Θυμάμαι τον Ιούνιο του 2014 όταν, όντας καινούργιο μέλος της Διακοινοβουλευτικής Συνέλευσης του Συμβουλίου της Ευρώπης, συμμετείχα στη συζήτηση που κατέληξε στην αποβολή της Ρωσικής Αντιπροσωπείας «προσωρινά» – για να μην γίνει δεκτή ποτέ ξανά μέχρι σήμερα. Καθώς συγκαταλεγόμουν ανάμεσα στους ελάχιστους βουλευτές που εκείνες τις στιγμές είχαν μιλήσει και ψηφίσει «όχι» στην αποβολή της στις συνθήκες γενικής τρέλας που επικρατούσαν στην Ολομέλεια, θυμάμαι ξεκάθαρα μια φράση που είχα χρησιμοποιήσει επιχειρώντας να συνοψίσω την πολιτική ατμόσφαιρα της συζήτησης: «Τα σκυλιά του πολέμου ουρλιάζουν και πάλι…»
Σχεδόν πέντε χρόνια αργότερα, στις 13 Μαρτίου 2019, η Ολομέλεια του Ευρωκοινοβουλίου ενέκρινε ψήφισμα με 402 ψήφους υπέρ και 163 ψήφους κατά, βασισμένο στην Έκθεση της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων με τίτλο «Για την κατάσταση των πολιτικών σχέσεων ΕΕ-Ρωσίας». Διαβάζοντας το εγκεκριμένο κείμενο, ένα πραγματικό μνημείο στον παραλογισμό, η ίδια φράση ξεπηδά ανεμπόδιστα στο μυαλό: «Τα σκυλιά του πολέμου…»
Στο κείμενο αυτό η Ρωσία κατηγορείται για οποιοδήποτε πολιτικό έγκλημα θα μπορούσε κανείς να συλλάβει, ακόμα και για ορισμένα ασύλληπτα. Σύμφωνα με το κείμενο, η Ρωσία κρίνεται ένοχη πέραν πάσης αμφιβολίας: Από τον πόλεμο στη Συρία (μάλλον εννοούν αλλά δε λένε, για την κατάληξη του) μέχρι το Brexit και το Δημοψήφισμα στην Καταλονία. Από τη χρήση νευροτοξικών ουσιών εναντίον πρώην πρακτόρων σε βρετανικό έδαφος μέχρι την υποκίνηση αντιδράσεων ενάντια στη Συμφωνία των Πρεσπών (ελάχιστα δημοφιλής τόσο στην Ελλάδα όσο και στη FYROM). Από την οργάνωση αντιδημοκρατικών Προεδρικών Εκλογών το 2018 μέχρι την οργάνωση εκστρατειών παραπληροφόρησης και ανάμιξης στις εκλογικές διαδικασίες παντού στην Ευρώπη. Από την παράνομη οικοδόμηση της γέφυρας του Κέρτς μέχρι για το «γεγονός» ότι συνιστά έναν εξαιρετικά επικίνδυνο γείτονα για όλες τις χώρες που συνορεύουν μαζί της κι ακόμα παραπέρα, καθώς υποτίθεται ότι απειλεί τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων και της Ανατολικής Μεσογείου και παραβιάζει τον εναέριο χώρο και τα χωρικά ύδατα των χωρών-μελών της ΕΕ. Από την ενασχόληση με ξέπλυμα «μαύρου» χρήματος και άλλες οργανωμένες εγκληματικές οικονομικές δραστηριοτήτες με στόχο την πολιτική ανατροπή και την απειλή που υποτίθεται ότι αντιπροσωπεύει έναντι της ευρωπαϊκής ασφάλειας, σταθερότητας και του κράτους δικαίου σε όλα τα Κράτη-Μέλη της ΕΕ μέχρι την εσκεμμένη παραβίαση του Δικαίου της Θαλάσσης στην Αζοφική, καθώς και του Διεθνούς Δικαίου γενικότερα μέσω της συνεχιζόμενης παραβίασης της εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας, της Μολδαβίας και της Γεωργίας κλπ κλπ κλπ…
Γι’ αυτό και το Ευρωκοινοβούλιο προβάλλει, ούτε λίγο ούτε πολύ, 57 συστάσεις σχετικά με το τι πρέπει να γίνει, οι πιο σημαντικές μεταξύ τους όντας οι ακόλουθες:
-Το ΕΚ καλεί σε κριτική και συστηματική επαναξιολόγηση από την ΕΕ των σχέσεων της με τη Ρωσική Ομοσπονδία. Δεν υπάρχει δρόμος επιστροφής στο “business as usual” μέχρι την πλήρη εφαρμογή από μεριάς της Ρωσίας των Συμφωνιών του Μινσκ και την αποκατάσταση της εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας («πολιτική μη-αναγνώρισης» της Κριμαίας).
