Στις 09 Μαρτίου 2017 λήγει η προθεσμία άσκησης όποιου ενδίκου μέσου ενώπιον των αρμοδίων εσωτερικών και ενωσιακών ευρωπαϊκών δικαιοδοτικών οργάνων για τις όποιες βάσιμες αξιώσεις όσων έχουν ζημιωθεί ως προς το PSI των ελληνικών ομολόγων. Το «πρωτόγνωρο» δε αυτό «ζήτημα» της συγκεκριμένης απομείωσης –ορθότερα απαλλοτρίωσης– περιουσίας, συντάραξε την οικονομία και κυρίως τους ατυχείς ιδιώτες (όσους από τη φύση τους και την πρακτική τους δεν είναι εκ συστήματος «επενδυτές», αλλά απλοί καταθέτες) καθώς και τα Ν.Π.Δ.Δ. τα οποία πράγματι απώλεσαν σημαντική περιουσία στο βωμό ενός προδήλως αποτυχημένου εγχειρήματος.
Οι ρήτρες συλλογικής δράσης και το PSI
Η ενεργοποίηση των λεγόμενων ρητρών συλλογικής δράσης (περί αυτών βλ. παρακάτω) και η εκτελεστική διαδικασία του όλου εγχειρήματος αφορά: α) στην Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου με αριθ. 10/ΦΕΚ αρ. 50/9.03.2012 και β) στην Υπουργική Απόφαση με αριθ. 2/20964/0023α/ΦΕΚ αρ. 682/9.03.2012. Έτσι κατέστη υποχρεωτική η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα –και όχι μόνον(!) στο πρόγραμμα ανταλλαγής ομολόγων και αναδιάταξης του ελληνικού χρέους (PSI), εξ αιτίας της οποίας η αξία των ελληνικών ομολόγων υπέστη δραματική απώλεια που οφείλεται στην κατά 53,5% μείωση της ονομαστικής αξίας των ομολόγων που υπήρχαν στα χαρτοφυλάκια των ιδιωτών, αλλά και φορέων του δημόσιου τομέα (βλ. π.χ. Ασφαλιστικά Ταμεία).
Με τη θέσπιση δε των κατ’ ουσίαν προαναφερομένων «αναγκαστικών διατάξεων», προέκυψε το λεγόμενο «hair cut» («κούρεμα») που αφορά στο ποσοστό της ζημιάς της αρχικής επένδυσης, μετά την επανατιμολόγηση και την επιμήκυνση των αρχικών ομολόγων. Υπ’ όψιν δε ότι κατά τις διαπραγματεύσεις για το PSI το ποσοστό του «κουρέματος» άλλαξε τρεις φορές, καθώς οι «σοφοί του συστήματος» διαπίστωναν κάθε φορά και διαφορετικές χρηματοδοτικές ανάγκες της Ελλάδας. Έτσι, ο υπολογισμός στις 21/7/2011 αφορούσε «κούρεμα» των ομολόγων του ιδιωτικού τομέα κατά 21%, στις 26/10/2011 αφορούσε «κούρεμα» κατά 50%, δηλαδή υπερδιπλάσιο «κούρεμα» της αρχικής εκτίμησης και τέλος στις 21/2/2012 οι «σοφοί του συστήματος» κατέληξαν ότι το ποσοστό του «κουρέματος» θα έπρεπε να αυξηθεί στο 53,5%…
Στη διαδικασία αυτή ενεπλάκη το Institute of International Finance (I.I.F.) που αφορά στο «Διεθνές Χρηματοοικονομικό Ινστιτούτο» που είναι ο φορέας που εκπροσωπεί τα 450 μεγαλύτερα χρηματοοικονομικά ιδρύματα παγκοσμίως. Άξιο επισημείωσης είναι ενταύθα ότι το I.I.F. εκπροσωπούσε ο Διευθύνων Σύμβουλος του Τσαρλς Νταλάρα, ο οποίος υπήρξε μάλιστα και καθοριστικός παράγοντας όλων των διεργασιών, εφόσον ανέλαβε από την πρώτη στιγμή, εκ μέρους των τραπεζών, να είναι εκείνος που θα προβεί στις διαπραγματεύσεις για τους όρους της εθελοντικής απομείωσης της αξίας των ομολόγων των τραπεζών.
