12 Φεβρουαρίου 2012: Η εξέγερση ενάντια στο δεύτερο μνημόνιο

Το συλ­λα­λη­τή­ριο αυτό είχε όλα τα χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά μιας εξέ­γερ­σης ενά­ντια στα μνη­μό­νια και αυ­τούς που τα επέ­βαλ­λαν και εξα­κο­λου­θούν να τα επι­βάλ­λουν: τις ελ­λη­νι­κές κυ­βερ­νή­σεις και την τρόι­κα των δα­νει­στών (που στο με­τα­ξύ έχει γίνει κουαρ­τέ­το). Η αγω­νι­στι­κή ενέρ­γεια και η μα­χη­τι­κή διά­θε­ση εκα­το­ντά­δων χι­λιά­δων δια­δη­λω­τών/τριών, η πα­ρα­μο­νή τους επί ώρες στο Σύ­νταγ­μα σε συν­θή­κες «πο­λέ­μου» με τις δυ­νά­μεις κα­τα­στο­λής, η διά­χυ­ση των κι­νη­το­ποι­ή­σε­ων πα­νελ­λα­δι­κά, σε δε­κά­δες με­γά­λες και μι­κρές πό­λεις, ανέ­δει­ξαν τη 12η Φε­βρουα­ρί­ου 2012 σε μία από τις με­γά­λες κο­ρυ­φώ­σεις των αγώ­νων ενά­ντια στα μνη­μό­νια.
Η 12η Φε­βρουα­ρί­ου 2012 στέ­κε­ται επι­βλη­τι­κή στο με­ταίχ­μιο ανά­με­σα στον «κι­νη­μα­τι­κό κύκλο» της πε­ριό­δου Μάιος 2010 – Φε­βρουά­ριος 2012 και στον «πο­λι­τι­κό κύκλο» της πε­ριό­δου Μάιος 2012 – Ιού­λιος 2015, δί­νο­ντάς μας την αφορ­μή και τη δυ­να­τό­τη­τα όχι μόνο να θυ­μη­θού­με και να μι­λή­σου­με γι’ αυ­τούς, αλλά και να βγά­λου­με χρή­σι­μα συ­μπε­ρά­σμα­τα για τη δύ­σκο­λη πε­ρί­ο­δο που άνοι­ξε ύστε­ρα από την προ­δο­σία και ήττα του Ιου­λί­ου 2015 στην οποία βρι­σκό­μα­στε σή­με­ρα.

