«Στον σύγχρονο κόσμο δεν έχει σημασία το γεγονός, σημασία έχει το γεγονός της είδησης». Η φράση αυτή, της οποίας η πηγή μου διαφεύγει, αποτελεί μια εξαιρετική περιγραφή του τρόπου με τον οποίο ο σύγχρονος θεαματικός μηχανισμός της εξουσίας, διαμορφώνει την προπαγάνδα του.
Ένα συνέδριο στο Ταλίν θα μπορούσε να περάσει απαρατήρητο, ενώ η στάση της Ελληνικής κυβέρνησης ως προς αυτό, ένα γεγονός δευτερευούσης, όπως και είναι σημασίας.
Δεν συμβαίνει όμως αυτό. Συντηρείται στην καθημερινότητα μας, έστω και από περσόνες της πολιτικής τάξης, αντάξιες μιας χώρας αποικίας. Η δημόσια συζήτηση που διεξάγεται, για την εξίσωση του Κομουνισμού – Φασισμού ως προς τον ορισμό του ολοκληρωτικού, έχει αναχθεί κάτω από τις ειδικές συνθήκες της χώρας, σε κεντρικό ζήτημα πολιτικής αντιπαράθεσης. Αυτό βολεύει κυρίως τα δύο κόμματα εξουσίας που καθώς είναι εκτελεστικά όργανα της ίδιας πολιτικής, μεταφέρουν το πεδίο αντιπαράθεσης σε ένα επιτρεπόμενο, ανώδυνο για τις ίδιες, συμβολικό επίπεδο.
Ας είναι και έτσι. Αφού συζητάμε για τον ολοκληρωτισμό έχει ενδιαφέρον να αναγάγουμε το ζήτημα στο δικό μας πολιτικό χωροχρόνο. Καθώς η συζήτηση διεξάγεται κάτω από τους όρους της εξουσίας αναγνωρίζουμε τον ρόλο, που καταλαμβάνει η ίδια για τον εαυτό της. Εξισώνοντας το Κομμουνισμό με το Φασισμό και μάλιστα με την ειδεχθέστερη μορφή αυτού, τον Ναζισμό, καταχράται για την ίδια, τον ρόλο της δημοκρατίας. Η συζήτηση ουσιαστικά μετατρέπεται σε μία σύγκριση του ολοκληρωτισμού με την δημοκρατία που η ίδια θέλει να εκφράζει, σε συμβολικό φυσικά επίπεδο, φιλοδοξώντας να αποτελέσει μονόδρομο. Μια άλλη μορφή της θεωρίας της ΤΙΝΑ. Φυσικά αυτή η οικειοποίηση λειτουργεί και αντίστροφα, ορίζοντας, πως ότι δεν είμαι εγώ, είναι ολοκληρωτισμός.
Έχει αναφέρει ο Γκυ Ντεμπόρ στην «Κοινωνία του Θεάματος» πως «στον πραγματικά ανεστραμμένο κόσμο το αληθινό δεν είναι παρά μια στιγμή του ψεύτικου». Πίσω από τα σύμβολα ανακαλύπτουμε την πραγματική πολιτική γλώσσα.
Πριν από λίγες μέρες το Charlie Hebdo, το σατιρικό περιοδικό της Γαλλίας που έγινε γνωστό όταν δέχθηκε επίθεση από ισλαμιστές τρομοκράτες στα γραφεία του στο Παρίσι, ήρθε πάλι στο προσκήνιο με ένα κατά γενική ομολογία σοκαριστικό εξώφυλλο. Εκεί απεικονίζονται σημαίες με σβάστικες και υψωμένα χέρια κάτω από το νερό, που προήλθε από τις πλημμύρες του τυφώνα Χάρβεϊ. Το κείμενο που το συνόδευε δεν αφήνει καμία αμφιβολία για τις προθέσεις του. «Ο Θεός υπάρχει. Έπνιξε όλους τους Νεοναζί του Τέξας». Ευτυχώς που ο τυφώνας δεν έπνιξε όλους τους «τεμπέληδες», θα μπορούσαμε να συμπληρώσουμε εμείς, που κάτι γνωρίζουμε σαν Έλληνες, από αυτά.