Τούτων δοθέντων προέκυψε το «Private Sector Involvement» (PSI) που κατά κυριολεξία μεταφράζεται σε «Εμπλοκή του Ιδιωτικού Τομέα». Τούτη η διαδικασία σημαίνει πως εμπλέκεται ο ιδιωτικός τομέας, όπου αιχμές του είναι οι τράπεζες, οι ασφαλιστικές επιχειρήσεις, και οι θεσμικοί επενδυτές (αλλά και οι κατ’ επάγγελμα και κατά συνήθεια «ιδιώτες επενδυτές» που δεν έχουν σχέση με τους κατά συνθήκη αποταμιευτές).
Για την πληρότητα δε του ιστορικού λόγου, άξιο αναφοράς είναι ότι ο όρος PSI χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά στη Σύνοδο Κορυφής του G8 στην πόλη Ντοβίλ της Γαλλίας στις 28 Μαΐου 2011 όπου Γερμανία και Γαλλία αποφάσισαν πως οι ιδιώτες κάτοχοι ομολόγων πρέπει να συνεισφέρουν «εθελοντικώς» στη μείωση του ελληνικού χρέους, για να στηριχθεί η ελληνική οικονομία!… Έπρεπε όμως να εφευρεθούν οι λεγόμενες ρήτρες συλλογικής δράσης (Collective Action Clauses) οι οποίες προβλέπουν κατ’ αρχήν και κατ’ αρχάς ότι οι αποφάσεις της ενισχυμένης πλειοψηφίας των ομολογιούχων για τροποποίηση των όρων των ομολόγων, θα πρέπει να δεσμεύουν και δεσμεύουν το σύνολο των κατόχων των τίτλων –ομολόγων. Τούτη η απόφαση αφορούσε προδήλως μια από καθέδρας καταχρηστική και ασύμμετρη διαδικασία που προσβάλει τη δικαιολογημένη εμπιστοσύνη και τα συμφωνηθέντα, ενώ δεσμεύει υπερμέτρως την ελευθερία της οικονομικής δράσης.
Μια πορεία προαποφασισμένης αποτυχίας
Η πορεία όμως των γεγονότων έχει ιστορικώς και τα εξής:
Πριν από τη λήξη της τριετίας 2011-2013, η Ελληνική Κυβέρνηση αποφάσισε –με προτροπή της κυριαρχούσας ευρωπαϊκής ελίτ των Βρυξελών και της Φραγκφούρτης– να ζητήσει πρόσθετη χρηματοδότηση από τα άλλα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης και από το ΔΝΤ. Προς τούτο, καταρτίσθηκε σχέδιο νέου Μνημονίου Συνεννόησης, το οποίο εγκρίθηκε με το Ν. 4046/2012, για να συσχετισθεί με την «Κύρια Σύμβαση Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης» των 109.100.000.000 ευρώ. Από τα αποσπάσματα των σχεδίων των συμβάσεων, του σχεδίου του νέου Μνημονίου Συνεννόησης και της αιτιολογικής έκθεσης του Ν.4046/2012, προκύπτει ότι ουσιώδες στοιχείο της συνεννόησης της Ελληνικής Κυβέρνησης και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ως εκπροσώπου των άλλων κρατών-μελών της Ευρωζώνης, για την πρόσθετη δανειοδότηση της Ελληνικής Δημοκρατίας, αποτέλεσε η «Συμμετοχή του Ιδιωτικού Τομέα», ήτοι η μείωση του δημοσίου χρέους μέσω της ανταλλαγής με νέους τίτλους, των τίτλων έκδοσης ή εγγύησης του Ελληνικού Δημοσίου, τους οποίους όμως κατείχαν ιδιώτες πιστωτές.