2010 – 2012: Η με­γά­λη διε­τία των αγώ­νων

Στις 5 Μαΐου του 2010, μια πολύ μα­ζι­κή δια­δή­λω­ση ενά­ντια στο πρώτο μνη­μό­νιο, εγκαι­νί­α­σε μια πε­ρί­ο­δο με­γά­λων τα­ξι­κών μαχών. Η πυ­κνό­τη­τα, η μα­ζι­κό­τη­τα και το βάθος των κι­νη­το­ποι­ή­σε­ων ήταν πρω­τό­γνω­ρες και χωρίς υπερ­βο­λή ιστο­ρι­κές. Στη διάρ­κεια 21 μηνών, εί­χα­με τρεις με­γά­λες κο­ρυ­φώ­σεις, με δια­δη­λώ­σεις-συλ­λα­λη­τή­ρια εκα­το­ντά­δων χι­λιά­δων στην Αθήνα, αλλά ταυ­τό­χρο­να και πολύ μα­ζι­κών δια­δη­λώ­σε­ων σε πολ­λές άλλες πό­λεις – σε με­ρι­κές από τις οποί­ες για πρώτη φορά στην ιστο­ρία τους. Την 5η Μαΐου 2010, το δι­ή­με­ρο των με­γά­λων δια­δη­λώ­σε­ων και συ­γκρού­σε­ων ενά­ντια στο πρώτο μνη­μο­νια­κό Με­σο­πρό­θε­σμο πρό­γραμ­μα στις 28-29 Ιου­νί­ου 2011 (στο πλαί­σιο μιας επί­μο­νης δί­μη­νης κι­νη­το­ποί­η­σης με κέ­ντρο το Σύ­νταγ­μα, που έμει­νε στα χρο­νι­κά των κοι­νω­νι­κών αγώ­νων σαν «κί­νη­μα των πλα­τειών») και τη 12η Φε­βρουα­ρί­ου 2012. Κα­θε­μιά από αυτές τις κο­ρυ­φώ­σεις ήταν απ’ αυτές που γρά­φο­νται στην ιστο­ρία των με­γά­λων στιγ­μών του κι­νή­μα­τος αντί­στα­σης.
Το κρά­τος «έκτα­κτης ανά­γκης» των μνη­μο­νί­ων αντι­με­τώ­πι­σε το κύμα αυτό των αγώ­νων με εξί­σου πρω­το­φα­νείς -για τη με­τα­πο­λι­τευ­τι­κή πε­ρί­ο­δο- με­θό­δους κα­τα­στο­λής: με χη­μι­κό πό­λε­μο, με εκτε­τα­μέ­νη προ­λη­πτι­κή κα­τα­στο­λή, με «επι­χει­ρη­σια­κά δόγ­μα­τα» διά­λυ­σης μα­ζι­κών δια­δη­λώ­σε­ων βγαλ­μέ­να από τις πρα­κτι­κές αυ­ταρ­χι­κών κα­θε­στώ­των «άλλου και­ρού».
Το απο­τέ­λε­σμα αυτής της «δρά­σης και αντί­δρα­σης» κι­νή­μα­τος – κρα­τι­κού αυ­ταρ­χι­σμού ήταν η εκ­παί­δευ­ση μιας μα­ζι­κής αγω­νι­στι­κής πρω­το­πο­ρί­ας σε συν­θή­κες πραγ­μα­τι­κής μάχης με το αστι­κό – μνη­μο­νια­κό σύ­στη­μα και τους μη­χα­νι­σμούς του και η δη­μιουρ­γία μιας «συλ­λο­γι­κής ευ­φυ­ΐ­ας» στο πώς να ορ­γα­νώ­σου­με αυτή τη μάχη: με γε­νι­κές απερ­γί­ες (ήταν η πε­ρί­ο­δος με τις πε­ρισ­σό­τε­ρες γε­νι­κές απερ­γί­ες σε τόσο σύ­ντο­μο διά­στη­μα στην ιστο­ρία του ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος!), με διά­χυ­ση των αντι­στά­σε­ων σε κλα­δι­κό επί­πε­δο και στις γει­το­νιές, με ελ­πι­δο­φό­ρα πει­ρά­μα­τα αυ­το-ορ­γά­νω­σης (επι­τρο­πές σε γει­το­νιές, μορ­φές αυ­το-ορ­γά­νω­σης του κι­νή­μα­τος των πλα­τειών»), με ενό­τη­τα στη δράση, με σκλη­ρή μα­θη­τεία στο πώς να ορ­γα­νω­νό­μα­στε και να «στε­κό­μα­στε στο δρόμο» ενά­ντια στις δυ­νά­μεις κα­τα­στο­λής κ.λπ.

Η πο­λι­τι­κή απά­ντη­ση

Το «δεύ­τε­ρο κύμα» αυτής της πε­ριό­δου, με το «κί­νη­μα των πλα­τειών» το Μάιο – Ιού­νιο 2011, στρά­φη­κε αυ­θόρ­μη­τα ενά­ντια στο πο­λι­τι­κό «γε­νι­κό επι­τε­λείο» των μνη­μο­νί­ων: την κυ­βέρ­νη­ση σαν πο­λι­τι­κό τους όρ­γα­νο και τη Βουλή σαν νο­μο­θε­τι­κό τους όρ­γα­νο. Το «Φύ­γε­τε!» και η εγκα­τά­στα­ση του κι­νη­μα­τι­κού «στρα­τη­γεί­ου» στην πλα­τεία Συ­ντάγ­μα­τος, απέ­να­ντι από τη Βουλή, συ­νι­στού­σε ήδη μια πο­λι­τι­κή ανα­βάθ­μι­ση του «Εμείς ή αυτοί», που απο­τέ­λε­σε την τα­ξι­κή ση­μαία του κι­νή­μα­τος αντί­στα­σης σε όλο αυτόν τον κύκλο αγώ­νων.
Η ίδια η λο­γι­κή της τα­ξι­κής αντι­πα­ρά­θε­σης οδη­γού­σε ανα­πό­φευ­κτα στο να συν­δυα­στεί η μα­ζι­κή κι­νη­μα­τι­κή αντί­στα­ση με την πο­λι­τι­κή εναλ­λα­κτι­κή. Το «κυ­νή­γι του πο­λι­τευ­τή» από το φθι­νό­πω­ρο του 2011, η πίεση πάνω στην κυ­βέρ­νη­ση του Γ. Πα­παν­δρέ­ου και η τε­λι­κή της κα­τάρ­ρευ­ση το Νο­έμ­βριο του 2011, οι «αντι­πα­ρε­λά­σεις» του κι­νή­μα­τος την 28η Οκτω­βρί­ου 2011 κ.λπ. έβα­ζαν εκ των πραγ­μά­των στην ημε­ρή­σια διά­τα­ξη το ζή­τη­μα της πο­λι­τι­κής απά­ντη­σης, της πο­λι­τι­κής εναλ­λα­κτι­κής.
Σή­με­ρα γνω­ρί­ζου­με ότι η πο­λι­τι­κή απά­ντη­ση δεν συν­δυά­στη­κε με τη συ­νέ­χεια και κλι­μά­κω­ση των κοι­νω­νι­κών αγώ­νων, και ότι αυτό είχε απο­τέ­λε­σμα την υπο­χώ­ρη­ση του κι­νή­μα­τος, την ανά­θε­ση και τη δη­μιουρ­γία των όρων για την προ­δο­σία του Ιου­λί­ου του 2015. Ωστό­σο, δεν ήταν ανα­πό­φευ­κτο ούτε «μοι­ραίο» να εξε­λι­χτούν έτσι τα πράγ­μα­τα. Η μα­ζι­κή πρω­το­πο­ρία του αγώνα δεν προ­σχώ­ρη­σε «αυ­το­μά­τως» και «ανα­πό­φευ­κτα» στη λο­γι­κή της ανά­θε­σης ύστε­ρα από το με­γά­λο εκλο­γι­κό «ξε­πέ­ταγ­μα» των εκλο­γών του Μαϊου – Ιου­νί­ου του 2012, αλλά επει­δή το ερ­γα­τι­κό κί­νη­μα και η Αρι­στε­ρά ητ­τή­θη­καν στη μάχη.

