοναρχοφασιστικής κυβέρνησης που σαν υπουργός της «δικαιοσύνης» έστειλε στο εκτελεστικό απόσπασμα εκατοντάδες έλληνες πατριώτες και είναι ο κύριος και προσωπικά υπεύθυνος για τις εκτελέσεις των αγωνιστών της εθνικής αντίστασης της πρώτης κατοχής. Διορίστηκε υπουργός στην κυβέρνηση της Αθήνας με διαταγή του διευθυντή του υπουργείου των εξωτερικών των Ενωμένων Πολιτειών Χέντερσον που μαζί του σπούδασε σε αγγλικό πανεπιστήμιο.

Η εκτέλεση του Λαδά είναι πράξη πατριωτική και απηχεί το μίσος του ελληνικού λαού ενάντια στο τυραννικό καθεστώς του μοναρχοφασισμού και της αμερικανοκρατίας. Η πράξη αυτή δεν είναι η τελευταία. Οι κουίσλιγκς του Τρούμαν θα πληρώσουν για τα εγκλήματά τους όπως πλήρωσαν με τη ζωή τους για τα κακουργήματά τους οι εγκληματίες του Χίτλερ…».

«Δελτίο Ειδήσεων» του ΔΣΕ 2.5.1948.

152 εκτελέσεις για τον Λαδά

Ρ.Σ Ελεύθερης Ελλάδας 4)5. (…) Για να συγκρατήσουν και να τονώσουν το ξεπεσμένο ηθικό των οπαδών τους οι κυβερνήτες της Αθήνας απάντησαν στην εκτέλεση του Λαδά μ’ ένα μαζικό και απαίσιο έγκλημα, σαν αντίποινα. Με διαταγή του υπουργού της δημόσιας τάξης Ρέντη και αντικαταστάτη του Λαδά, εκτέλεσαν σήμερα (χθες) 152 αγωνιστές της εθνικής αντίστασης στην Αθήνα (24), στην Αίγινα, Χαλκίδα, Λαμία, Σπάρτη, Τρίπολη, Καλαμάτα και στη Θεσσαλονίκη…».

«Δελτίο Ειδήσεων» του ΔΣΕ 5.5.1948.

« Η Ελλάς θα ετίθετο υπό κομμουνιστικόν καθεστώς εντός 30 ημερών εάν την εγκαταλείψη η Αμερική»

« Ο αρχηγός της Αμερικανικής Αποστολής Βοηθείας κ. Ντουάιτ Γκρίσγουωλντ προέβη σήμερον εις μίαν προειδοποίησιν: ότι η Ελλάς θα περιήρχετο εντός μηνός υπό την κομμουνιστικήν εξουσίαν αν αι Ηνωμέναι Πολιτείαι διέκοπτον την στρατιωτικήν και οικονομικήν βοήθειαν προς την χώραν.

Εις αποκλειστικήν συνέντευξιν μετ’ εμού (σ.σ. του απεσταλμένου της Ιnternational News Service Joseph Kingsbury Smith), ως ανταποκριτού της Διεθνούς Υπηρεσίας Ειδήσεων ο πρώην κυβερνήτης της Νεβράσκας τόνισε την σπουδαιότητα της συνεχίσεως της αμερικανικής βοηθείας προς την Ελλάδα και είπεν ότι κατά την αντίληψίν του τα μέχρι τούδε αποτελέσματα εδικαίωσαν πλήρως το πρόγραμμα.

Εδήλωσεν ωστόσο ότι η Ελλάς δεν είναι δυνατόν να αποκτήση επάρκειαν με την βοήθειαν που της παρέχεται από τας Ηνωμένας Πολιτείας και ότι η μόνη λύσις του ελληνικού οικονομικού προβλήματος είναι η εις μεγάλην κλίμακα βιομηχανοποίησις της χώρας.

Ο δυναμικός και ειλικρινής αυτός ρεπουμπλικάνος δεχθείς τον υποφαινόμενο εις το γραφείον του, εις την εν Αθήναις έδραν της Αμερικανικής Αποστολής, απήντησεν εις σειράν ερωτήσεων περί της υφισταμένης εις την Ελλάδα καταστάσεως.