-Υπό τις παρούσες συνθήκες η Ρωσία δεν μπορεί πλέον να θεωρείται ως «στρατηγικός εταίρος» της ΕΕ και γι’ αυτό θα πρέπει ν’ αναθεωρηθεί η Συμφωνία Εταίρων ΕΕ-Ρωσίας.
-Η ΕΕ είναι προς το παρόν ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Ρωσίας και θα διατηρήσει τη θέση της ως κύριος οικονομικός εταίρος επίσης στο άμεσο μέλλον, ωστόσο ο αγωγός North Stream 2 ενισχύει την εξάρτηση της ΕΕ από τον εφοδιασμό της με ρωσικό φυσικό αέριο και γι’ αυτό «χρειάζεται να τερματιστεί».
-Καλεί την ΕΕ να επαληθεύσει την τήρηση των περιοριστικών μέτρων που βρίσκονται σε ισχύ και να είναι έτοιμη για την επιβολή παραπέρα κυρώσεων, συμπεριλαμβανομένης της παρεμπόδισης της πρόσβασης της Ρωσίας σε χρηματοδότηση και τεχνολογίες.
-Ανησυχεί για την επίμονη ρωσική υποστήριξη σε χώρες όπως το Ιράν, η Βενεζουέλα, η Συρία, η Κούβα, η Νικαράγουα και άλλες και για την συνεχιζόμενη πρακτική από μεριάς της Ρωσίας να μπλοκάρει οποιαδήποτε διεθνή δράση κάνοντας χρήση του βέτο της στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Καλεί τη Ρωσική Κυβέρνηση ν’ απέχει ειδικά από το μπλοκάρισμα ψηφισμάτων του ΣΑ του ΟΗΕ για την κατάσταση στη Συρία.
-«Τονίζει τη σημασία να συνεχιστεί η πολιτική και χρηματοοικονομική υποστήριξη»… «ακτιβιστών της κοινωνίας των πολιτών, υπερασπιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μπλόγκερς, ανεξαρτήτων μέσων μαζικής επικοινωνίας, ερευνητών δημοσιογράφων, πανεπιστημιακών, πολιτικών και άλλων προσωπικοτήτων που τα λένε έξω απ’ τα δόντια, καθώς και ΜΚΟ»… – με εστίαση στους νέους ανθρώπους και σε πανεπιστημιακά προγράμματα όπως το “Erasmus”.
-Και, τελευταίο αλλά όχι λιγότερο σημαντικό, καλεί τις Ρωσικές Αρχές να καταδικάσουν τον κομμουνισμό και το σοβιετικό καθεστώς και να τιμωρήσουν τους υπεύθυνους για τα εγκλήματα και άλλα αδικήματα που διαπράχθηκαν υπό το καθεστώς αυτό.