Η υπο­χώ­ρη­ση και η ήττα

Οι κοι­νω­νι­κή αγώ­νες δεν έπα­ψαν ύστε­ρα από τη με­γά­λη 12η Φλε­βά­ρη του 2012, άλ­λα­ξαν όμως κλί­μα­κα και «εστία»: από τις με­γά­λες, κε­ντρι­κές συ­γκε­ντρώ­σεις δύ­να­μης και ανα­με­τρή­σεις με επί­κε­ντρο τα με­γά­λα συλ­λα­λη­τή­ρια των γε­νι­κών απερ­γιών της πρώ­της πε­ριό­δου, πε­ρά­σα­με σε «επι­μέ­ρους» μάχες με κε­ντρι­κή πο­λι­τι­κή ση­μα­σία: μάχη ενά­ντια στην επι­στρά­τευ­ση των ερ­γα­ζο­μέ­νων στο μετρό τον Ια­νουά­ριο του 2013, κι­νη­το­ποί­η­ση ενά­ντια στο κλεί­σι­μο της ΕΡΤ τον Ιού­νιο του 2013, απερ­γία των κα­θη­γη­τών το Μάιο και Σε­πτέμ­βριο του 2013. Στους αγώ­νες αυ­τούς το δί­λημ­μα ήταν από­λυ­το: ή θα νι­κού­σαν ανα­τρέ­πο­ντας τη μνη­μο­νια­κή κυ­βέρ­νη­ση Σα­μα­ρά – Βε­νι­ζέ­λου ή θα συ­ντρί­βο­νταν στε­ρώ­ντας από το σχέ­διο της πο­λι­τι­κής ανα­τρο­πής («κυ­βέρ­νη­ση της Αρι­στε­ράς») το ανα­τρε­πτι­κό του πε­ριε­χό­με­νο και τις κι­νη­μα­τι­κές προ­ϋ­πο­θέ­σεις για να νι­κή­σει.
Μέχρι και το Σε­πτέμ­βριο του 2013, είχε δοθεί και είχε χαθεί η κρί­σι­μη μάχη να συν­δυα­στεί η κι­νη­μα­τι­κή πα­λίρ­ροια με το σχέ­διο της πο­λι­τι­κής ανα­τρο­πής.
Η Αρι­στε­ρά μπήκε σε αυτή τη μάχη δια­σπα­σμέ­νη και άτολ­μη. «Έπρα­ξε το κα­θή­κον της», κι αυτό σε διε­σπαρ­μέ­νη τάξη, αλλά ως εκεί. Η ηγε­σία του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, έχο­ντας βάλει ήδη πλώρη για την προ­ε­τοι­μα­σία του συμ­βι­βα­σμού με το εγ­χώ­ριο και διε­θνές σύ­στη­μα, ήταν «τυ­πι­κώς εντά­ξει» (στην απερ­γία των κα­θη­γη­τών, ούτε καν αυτό…), αλλά στην πραγ­μα­τι­κό­τη­τα εχθρι­κή με οποια­δή­πο­τε ιδέα ανα­τρο­πής της μνη­μο­νια­κής κυ­βέρ­νη­σης από ένα κοι­νω­νι­κο-πο­λι­τι­κό κί­νη­μα ανα­τρο­πής. Ο κό­σμος του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ πήγε πολύ πέρα από αυτό, αλλά δεν μπό­ρε­σε να σπά­σει το «φράγ­μα» της ηγε­σί­ας. Τέλος, το ερ­γα­τι­κό κί­νη­μα, υπό το βάρος του μα­κρό­χρο­νου γρα­φειο­κρα­τι­κού εκ­φυ­λι­σμού και της προ­δο­τι­κής ηγε­σί­ας που εκ­προ­σω­πού­σε ο Πα­να­γό­που­λος, απο­δεί­χτη­κε ότι δεν μπο­ρού­σε να πάει μα­κρύ­τε­ρα από στε­ρε­ό­τυ­πες «αγω­νι­στι­κές εκ­κλή­σεις» και «κα­θιε­ρω­μέ­νες» μορ­φές κι­νη­το­ποί­η­σης, εντε­λώς ανε­παρ­κείς για αγώ­νες και νίκες που θα δη­μιουρ­γού­σαν τις προ­ϋ­πο­θέ­σεις για μια ανα­τρε­πτι­κή δυ­να­μι­κή.
Η ανά­θε­ση, λοι­πόν, δεν ήταν το «μοι­ραίο» απο­τέ­λε­σμα της πο­λι­τι­κο­ποί­η­σης των αγώ­νων και της στρο­φής της μα­ζι­κής αγω­νι­στι­κής πρω­το­πο­ρί­ας στην πο­λι­τι­κή εναλ­λα­κτι­κή, αλλά το «μοι­ραίο» απο­τέ­λε­σμα μιας μάχης που χά­θη­κε, κυ­ρί­ως στο με­τα­βα­τι­κό και κρί­σι­μο 2013. Με τη σειρά της, αυτή η μάχη χά­θη­κε εξαι­τί­ας της αδυ­να­μί­ας να υπερ­κε­ρα­στεί το πα­ρα­λυ­τι­κό φορ­τίο του γρα­φειο­κρα­τι­κού εκ­φυ­λι­σμού στο ερ­γα­τι­κό κί­νη­μα, αλλά και της ρε­φορ­μι­στι­κής ηγε­σί­ας στον ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ και την Αρι­στε­ρά γε­νι­κό­τε­ρα.