Έτσι θεσπίσθηκαν, οι διατάξεις του Ν.4046/2012 και του Ν.4050/2012 κατόπιν διαβουλεύσεων της Ελληνικής Κυβέρνησης με τους Αρχηγούς Κρατών και Κυβερνήσεων των άλλων κρατών-μελών της Ευρωζώνης, με το Eurogroup, με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή που ανέλαβε τον συντονισμό των διμερών κρατικών δανείων, καθώς και με την ΕΚΤ. Το όλο σύστημα σε πλήρη δράση και πλήρη συντονισμό.
Η διερεύνηση, ο στόχος και η αστοχία
Το όλο σύστημα, ως προεκτέθη, εμπλέκεται σε μια διαδικασία κυριολεκτικώς απαλλοτρίωσης, όχι μόνο ιδιωτικών περιουσιών, αλλά περιουσιών και αξιών του δημόσιου τομέα. Εμπλοκή ιδιωτών σημαίνει ότι επουδενί αφορά Δημόσια Νοσοκομεία, Δημόσια-Κρατικά Πανεπιστήμια και Ασφαλιστικά Ταμεία-Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου. Εμπλοκή του δημόσιου τομέα αφορά Official Sector Involvement (OSI) και ασφαλώς όχι PSI. Άλλωστε η διερεύνηση που είχε λάβει χώρα αρμοδίως για την «εθελοντική συμμετοχή» απομείωσης του ελληνικού δημοσίου χρέους, είχε εστιάσει αποκλειστικώς στον ιδιωτικό τομέα.
Αφετηρία αυτής της «διερεύνησης ήταν ο Ιούνιος του έτους 2011 με τη συνεργασία του Eurogroup Working Group και του Institute of international Finance (I.I.F.). Συνεπώς αρχικώς ο δημόσιος τομέας ουδεμία εμπλοκή είχε.
Επί τη βάσει των πρώτων στοιχείων έγινε μια δήλωση επί των πεπραγμένων της από 21.7.2011 Συνόδου των Αρχηγών Κρατών και Κυβερνήσεων των κρατών-μελών της Ευρωζώνης, στην οποία αναφέρεται ότι απαιτείται η «εθελοντική συμμετοχή» του ιδιωτικού τομέα για την αντιμετώπιση των προβλημάτων της ελληνικής οικονομίας «ως εξαιρετική και μοναδική λύση». Ακολούθησε δε νέα διερεύνηση των Οκτώβριο του έτους 2011, χωρίς ουδέποτε να περιλαμβάνεται εκδοχή συμμετοχής του δημόσιου τομέα.
Άξιο επισημείωσης είναι δε ότι σε δήλωση επί των πεπραγμένων της από 26.10.2011 Συνόδου των Αρχηγών Κρατών και Κυβερνήσεων των κρατών-μελών της Ευρωζώνης χαιρετίσθηκε: «η τρέχουσα συζήτηση μεταξύ της Ελλάδας και των ιδιωτών επενδυτών της για την εξεύρεση λύσης για εμβάθυνση της συμμετοχής του ιδιωτικού τομέα», η οποία «από κοινού με ένα φιλόδοξο πρόγραμμα για την ελληνική οικονομία…αναμένεται να διασφαλίσει την απομείωση της σχέσης του ελληνικού χρέους προς το ΑΕΠ με στόχο να φθάσει το 120% έως το 2020».
Ωστόσο, σήμερα το δημόσιο χρέος της Ελλάδας έχει ως εξής: 346 δις ευρώ, ήτοι χρέος 180,29% στο ΑΕΠ και κάθε Έλληνας πολίτης πλέον οφείλει 32.025 ευρώ. Αυτός είναι ο απολογισμός και αποτελεί τον αντίλογο, ως εξέλιξη, της από 26/10/2011 «αισιόδοξης» πρόβλεψης της Συνόδου των Αρχηγών Κρατών και Κυβερνήσεων των κρατών-μελών της Ευρωζώνης. Συνεπώς το PSI έλαβε χώρα όπως δεν έπρεπε.