Απεκάλυψεν ότι η διεξαχθείσα σήμερον επίθεσις του Ελληνικού Στρατού κατά των κομμουνιστών συμμοριτών ανελήφθη κατόπιν πιέσεως των Αμερικανών συμβούλων και με κάποιαν αντιπάθειαν εκ μέρους των Ελλήνων ηγετών.

Ερωτηθείς αν η συνεργασία μεταξύ της Αμερικανικής Αποστολής και της Ελληνικής Κυβερνήσεως λειτουργή  ικανοποιητικώς, ο κ. Γκρίσγουωλντ είπεν ότι κατά την αντίληψίν του, αι προσωπικαί σχέσεις ήσαν φιλικώταται και περισσότερον ικανοποιητικαί από όσον ανέμενε. Προσέθεσεν όμως ότι η Αποστολή δίδει ενίοτε συμβουλάς, αι οποίαι δεν γίνονται δεκταί.

Είπεν ότι οι Έλληνες νομίζουν αναμφιβόλως ότι εις ωρισμένας περιπτώσεις η Αποστολή είναι ολίγον παράλογος εις τας υποδείξεις της, ως και η Αποστολή νομίζει ότι η Ελληνική Κυβέρνησις είναι παράλογος εις ωρισμένας περιπτώσεις.

Ως παράδειγμα ανέφερεν ότι η Αποστολή από μακρού χρόνου είχε τονίσει την σπουδαιότητα της εξόδου του Ελληνικού Στρατού προς καταδίωξιν των συμμοριτών, αντί της απλής παραμονής του εις τας μεγάλας πόλεις και τα χωρία δια την φρούρησίν των. Οι Έλληνες ηγέται, προσέθεσεν, ενόμιζαν ότι ήτο σπουδαιότερον να προστατεύη ο στρατός τα χωρία, παρά να τρέχη όπισθεν των ανταρτών εις τας κορυφάς των ορέων.

Εν τέλει η αμερικανική σύστασις εγένετο αποδεκτή και ο κ. Γκρίνσγουωλντ φρονεί ότι εδικαιώθη η σύστασις αύτη δια της επιτυχίας, την οποίαν σημειώνει ο Ελληνικός Στρατός κατά τας διεξαγομένας ήδη επιχειρήσεις…».

«Ακρόπολις» 4.5.1948.

«Μοναρχοφασιστική προβοκάτσια»

« Το ραδιόφωνο της Αθήνας μετέδωσε προχτές ότι στην παραλία της Θες)νίκης βρέθηκε το πτώμα του αμερικανού ανταποκριτή ανταποκριτή της «Κολούμπια» Τζώρτζ Πολκ.

Οι μοναρχοφασίστες, χωρίς καμμιά προηγούμενη έρευνα, έσπευσαν αμέσως ν’ αποδώσουν το έγκλημα στους Κομμουνιστές, διαδίδοντας ότι ο αμερικανός δημοσιογράφος ήρθε σ’ επαφή με παράγοντες του ΚΚΕ στη Θεσ)νίκη και διαπραγματεύονταν συνάντηση με το Στρατηγό Μάρκο και ότι «ασφαλώς» οι αντάρτες τον σκότωσαν. Η συκοφαντία όμως είναι τόσο ανόητη και γελοία ώστε δεν έπιασε σε κανένα και οι μοναρχοφασίστες τρέχουν τώρα και κάνουν πως αναζητούν τους δολοφόνους. Πήγε μάλιστα στη Θεσ)νίκη και ο υπουργός της Δημοσίας Τάξεως Ρέντης που αφού γύρισε στην Αθήνα, ανακοίνωσε ότι προκήρυξε αμοιβή 25.000.000 δραχμών σε κείνους που θα έδιναν πληροφορίες σχετικά με τη δολοφονία».

«Δελτίο Ειδήσεων» του ΔΣΕ 18.5.1948.

« Το έγκλημα διέπραξαν κομμουνισταί»

«… Η σύζυγος του Πολκ εξητάσθη σήμερον. Λέγεται ότι παρέσχε νέα στοιχεία σχετικώς με τας επιδιώξεις του συζύγου της να μεταβή εις τον Μάρκον. Εκ των μέχρι στιγμής δεδομένων αι αρμόδιαι αρχαί πιστεύουν ότι το έγκλημα διέπραξαν κομμουνισταί, με μόνον σκοπόν να δυσφημίσουν την Ελλάδα. Τούτο διεπράχθη ασφαλώς την νύκτα της Κυριακής εντός της λέμβου και λέγεται ότι εσχεδιάσθη εις Αθήνας, οπόθεν η εντολή διεβιβάσθη εις τους ενταύθα κομμουνιστάς. Λέγεται μάλιστα ότι αφίχθη ενταύθα ειδικός σύνδεσμος…».