Τι απέ­γι­νε η «λάβα»;

Δεν είναι αντι­κεί­με­νο αυτού του άρ­θρου να εξε­τά­σει την ήττα και πο­λι­τι­κή προ­δο­σία του κα­λο­και­ριού του 2015. Είναι όμως από­λυ­τα μέσα στο αντι­κεί­με­νό του να θέσει το ερώ­τη­μα: τι απέ­γι­νε η «λάβα» της 12ης Φλε­βά­ρη 2012; Μια πρώτη απά­ντη­ση μας έδωσε η συ­γκλο­νι­στι­κή κι­νη­το­ποί­η­ση για το «Όχι» στο δη­μο­ψή­φι­σμα του Ιου­λί­ου του 2015: αυτή η «λάβα», η αγω­νι­στι­κή εμπει­ρία και η «συλ­λο­γι­κή ευ­φυ­ϊα» δεν χά­θη­καν. Είναι ωστό­σο επι­κίν­δυ­νο να τα εκ­θέ­του­με στην φθορά, την κα­τά­τμη­ση και τον εκ­φυ­λι­σμό της μα­κρο­χρό­νιας απρα­ξί­ας. Ό,τι δεν έχει ακόμη χαθεί, μπο­ρεί κάλ­λι­στα να χαθεί πολύ σύ­ντο­μα, γε­γο­νός που θα υπο­χρε­ώ­σει οποιο­δή­πο­τε νέο ξε­κί­νη­μα να αρ­χί­σει από πολύ πίσω…
Η λύση δεν βρί­σκε­ται στην ανα­δί­πλω­ση σε απο­κλει­στι­κά κι­νη­μα­τι­κά κα­θή­κο­ντα ούτε σε μια πο­λι­τι­κή στρα­τη­γι­κή που εμπνέ­ε­ται από τον εκλο­γι­κι­σμό και τον «κοι­νο­βου­λευ­τι­κό δρόμο», αλλά στο να συν­δυά­σου­με σε ενιαίο σχέ­διο την ανα­συ­γκρό­τη­ση του κι­νή­μα­τος αντί­στα­σης με την ανα­συ­γκρό­τη­ση μιας μα­ζι­κής Ρι­ζο­σπα­στι­κής – Αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κής Αρι­στε­ράς που θα έχει εν­σω­μα­τώ­σει στην πο­λι­τι­κή της τα κρί­σι­μα δι­δάγ­μα­τα από τη με­γά­λη πε­ντα­ε­τία των αγώ­νων 2010-2015 και την ήττα του κα­λο­και­ριού του 2015.
*Ανα­δη­μο­σί­ευ­ση από την “Ερ­γα­τι­κή Αρι­στε­ρά”, φ. 377 (8/2/2017).