Η παρέμβαση του Μιχάλη Σάλλα
Κρίσιμη και απολύτως βάσιμη (και για πολλούς απροσδόκητη) ήταν η παρέμβαση του Μιχάλη Σάλλα, που τότε ως Πρόεδρος της Τράπεζας Πειραιώς εναντιώθηκε ευθέως κατά του PSI. Με πολύ αυστηρό λόγο ο Μιχάλης Σάλλας μεταξύ άλλων επισημείωσε ότι: «Αυτοί που υποστηρίζουν το μεγάλο «κούρεμα» των Ελληνικών Ομολόγων, δηλαδή το πάνω από 21%, χωρίζονται σε δύο κατηγορίες: Στην πρώτη ανήκουν εκείνοι που δεν έχουν να χάσουν τίποτα, ούτε από την κατάρρευση της Ελλάδας και φυσικά ούτε από τα χαρτοφυλάκια τους. Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν αυτοί που δεν έχουν καταλάβει τίποτα από τις συνέπειες αυτής της ενέργειας και το πιθανότερο ούτε καν περί ποίου «κουρέματος» πρόκειται. Το λυπηρό είναι ότι σε αυτούς περιλαμβάνονται και άνθρωποι που οφείλουν να καταλαβαίνουν». Κατέληξε δε ο συγκεκριμένος Έλληνας τραπεζίτης εγκρατέστατος γνώστης των οικονομικών διαδικασιών εν Ελλάδι αλλά και διεθνώς, με τη διαπίστωση ότι: «Έτσι, θα έχουμε το φαινόμενο, το Ελληνικό Δημόσιο να αποδέχεται να διαγράψουν τα Ελληνικά Ιδρύματα, χρέος που θα τα οδηγήσει σε μείωση των αποθεματικών ή της κεφαλαιακής τους επάρκειας, για να δανειστεί στη συνέχεια και πάλι το Κράτος από Διεθνείς Οργανισμούς, με ό,τι αυτό σημαίνει πολιτικά και οικονομικά, για να επανακεφαλαιοποιήσει τις Τράπεζες και να καλύψει τα Ταμεία. Συνέπεια όλων αυτών είναι η χώρα να καταρρακώνεται διεθνώς, να της ασκούν ακόμη περισσότερες πιέσεις, να δημιουργείται κίνδυνος μόλυνσης ολόκληρου του Ευρωπαϊκού χρηματοπιστωτικού συστήματος, όπως άλλωστε υποστηρίζει και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και ασφαλώς να διαλύεται για πολλά χρόνια το Ελληνικό Χρηματιστήριο, το οποίο έχει υποστεί ήδη δεκάδες δις ζημία από την όλη συζήτηση.»
Συνεπώς: το λυπηρό για το PSI ήταν και είναι ότι πέραν των καταστροφικών συνεπειών που είχε στην ιδιωτική εκείνη οικονομία «που δεν ανακεφαλαιοποιήθηκε», ότι έβλαψε ιδιαιτέρως το δημόσιο τομέα, καθόσον αντί του PSI έλαβε χώρα σε μέγιστο βαθμό OSI. Η επώδυνη αυτή όμως εξέλιξη, αφορά πολιτικούς και οικονομικούς παράγοντες που «οφείλουν να καταλαβαίνουν».
Το PSI δεν έπρεπε να λάβει χώρα! Αφορά πράξη που «στηρίζεται» σε εσφαλμένες προϋποθέσεις. Αφορά πράξη καταχρηστικής, αδικοπρακτικής και ασύμμετρης συμπεριφοράς. Ως εκ τούτου το έννομο συμφέρον για αποζημιώσεις είναι πάντα ενεστώς, μόνο που η προθεσμία των αξιώσεων λήγει στις 09/3/2017.