«Ελευθερία» 19.5.1948.

ΙΟΥΝΙΟΣ

 ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ

ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ 

8 Μεγάλη επιχείρηση του ΔΣΕ Πελοποννήσου σε Λεχαινά, Ανδραβίδα και Καβάσιλα.

14 Αρχίζει η μεγαλύτερη,  έως εκείνη τη στιγμή, επίθεση των κυβερνητικών δυνάμεων στη Βόρεια Πίνδο με βάση το σχέδιο «Κορωνίς». Οι μάχες θα κρατήσουν έως τις 21 Αυγούστου, οπότε οι απειλούμενες με περικύκλωση δυνάμεις του ΔΣΕ με ελιγμό θα περάσουν στο Βίτσι όπου και θα ανασυγκροτηθούν.

15 Επιστολή του Νίκου Ζαχαριάδη στην Κομινφόρμ για τις σχέσεις του ΚΚΕ με το ΚΚ Γιουγκοσλαβίας.

ΔΙΕΘΝΗ

7 Παραιτείται ο πρόεδρος της Τσεχοσλοβακίας Μπένες.

28 Ρήξη στις σχέσεις της Κομινφόρμ με το ΚΚ Γιουγκοσλαβίας το οποίο κατηγορεί για «εθνικιστική παρέκκλιση».

30 Καθημερινά 200 αεροσκάφη Ντακότα που απογειώνονται από τη βρετανική ζώνη στη Δυτική Γερμανία εφοδιάζουν το αποκλεισμένο Δυτικό Βερολίνο

 Η Φρειδερίκη, ο Τσώρτσιλ και οι εκτελέσεις

 «Αθήνα, 12 Ιουνίου 1948

Έφαγα το μεσημέρι με τον βασιλέα Παύλο και τη βασίλισσα Φρειδερίκη, που είχα να τους δω από Κάιρο, τότε που λιποθύμησα στην αγκαλιά της (μονάχα πορτοκαλάδα) από τη ζέστη, στο Κάσευ. Τότε ήταν διάδοχος (…).

Το γεύμα είταν καλό, και η συνομιλία ευχάριστη. Κυριαρχούσε σ’ αυτό η βασίλισσα Φρειδερίκη, που είναι ελκυστική, έξυπνη, αλλά κάπως αυταρχική. Κοκετάρει με τους άντρες- από τους Σμάτς (σ.σ πρωθυπουργός της Νότιας Αφρικής, πρωτεργάτης του απαρτχάιντ)  και Μάρσαλ και κάτω (…).

Τόσο ο βασιλιάς όσο και η βασίλισσα μισούν τον αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό, που χρημάτισε αντιβασιλέας στην Ελλάδα ως την επιστροφή του βασιλέα Γεωργίου Β΄ (…).

Ο Παύλος είπε πως τρεις ανθρώπους δεν θα δεχότανε ποτέ σαν πρωθυπουργούς στην Ελλάδα, και ούτε θα τους έδινε ποτέ το χέρι του. Αυτοί οι τρεις είναι ο στρατηγός Πλαστήρας, ο αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός, και ο Τσουδερός, ο πρωθυπουργός της προσφυγικής κυβέρνησης στο Κάιρο για αρκετό διάστημα (σ.σ. ο Δαμασκηνός παρέμεινε αρχιεπίσκοπος μέχρι το θάνατό του το 1949, παρά την προσπάθεια των ανακτόρων να επαναφέρουν στον αρχιεπισκοπικό θρόνο τον εκλεκτό τους Χρύσανθο, ο Πλαστήρας ξανάγινε πρωθυπουργός, για δεύτερη  φορά, τον Απρίλιο του 1950 και ο Τσουδερός ανέλαβε  υπουργικά χαρτοφυλάκια και στη μετεμφυλιακή Ελλάδα).

