Ο Κύπριος Ευαγόρας Παλληκαρίδης απαγχονίστηκε στις 14 Μαρτίου 1957, σε ηλικία μόλις 19 ετών. Ήταν ο νεαρότερος αλλά και ο τελευταίος αγωνιστής που απαγχονίστηκε από τους Άγγλους. Η Κύπρος τότε τελούσε υπό Αγγλική Κατοχή *1.
Ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης, παλληκάρι όνομα και πράμα και ποιητής, σε ηλικία 17 ετών είχε εγκαταλείψει το σχολείο και είχε ενταχθεί σε αντάρτικη ομάδα της ΕΟΚΑ Α΄ *2.
Κατηγορήθηκε για κατοχή και διακίνηση οπλισμού. Με βάση δρακόντειους νόμους που είχε επιβάλλει η Βρετανική Κατοχική Διοίκηση και η απλή διακίνηση οπλισμού τιμωρείτο με θανατική ποινή.
Στη δίκη του ο Παλληκαρίδης δεν άφησε περιθώρια στους δικηγόρους του να τον υπερασπιστούν, αφού παρά τις αντιρρήσεις τους παραδέχθηκε την ενοχή του: «Γνωρίζω ότι θα με κρεμάσετε. Ότι έκαμα το έκαμα ως Έλλην Κύπριος όστις ζητεί την Ελευθερίαν του. Τίποτα άλλο».
Την επόμενη μέρα της καταδίκης, σε θάνατο, του Παλληκαρίδη, οι μαθητές του Γυμνασίου Πάφου απείχαν από τα μαθήματά του σε ένδειξη διαμαρτυρίας και έστειλαν τηλεγράφημα στον Χάρτινγκ (τον Άγγλο διοικητή της Κύπρου), με το οποίο του ζητούσαν να απονεμηθεί χάρη στον Ευαγόρα. Όλος ο κόσμος αρχίζει μια προσπάθεια να σώσει τον νεαρό μαθητή. Η Ελληνική κυβέρνηση προσπαθεί να αποτρέψει την εκτέλεσή του. Η Κυπριακή αδελφότητα Αθηνών ζητά προσωπική παρέμβαση του βασιλιά Παύλου. Η Ελληνική Βουλή στέλνει τηλεγραφήματα προς την Αγγλική Βουλή των Κοινοτήτων και τον ΟΗΕ. Ο Αρχιεπίσκοπος Δωρόθεος, ο Χωρεπίσκοπος Σαλαμίνος Γεννάδιος, ο δήμαρχος Λευκωσίας κ. Δέρδης, 40 Εργατικοί Άγγλοι βουλευτές, συντεχνίες, ο Αρχιεπίσκοπος Νοτίου Αφρικής Νικόδημος, ο Αμερικανός Γερουσιαστής Fulton, απλοί πολίτες προσπαθούν να ματαιώσουν αυτή την εκτέλεση. Ο Χάρτινγκ όμως και η Αγγλική διπλωματία απορρίπτει την απονομή χάριτος.
Ο Ευαγόρας στο τελευταίο γράμμα του δηλώνει:
«Θ΄ ακολουθήσω με θάρρος τη μοίρα μου. Ίσως αυτό να ναι το τελευταίο μου γράμμα. Μα πάλι δεν πειράζει. Δεν λυπάμαι για τίποτα. Ας χάσω το κάθε τι. Μια φορά κανείς πεθαίνει. Θα βαδίσω χαρούμενος στην τελευταία μου κατοικία. Τι σήμερα τι αύριο; Όλοι πεθαίνουν μια μέρα. Είναι καλό πράγμα να πεθαίνει κανείς για την Ελλάδα. Ώρα 7:30. Η πιο όμορφη μέρα της ζωής μου. Η πιο όμορφη ώρα. Μη ρωτάτε γιατί».