Δεν χρειάζεται να τονίσουμε πως η αντιμετώπιση της καταστροφής στο Τέξας, όπου 47 μέχρι τώρα άνθρωποι μάλλον φτωχοί και μειονότητες, έχασαν την ζωή τους, απαντά στον ορισμό του Φασισμού. Πιο ξεκάθαρη εκδήλωσή του δεν θα μπορούσε να βρεθεί. Η συλλογική ευθύνη, η ανάδειξη του ασήμαντου και μερικού ως όλον, η ξεδιάντροπη εκμετάλλευση κάθε ευκαιρίας, δομικοί λίθοι της ιδεολογικής κατασκευής του Φασισμού, συνυπάρχουν και χρησιμοποιούνται από ένα γαλλικό προοδευτικό περιοδικό. Το μέσο που επιλέχθηκε για αυτό, πρέπει να μας προβληματίσει, εξίσου με την επιδίωξή του. Είναι πράγματι τόσο κακό που δεν μπορεί να έχει γίνει από λάθος.
Η ιδέα που εκφράζεται στο Charlie Hebdo έχει ευρύτερη σημασία από το μέσο έκφρασης της, καθώς δεν προέρχεται από αυτό, απλώς διακινείται μέσω του. Στον σημερινό κόσμο των δικτύων κοινωνικής δικτύωσης και μέσω της εκμετάλλευσης του σοκ που πάντα κεντρίζει το ενδιαφέρον και αποτυπώνεται, η ιδέα θα φτάσει παντού.
Αποτελεί μια κλειδαρότρυπα των πραγματικών προθέσεων. Εφόσον η αφορμή υπήρξε γαλλικής προελεύσεως ας εξετάσουμε τις σχέσεις μεταξύ «δημοκρατίας» και ολοκληρωτισμού σε σχέση με την ίδια την ΕΕ.
Η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση και φυσικά η ευρωζώνη αποτελούν πολιτικές κατασκευές που έχουν ήδη υποκαταστήσει την αστική δημοκρατία. Έχουν μεταβάλλει τις σχέσεις εξουσίας μεταξύ των κρατών στο εσωτερικό τους, αλλά και στο εσωτερικό των ίδιων των κρατών ταυτόχρονα, μέσω της σταδιακής κατάργησης του Εθνικού Κράτους και την μεταβολή της σχέσης μεταξύ των όρων του. Έτσι δεν είναι δυνατόν να παραμένει το πολίτευμα όταν έχει καταργηθεί η γεωπολιτική κατασκευή την οποία εξέφραζε αλλά και μέσω της οποίας εκφραζόταν.
Δυστυχώς ακόμη εκκρεμεί η ακριβής νοηματοδότηση των μεταβολών και η θεωρητική τους έκφραση. Έχουμε όμως κάθε δικαίωμα να αναρωτηθούμε κατά πόσο οι νέες συνθήκες μπορούν να εκφραστούν με όρους που αναφέρονται στα δημοκρατικά πολιτεύματα. Ενώ η θεωρητική αρχή της ΕΕ βασίζεται στις σχέσεις πολιτικής ισότητας μεταξύ των κρατών που την αποτελούν, έχει στην ουσία μετατραπεί σε μια πολιτική κατασκευή κέντρου – περιφέρειας. Αυτή είναι μια κατασκευή που δύσκολα μπορεί να δομηθεί με πραγματικό δημοκρατικό πολίτευμα και δεν το κάνει. Εφόσον αποφάσεις που αφορούν την κοινωνία και την οικονομία σε ένα κράτος συναποφασίζονται ή καθορίζονται από συστήματα εξουσίας εκτός του έθνους κράτους με σχέσεις ισχύος ως προς αυτό, τότε η αστική δημοκρατία έχει καταλυθεί εκ των πραγμάτων.
Οι κάτοικοι της περιφέρειας δεν έχουν καμία δυνατότητα παρεμβολής στις αποφάσεις του κέντρου καθώς δεν αποτελούν πολίτες της κρατικής οντότητας που το υποστηρίζει. Οι δεσμοί με την εξουσία, που εξασφάλιζε η αστική δημοκρατία μεταξύ πολιτικής αρχής και λαού, έχουν διαρραγεί καθώς μεγάλο μέρος της εξουσίας έχει περάσει στον έλεγχο του κέντρου. Εκεί η αλληλεπίδραση είναι αδύνατη, καθώς απουσιάζει το θεσμικό εργαλείο.
