Το μεγάλο ρίσκο του Ερντογάν

Οι σχέσεις μεταξύ Αγκυρας και Ουάσιγκτον δοκιμάζονται από αλλεπάλληλα κενά αέρος τον τελευταίο ενάμιση χρόνο. Καταγγελίες Ερντογάν για αμερικανικό δάκτυλο στην απόπειρα πραξικοπήματος του Ιουλίου του 2016, οργή της Άγκυρας για την άρνηση των ΗΠΑ να εκδώσουν τον Φετουλάχ Γκιουλέν, πόλεμος της βίζας, δικαστική δίωξη Τούρκων επιχειρηματιών που συνδέονταν με τον ηγέτη της χώρας, στην Αμερική, αγορά ρωσικών πυραύλων S-400 από την Αγκυρα – ο κατάλογος δεν έχει τέλος. Ωστόσο, όλα αυτά μοιάζουν με παρωνυχίδες ύστερα από την τουρκική εισβολή στη βόρεια Συρία, που απειλεί να φέρει τους δύο νατοϊκούς συμμάχους σε ρήξη, ακόμη και με θερμό, στρατιωτικό επεισόδιο.
Είναι αλήθεια ότι στην κουρδική περιοχή του Αφρίν, όπου εισέβαλαν οι Τούρκοι, δεν υπήρχαν Αμερικανοί στρατιώτες – υπήρχε μικρή ρωσική δύναμη, η οποία αποσύρθηκε προτού αρχίσει η επιχείρηση που ονομάστηκε, με περίσσεια κυνισμού, «Κλάδος Ελαίας». Παραμένει, ωστόσο, γεγονός ότι ο τουρκικός στρατός έχει βαλθεί να εκμηδενίσει την κουρδική πολιτοφυλακή YPG, δηλαδή τον σημαντικότερο στρατιωτικό σύμμαχο των ΗΠΑ στη Συρία. Ακόμη χειρότερα, ο ίδιος ο Ερντογάν προανήγγειλε επέκταση των επιχειρήσεων προς τα ανατολικά, στην περιοχή του Μανμπίτζ, όπου υπάρχει σημαντική δύναμη Αμερικανών στρατιωτών. Μάλιστα, ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Μποζντάγ δεν απέκλεισε το ενδεχόμενο ένοπλης σύγκρουσης με τους Αμερικανούς, αν δεν αποσύρουν τις δυνάμεις τους.
Οσο αλλόκοτη κι αν φαίνεται η εξαιρετικά ριψοκίνδυνη στάση της Άγκυρας έναντι των ΗΠΑ, δεν ήταν κάτι σαν κεραυνός εν αιθρία. Το πρώτο σημάδι ήρθε ήδη τον Μάρτιο του 2003, όταν η Τουρκία έκλεισε τον εναέριο χώρο της στα αμερικανικά αεροπλάνα ενόψει του πολέμου κατά του Ιράκ. Ο λόγος ήταν, βέβαια, η ανησυχία της Τουρκίας για το ενδεχόμενο να γεννήσει ο πόλεμος ένα κουρδικό κράτος στα νότια σύνορά της. Έκτοτε, το Κουρδικό δεν έπαψε να δηλητηριάζει τις σχέσεις μεταξύ των δύο συμμάχων. Η συνεργασία των ΗΠΑ με τους Κούρδους της Συρίας –χθες, εναντίον του Ισλαμικού Κράτους, αύριο για τη μετατροπή της χώρας σε ασθενή ομοσπονδία– επιδείνωσε τη λανθάνουσα κρίση. Η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι για τον Ερντογάν ήταν η δήλωση Αμερικανού αξιωματούχου περί δημιουργίας μεθοριακής δύναμης 30.000 ανδρών από τους Κούρδους, κατά μήκος των τουρκικών συνόρων.
Σε υπόμνημα που αναρτήθηκε την περασμένη Κυριακή στον λογαριασμό της κυβέρνησης Γιλντιρίμ, στο Twitter, εξηγούνται με δώδεκα σημεία οι σκοποί της στρατιωτικής εκστρατείας: Η Τουρκία δεν θα ανεχθεί να έχει στην απέναντι πλευρά των νοτίων συνόρων της το ΡΚΚ, με το οποίο ταυτίζει το κουρδοσυριακό κόμμα PYD και το ένοπλο τμήμα του, YPG. Δεν θα αφήσει τους Κούρδους να τους αποκόψουν από τον αραβικό κόσμο. Δεν θα επιτρέψει σε καμία περίπτωση τη συνένωση του κουρδικού θυλάκου του Αφρίν, στο βορειοδυτικό άκρο της Συρίας, με τη μεγάλη λωρίδα ανατολικά του Ευφράτη. Αν γινόταν κάτι τέτοιο, λέει το υπόμνημα, τότε οι Κούρδοι δεν θα σταματούσαν εκεί, αλλά πιθανότατα «θα έφταναν στη Μεσόγειο» – ένα εφιαλτικό σενάριο για την Τουρκία, καθώς η κουρδική οντότητα, η Ροτζάβα, θα αποκτούσε πρόσβαση στη θάλασσα.