να χρόνο πριν την τελική σύλληψη του είχε αφιερώσει στους παλιούς συμμαθητές του το ακόλουθο σημείωμα, που το είχε αφήσει κρυφά μέσα στην τάξη του:
Παλιοί συμμαθηταί,
Αυτή την ώρα κάποιος λείπει ανάμεσά σας, κάποιος που φεύγει αναζητώντας λίγο ελεύθερο αέρα, κάποιος που μπορεί να μη τον ξαναδείτε παρά μόνο νεκρό. Μην κλάψετε στον τάφο του, Δεν κάνει να τον κλαίτε. Λίγα λουλούδια του Μαγιού σκορπάτε του στον τάφο. Του φτάνει αυτό ΜΟΝΑΧΑ.
Θα πάρω μιαν ανηφοριά θα πάρω μονοπάτια
να βρω τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά.
Θ΄ αφήσω αδέλφια συγγενείς, τη μάνα, τον πατέρα
μεσ΄ τα λαγκάδια πέρα και στις βουνοπλαγιές.
Ψάχνοντας για τη Λευτεριά θα ΄χω παρέα μόνη
κατάλευκο το χιόνι, βουνά και ρεματιές.
Τώρα κι αν είναι χειμωνιά, θα ΄ρθει το καλοκαίρι
Τη Λευτεριά να φέρει σε πόλεις και χωριά.
Θα πάρω μιαν ανηφοριά θα πάρω μονοπάτια
να βρω τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά.
Τα σκαλοπάτια θ΄ ανεβώ, θα μπω σ΄ ενα παλάτι,
το ξέρω θαν απάτη, δεν θαν αληθινό.
Μεσ΄ το παλάτι θα γυρνώ ώσπου να βρω τον θρόνο,
βασίλισσα μια μόνο να κάθεται σ΄ αυτό.
Κόρη πανώρια θα της πω, άνοιξε τα φτερά σου
και πάρε με κοντά σου, μονάχα αυτό ζητώ.
Γειά σας παλιοί συμμαθηταί. Τα τελευταία λόγια τα γράφω σήμερα για σας. Κι όποιος θελήσει για να βρει ένα χαμένο αδελφό, ένα παλιό του φίλο, ας πάρει μιαν ανηφοριά ας πάρει μονοπάτια να βρει τα σκαλοπάτια που παν στη Λευτεριά. Με την ελευθερία μαζί, μπορεί να βρει και μένα. Αν ζω, θα μ΄ βρει εκεί.
Ευαγόρας Παλληκαρίδης*1 Η ανεξάρτητη ΚΥΠΡΙΑΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ανακηρύχθηκε στις 16 Αυγούστου 1960, μετά τις Συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου. Ωστόσο, ως επίσημη Ημέρα της Ανεξαρτησίας της Κύπρου αποφασίσθηκε να εορτάζεται η 1η Οκτωβρίου.
* 2 Η ΕΟΚΑ (Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών) ξεκίνησε ένοπλο αγώνα κατά των Άγγλων την 1 Απριλίου 1955. Από τους ιδρυτές της ΕΟΚΑ ήταν ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος. Αρχηγός του στρατιωτικού σκέλους της ΕΟΚΑ ήταν ο Γεώργιος Γρίβας, ο οποίος ήταν Ακροδεξιός και σφοδρός αντικομμουνιστής. Θεωρείται ότι επέβαλλε την ιδεολογία του στην ΕΟΚΑ. Ωστόσο, δεν ήταν όλοι οι αγωνιστές της ΕΟΚΑ τέτοιων πεποιθήσεων. Έγιναν πολλές δολοφονίες στα πλαίσια εσωτερικών συγκρούσεων στην ΕΟΚΑ. Με βάση τα υπάρχοντα ντοκουμέντα, για παράδειγμα τα παραπάνω κείμενα του, ο 19χρονος Ευαγόρας Παλληκαρίδης ήταν ένας αγνός αγωνιστής της ελευθερίας.