Ο  βασιλέας είπε ότι ο Πλαστήρας ζητάει τώρα συνάντηση μαζί του, και αναρωτιέται μήπως είναι απεσταλμένος του στρατηγού Μάρκου. Υποψιάζεται τον Πλαστήρα για αριστερές τάσεις (…).

Η βασίλισσα τονίζει ότι στο εξωτερικό γίνεται τρομερή προπαγάνδα κατά της Ελλάδος. Πριν από λίγες εβδομάδες είδε τον Τσώρτσιλ, που παραπονέθηκε για τις «μαζικές εκτελέσεις». Του αποκρίθηκε: «Πιστεύετε στο νόμο;». Είπε ότι πιστεύει, και τότε του δήλωσε πως όλοι όσοι εκτελέστηκαν είχαν δικαστεί και καταδικαστεί με όλους τους νομικούς τύπους. Ο Τσώρτσιλ της παρατήρησε πως είταν κακή προπαγάνδα για την Ελλάδα. Η βασίλισσα του αποκρίθηκε: «Δυό χώρες στον κόσμο είναι  τρομερές σύμφωνα με την προπαγάνδα. Η μία είναι η δική σας, μίστερ Τσώρτσιλ, κ’ η άλλη είναι η δική μου» (…).

Η βασίλισσα είναι η κυρίαρχη προσωπικότητα του βασιλικού ζευγαριού, και οι ιδέες της είναι δραστικές και πρωτότυπες…».

Αθήνα, 16 Ιουνίου 1948

Μόλις τελείωσα ένα γύρο στα προχωρημένα αρχηγεία, που κράτησε δυό μέρες. Πέταξα μαζί με τον στρατηγό Βάν Φλήτ και τον στρατηγό  Γιατζή, αρχηγό του Ελληνικού Γενικού Επιτελείου, με το αεροπλάνο του Βάν Φλήτ.

Χθες το πρωί πετάξαμε στα Γιάννινα (…) Μας ενημέρωσαν οι διοικητές δυό ελληνικών μεραρχιών. Δυό πράγματα μου έκαναν εντύπωση. Το πρώτο είταν οι δυσχέρειες του ελληνικού εθνικού στρατού, επειδή δεν μπορεί να δώσει μάχη κοντά στα σύνορα, σύμφωνα με οδηγίες της κυβερνήσεως (…) Το άλλο που μου κάνει εντύπωση είναι η θέση των Αμερικανών. Στην πραγματικότητα, φαίνονται να ’ναι αυτοί επικεφαλής των επιχειρήσεων, και δεν παίρνουν σπουδαία μέτρα για να το αποκρύψουν, αν και όλοι διατείνονται πως δεν είναι έτσι…».

Σάυρους Σουλτσμπέργκερ «Πολιτικά Παρασκήνια της Εποχής μας», σε μετάφραση  Κοσμά Πολίτη, τ. Α΄, σ. 511-516, εκδόσεις Α. Καραβία- Α. Δημητριάδη, Αθήνα 1972.

 « Καταπληκτική εκ Μοσκοβίας επέμβασις και η προσήκουσα απάντησις»

Μετά την παρέμβαση της σοβιετικής κυβέρνησης στον ΟΗΕ για να σταματήσουν οι εκτελέσεις στην Ελλάδα, και ο Πατριάρχης Μόσχας Αλέξιος με επιστολή του στον αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό του ζητούσε να παρέμβει σημειώνοντας και τα εξής

«… Επί τούτοις έχομεν δ’ ελπίδος ότι η φωνή ημών δε θα παραμείνη  «φωνή βοώντος εν τη ερήμω» και ότι η τε Υμετέρα Αγιότης και σύμπασα η Εκκλησία της Ελλάδος θα διακηρύξητε ενώπιον της ανθρωπότητος, ότι καταδικάζετε τα ανύποιστα (σ.σ. ανυπόφορα, αφόρητα) εφεξής γεγονότα» …».

Και η απάντηση του Δαμασκηνού:

«… Το Ελληνικόν Κράτος (…) ουδέποτε εξετέλεσεν ομήρους ή κρατουμένους, αλλά μονο καταδικασθέντες εις θάνατον, κατόπιν νομίμου και δημοσίας διαδικασίας, δι’ αποδεδειγμένας βαρυτάτας παραβιάσεις του κοινού ποινικού νόμου, μετά παροχήν εις τους κατηγορουμένους πάντων των ενδίκων μέσων υπερασπίσεως…».