Σε πρώτο χρόνο, ο Ερντογάν φαίνεται να ελέγχει το ριψοκίνδυνο παιχνίδι. Οι αντιδράσεις των Δυτικών ήταν υποτονικές. Οι Αμερικανοί άφησαν ξεκρέμαστους τους Κούρδους (παρότι είναι ακόμη νωπό το αίμα που έχυσαν τον Οκτώβριο για την απελευθέρωση της Ράκα, πρωτεύουσας του Ισλαμικού Κράτους), αλλά και τους προειδοποίησαν ότι αν μεταφέρουν δυνάμεις τους από άλλες περιοχές τους στο Αφρίν, θα τους κόψουν κάθε βοήθεια. Οι Γάλλοι κάτι ψέλλισαν περί παραπομπής της Τουρκίας στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, αλλά γρήγορα τα μάζεψαν. Οι Γερμανοί βλέπουν τα δικά τους άρματα μάχης, τα Leopard, να χρησιμοποιούνται εναντίον των Κούρδων και ούτε γάτα ούτε ζημιά.
Στάση ανοχής
Αλλωστε, όλοι είχαν ανεχθεί την προηγούμενη εισβολή της Τουρκίας στο συριακό έδαφος, τον Αύγουστο του 2016, με την επιχείρηση «Ασπίδα του Ευφράτη». (Μια επιχείρηση που δεν στρεφόταν βέβαια εναντίον των τζιχαντιστών, πολλούς από τους οποίους είχε ενισχύσει στο παρελθόν και άλλους ενισχύει σήμερα η Αγκυρα, αλλά είχε στόχο να δημιουργήσει μια τουρκική σφήνα που διέσπασε την κουρδική ζώνη στη βόρεια Συρία). Γιατί λοιπόν να περιμένει κανείς μια διαφορετική στάση των Δυτικών, αλλά και των Ρώσων σήμερα;
Την ίδια ώρα, στο εσωτερικό της Τουρκίας ο πόλεμος συσπειρώνει τη μεγάλη πλειονότητα του λαού γύρω από την κυβέρνηση, αναγκάζοντας τόσο τους κεμαλικούς του CHP όσο και τους εθνικιστές του ΜΗΡ να στηρίξουν τον Ερντογάν. Μοναδική, αυτονόητη εξαίρεση το αριστερό- φιλοκουρδικό κόμμα HDP, εναντίον του οποίου έχει εξαπολυθεί ένα νέο κύμα άγριας καταστολής και φυλακίσεων, ακόμη και για μια απλή καταδίκη της τουρκικής εισβολής μέσω Facebook.
Νάρκες στον δρόμο για το Αφρίν
Παρά την υπεροπλία του τουρκικού στρατού έναντι της κουρδικής πολιτοφυλακής YPG, τα 22 χιλιόμετρα που χωρίζουν τα τουρκικά σύνορα από το κέντρο του Αφρίν είναι στρωμένα με νάρκες. Η προηγούμενη εκστρατεία των Τούρκων, η «Ασπίδα του Ευφράτη» κράτησε έξι μήνες και απέτυχε να καταλάβει το Μανμπίτζ, πράγμα που ήταν διακηρυγμένος στόχος της. Αν οι Τούρκοι εγκλωβιστούν σε παρατεταμένη εμπλοκή, με τους Κούρδους να επιδίδονται σε αντάρτικο πόλεων, κάτι για το οποίο προετοιμάζονταν τουλάχιστον επί τρία χρόνια, οι εκπλήξεις που τους περιμένουν μπορεί να αποδειχθούν πολύ οδυνηρές – ανάλογες με εκείνες που δοκίμασαν οι τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους στο Κομπάνι, το οποίο αναδείχθηκε σε κουρδικό Στάλινγκραντ.
Από την άλλη, αν οι Τούρκοι κινηθούν ανατολικά προς το Μανμπίτζ, όπως απειλεί ο Ερντογάν, κινδυνεύουν να έρθουν σε σύγκρουση με τους Αμερικανούς που βρίσκονται εκεί. Ήδη, ο Τραμπ τον προειδοποίησε την περασμένη Τετάρτη ότι τα αμερικανικά στρατεύματα δεν πρόκειται να φύγουν, επομένως το ενδεχόμενο της σύγκρουσης είναι οτιδήποτε άλλο από φανταστικό. Επιπλέον, οι Κούρδοι έχουν ήδη αρχίσει να εκτοξεύουν πυραύλους προς μεθοριακές τουρκικές πόλεις, ενώ παρά την άγρια καταστολή στη νοτιοανατολική Τουρκία, μια νέα κουρδική εξέγερση θα γίνεται ολοένα και πιθανότερη όσο παρατείνεται ο πόλεμος.
*Πηγή: Καθημερινή