Η έλλειψη της δυνατότητας παρεμβολής των ανθρώπων στον τρόπο που ασκεί την εξουσία το πολιτικό τους σύστημα είναι χαρακτηριστικό των ολοκληρωτικών καθεστώτων. Μόνο και μόνο αυτό το στοιχείο αρκεί, για να διακρίνεις ένα δημοκρατικό πολίτευμα από ένα μη δημοκρατικό.
Ακόμη όμως και αν η θεωρητική ερμηνεία επιδέχεται διαφόρων κρίσεων, καμιά φορά τα γεγονότα όχι. Η πρώτη φορά μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο που οι νεοναζί βρεθήκαν στο προσκήνιο και άσκησαν εξουσία συνέβη σε ευρωπαϊκό έδαφος. Το δημοκρατικό κέντρο της ΕΕ όχι μόνο αποδέχτηκε αλλά και στήριξε τους νεοναζί του Κιέβου σε ένα πραξικόπημα εναντίον της εκλεγμένης κυβέρνησης. Αυτό συνέβη όταν η κυβέρνηση της Ουκρανίας αποφάσισε να στραφεί προς την γεωπολιτική επιρροή της Ρωσίας. Οι ναζί προκάλεσαν έναν μικρό αστικό εμφύλιο πόλεμο, εναντίον της προφανώς κομμουνιστικής Ρωσίας και κέρδισαν στο όνομα της δημοκρατίας, τόσο την μάχη, όσο και μια θέση στην κυβέρνηση της χώρας. Το γεγονός αυτό, σφραγίζει και τα όρια ανοχής του συστήματος εξουσίας στην ΕΕ και δεν μας φαίνεται δημοκρατικότατο.
Το να κατηγορείς τους κατοίκους του Τέξας ως ναζί και να τους προσάπτεις σύμβολα και σημαίες που αιματοκύλισαν την Ευρώπη είναι αλητεία ως προς την ιστορία. Ειδικά όταν το φαινόμενο του Ναζισμού όχι μόνο έχει αποκλειστικά ευρωπαϊκή καταγωγή, αλλά στις μέρες μας επανακάμπτει ακριβώς εκεί.
Ιστορικά ο Ναζισμός αποτελεί την πολιτική μορφή της πολεμικής οργάνωσης του γερμανικού κεφαλαίου, στην προετοιμασία του για επιθετικό – κατακτητικό πόλεμο. Αντιμετωπίστηκε από τρεις δυνάμεις με χαλαρούς δεσμούς με την ευρωπαϊκή ήπειρο. Οι ΗΠΑ και η Βρετανία που αποτελούσαν τις πιο προηγμένες πολιτικά χώρες του Δυτικού Κόσμου και η κομμουνιστική Ρωσία που είχε προέλθει λίγα χρόνια πριν, από μία επανάσταση. Αυτές βρέθηκαν σχεδόν μόνες, αντιμέτωπες μαζί του, καθώς η ίδια η Ευρώπη δεν επέδειξε καμία αντίσταση. Από τότε, ακόμη και αν έχασε τον πόλεμο, αποτελεί επί σχεδόν έναν αιώνα, τον σκληρό πυρήνα κάθε ευρωπαϊκής ακροδεξιάς.
Έτσι πρέπει να αντιληφθούμε ότι η απειλή του Ολοκληρωτισμού δεν προέρχεται από το εξωτερικό όσο από την σταδιακή κατάργηση κάθε δημοκρατικού θεσμού στην πολιτική οργάνωση και στην οικονομία στην ίδια την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αν ο Κομμουνισμός έχει παρέλθει, τουλάχιστον με την μορφή που προέκυψε στις ειδικές συνθήκες τις ΕΣΣΔ, ο Φασισμός δεν πέθανε ποτέ, ακριβώς γιατί αποτελεί μορφή οργάνωσης του γερμανικού κεφαλαίου, που αναδεικνύεται σε πραγματικό νικητή στην Ευρώπη. Βρίσκεται πάντα σε εφεδρεία και είναι έτοιμο προς χρήση, όχι μόνο και όχι κυρίως στο Τέξας, αλλά στην ίδια την γειτονιά του γαλλικού περιοδικού και στην δικιά μας.
*Ο Κώστας Σταμάτης είναι μέλος της ΛΑ.Ε Κορινθίας