Με άλλα λόγια, πηγάζοντας κατευθείαν από τον μοναδικό δημοκρατικά εκλεγμένο θεσμό της ΕΕ, η Ρωσοφοβία προβάλλει ως WMD (Weapon of Mass Destruction), ως Όπλο Μαζικής Καταστροφής, στην περίπτωση όμως αυτή επίσης ως Όπλο Μαζικής Εξαπάτησης (σ.σ.: WMD, Weapon of Mass Deception). Ή, όπως το έθεσε ευγενικότερα ο Σεργκέι Λαβρόφ: «Η Δύση καταφεύγει όλο και περισσότερο στη διπλωματία των μικροφώνων και των μεγαφώνων.»
Ζούμε πράγματι σε σκοτεινούς καιρούς. Σε μια κατάσταση, στην οποία είναι ολοφάνερο ότι οι κυρώσεις έχουν αποτύχει, απαιτούν νέες και περισσότερο αποτελεσματικές – και την αυστηρότερη εφαρμογή τους.
Φυσικά η πολιτική της ΕΕ έναντι της Ρωσικής Ομοσπονδίας και της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης χρειάζεται όντως ριζικό επαναπροσανατολισμό. Επειδή δε μπορεί να υπάρξει ειρήνη ή σταθερότητα ή ενεργειακή οικονομική και πολιτική ασφάλεια στην Ευρώπη χωρίς ή, πολύ περισσότερο, ενάντια στη Ρωσία, ούτε μπορεί η Ευρώπη ως σύνολο ν’ αγνοήσει την άνοδο της Ασιατικής Ηπείρου.
Αυτή είναι μια θέση τόσο παλιά και κοινή, που συνορεύει με το μπανάλ. Όπως έγραψε ο Μπέρτολτ Μπρέχτ πολλά χρόνια πριν: «Είναι το απλό, που είναι δύσκολο να γίνει.»
Αντί η πραγματικότητα της οικονομικής αλληλεξάρτησης και των αμοιβαίων συμφερόντων να ωθήσει τη συζήτηση και τη δράση προς τους κρισιμότερους τομείς, συνεχίζεται μια συζήτηση για το μέλλον διαφόρων think – tanks εστιασμένη στη μετατόπιση προς ένα μίγμα κυρώσεων και ανεμίσματος της σημαίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Σ’ ένα αρνητικό πολιτικό περιβάλλον, στο παρόν και πιθανότητα στο μέλλον, η επονομαζόμενη από το 2016 «επιλεκτική ενασχόληση» (“selective engagement”) της ΕΕ με την Ρωσία εμφανίζεται από μεριάς ΕΕ ως η μόνη διέξοδος θετικών μέτρων. Αλλά η «επιλεκτική ενασχόληση» στα καλύτερα της σημαίνει απλώς διαχείριση του υπάρχοντος status–quo, ώστε να μην επιδεινωθεί παραπέρα. Είναι κάτι σαν συνταγογράφηση ασπιρίνης σε ογκολογικό ασθενή.
Πιθανότατα οι σχέσεις ΕΕ-Ρωσίας θα συνεχίσουν να χαρακτηρίζονται από αρνητική δυναμική για μια αδιευκρίνιστη χρονική περίοδο. Φαίνεται έτσι ότι εναπόκειται περισσότερο στους λαούς της Ευρώπης και σε οργανώσεις και κινήματα ανεξάρτητα με ουσιαστικό τρόπο από τα μεγάλα οικονομικά και πολιτικά ευρωατλαντικά συμφέροντα που δρουν σ’ έδαφος καλλιέργειας ψηφισμάτων σαν αυτό του ΕΚ της 13ης Μαρτίου: Προκειμένου να βρουν τρόπους επαφής, συζήτησης και αμοιβαίας κατανόησης. Τώρα είναι η σωστή εποχή για τα κινήματα βάσης να πάρουν τα πράγματα στα χέρα τους – και να τα οδηγήσουν όσο μακρύτερα μπορούν.
*Η ομιλία της Νάντιας Βαλαβάνη στο V Διεθνές Οικονομικό Φόρουμ της Γιάλτας