Η επιστολή του Αλέξιου και η απάντηση του Δαμασκηνού από την «Εκκλησία» (15.7.1948) υπό τον τίτλο «Καταπληκτική εκ Μοσκοβίας επέμβασις και η προσήκουσα απάντησις».

Η επιχείρηση του ΔΣΕ στα Λεχαινά, την Ανδραβίδα και τα Καβάσιλα

« Στο πρώτο δεκαήμερο του Ιουνίου , έγινε μια μεγάλη επιχείρηση στον κάμπο της Ηλείας. Οι αντάρτες του Δ.Σ. χτύπησαν ταυτόχρονα τις κωμοπόλεις Λεχαινά, Ανδραβίδα και Καβάσιλα. Τη διεύθυνση της επιχείρησης είχε ο επιτελάρχης του αρχηγείου Πελοποννήσου Κώστας Κανελλόπουλος (σ.σ. πρώην  λοχαγός του τακτικού στρατού, σκοτώθηκε το 1949). Σύμφωνα με το σχέδιο, το τάγμα του Αρίστου Καμαρινού με τους Ταυγέτιους θα χτύπαγε τα Λεχαινά που ήταν και ο κύριος στόχος γιατί συγκέντρωνε τις πιο πολλές κυβερνητικές δυνάμεις, και οι δύο λόχοι του πέμπτου συγκροτήματος με τους Ζαχαριά και Νικήτα, θα χτύπαγαν την Ανδραβίδα και τα Καβάσιλα. Ένα μικρό τμήμα με το Φραγκογιανόπουλο, θα παρενοχλούσε τα φυλάκια της Αμαλιάδας.

Η επίθεση άρχισε στις 8 Ιουνίου ταυτόχρονα και στους τρεις στόχους. Οι αντάρτες μπήκαν στις κωμοπόλεις, κυρίεψαν τα περισσότερα φυλάκια, πήραν ορισμένα εφόδια που τους ήταν χρήσιμα, αλλ’ αναγκάστηκαν να τις εγκαταλείψουν γρήγορα γιατί λόγω του πεδινού εδάφους κινήθηκαν άμεσα κυβερνητικές δυνάμεις από την Πάτρα και τον Πύργο. Το ίδιο και η αεροπορία.

Τα τμήματα του Δ.Σ. δυσκολεύτηκαν κατά την αποχώρησή καθώς ήσαν αναγκασμένα να βαδίζουν αμυνόμενα σε εκτεταμένη πεδιάδα και παράλληλα να χτυπιούνται από την αεροπορία. Ιδιαίτερα δοκιμάστηκαν εκείνα της Αχαϊας-Ηλείας που δεν είχαν την ανάλογη πείρα σε τέτοιες περιπτώσεις.

Σ’ όλη αυτή την επιχείρηση οι κυβερνητικοί είχαν γύρω στους 30 νεκρούς πέρα από τους τραυματίες. Ο Δ.Σ. είχε γύρω στους 10 νεκρούς και 6 αιχμαλώτους (…). Η επίθεση στα χωριά του Ηλειακού κάμπου μπορεί να μην είχε την επιτυχία που αναμενότανε, είχε όμως απήχηση στο ηθικό των κατοίκων, πέρα απ’ τον εφοδιασμό των ανταρτών με τρόφιμα και άλλα είδη…».

Δημήτρης Παλαιολογόπουλος « Ο εμφύλιος πόλεμος στην επαρχία Καλαβρύτων 1946-1949», σ.107, εκδόσεις Παρασκήνιο, Αθήνα 2001.

Αύριο: O πρωθυπουργός Θ. Σοφούλης απαντά στις προτάσεις ειρήνευσης της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης: «Παράδοσις άνευ όρων, άλλως συντριβή δια των όπλων»-Τέταρτη Ολομέλεια της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ. Το ΚΚΕ συντάσσεται με την Κομινφόρμ στη διαμάχη με τον Τίτο. -Ο Νίκος Ζαχαριάδης επικεφαλής του Πολεμικού Συμβουλίου του ΔΣΕ, μετά την απομάκρυνση του Μάρκου Βαφειάδη

*Οι απόψεις του κειμένου δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκη τις θέσεις της Iskra