Το Μακεδονικό και η παγίδα

Το μακεδονικό ζήτημα έχει επανέλθει στην επικαιρότητα και αποτελεί μία αντανάκλαση των ευρύτερων γεωπολιτικών αλλαγών που λαμβάνουν χώρα τα τελευταία χρόνια. Σκόπιμα έχει αποσιωπηθεί από τον δημόσιο διάλογο η αληθινή φύση του προβλήματος και η ένταξη του στο διεθνές πολιτικό περιβάλλον.
Στην πραγματικότητα γινόμαστε μάρτυρες ενός ιστορικού αναχρονισμού και μίας παραχάραξης της ιστορίας. Ως αναχρονισμός αναφέρεται η προσπάθεια κατασκευής ενός έθνους σε έναν τόπο που η διαδικασία αυτή έχει ολοκληρωθεί περισσότερο από έναν αιώνα πριν, ενώ η παραχάραξη είναι προφανής και αποτελεί την ιστορική θεμελίωση της κατασκευής.
Η διαδικασία της κατασκευής ενός έθνους είναι γνωστή και μοιάζει να παραμένει η ίδια από πολύ καιρό. Ο καθηγητής αρχαιολογίας στο πανεπιστήμιο του Cambridge Νάιτζελ Σπάιβυ, παρουσιάζει μία μάλλον ενδιαφέρουσα θεωρία για την εμφάνιση της λατρείας των ηρώων στην τέχνη της αρχαϊκής περιόδου (7^ος – 6^ος αιώνας π.Χ.). Μετά την κατάρρευση του Μυκηναϊκού πολιτισμού και την ερήμωση ή την ακραία υποβάθμιση των Μυκηναϊκών πόλεων η Ελλάδα εισέρχεται σε μια εποχή που ονομάζουμε σκοτεινούς αιώνες. Διακρίνεται η περίοδος αυτή για την πολιτισμική οπισθοδρόμηση και χαρακτηρίζεται από την έλλειψη ισχυρών κέντρων οργανωμένης εξουσίας, με αποτέλεσμα να διακοπεί η ιστορική συνέχεια. Η περίοδος αυτή τελειώνει οριστικά στους αρχαϊκούς χρόνους εποχή κατά την οποία επαναδημιουργούνται τέτοια κέντρα, σε νέες τις περισσότερες φορές θέσεις, που αποτελούνε πλέον τις πόλεις κράτη της αρχαιότητας και ο ελλαδικός χώρος επανεμφανίζεται δυναμικά στο ιστορικό προσκήνιο.
Κατά τον Νάιτζελ η ιστορική αυτή ασυνέχεια είχε ως αποτέλεσμα να αναζητήσουν οι πόλεις αυτές την ιστορική θεμελίωση των χωρικών τους δικαιωμάτων στην υποτιθέμενη καταγωγή κάθε μίας από αυτές από κάποιον ομηρικό ήρωα του παρελθόντος. Επιζητούσαν με την επίκληση των ηρώων του Ομήρου να αποδείξουν την εγκατάσταση στον χώρο από αιώνες, αναδεικνύοντας την προγονολατρεία σε θεμέλιο λίθο της ηθικής και ιδεολογικής επικύρωσης της κυριαρχίας τους στον συγκεκριμένο τόπο.
Η ίδια ακριβώς διαδικασία επαναλαμβάνεται και στους νεότερους χρόνους, όπου η επαναφορά της αρχαίας γραμματείας στο ιδεολογικό προσκήνιο στην ευρωπαϊκή σκέψη και οι εξερευνήσεις της ευρωπαϊκής αριστοκρατίας στα ερείπια των πόλεων της ελληνικής αρχαιότητας, αποτέλεσαν την βάση του φιλελληνικού κινήματος και την αφορμή για την ανεξαρτησία της χώρας από την Οθωμανική αυτοκρατορία. Παρόλο το ιστορικό άλμα και στην δεύτερη περίπτωση η συνέχεια της γλώσσας και η βυζαντινή αυτοκρατορία γεφυρώνουν το κενό.
Οι ομοιότητες με την προσπάθεια δημιουργίας μακεδονικού έθνους σήμερα είναι προφανείς. Όμως αν στην Αρχαία Αθήνα όπως στην Κόρινθο, στην Θήβα καθώς και οπουδήποτε αλλού στις περιοχές που βρέχονταν από το Αιγαίο, η πολιτισμική συνέχεια της γλώσσας και της θρησκείας δικαιολογούσε την διαδικασία, στην περίπτωση των Σκοπίων συντελείται το ακριβώς αντίθετο. Η ιστορία της περιοχής είναι γνωστή και η καταγωγή των κατοίκων ανάγεται με ασφάλεια σε σλαβικά φύλα που κατοίκησαν τον χώρο κατά τον 7^ο αιώνα μ.Χ. και ουδέποτε εξελληνίστηκαν.
Είναι αλήθεια πως τα κράτη δεν γνωρίζουν εχθρούς και φίλους παρά μόνο συμφέροντα. Έτσι και ιδιαίτερα σε περιπτώσεις όπως αυτές, όπου το ιστορικό ψεύδος χρησιμοποιείται για πολιτικούς σκοπούς, το συμφέρον αποτελεί και το μοναδικό μέτρο για την πολιτική συμπεριφορά και απόφαση. Τον σκοπό της επαναφοράς του Μακεδονικού στο προσκήνιο μας αποκαλύπτει η στιγμή. Με την επανεμφάνιση της Ρωσίας ως γεωπολιτικού παράγοντα ο χρόνος πιέζει για την κατοχύρωση του χώρου. Είναι εύκολα κατανοητό γιατί το ΝΑΤΟ απαιτεί να ξεπεραστεί ο σκόπελος στις διμερείς σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Σκοπίων, έτσι ώστε ένα κράτος που δύσκολα μπορεί να επιβιώσει και που δημιουργήθηκε από αυτό, να μετατραπεί σε στρατιωτική βάση του ΝΑΤΟ. Αυτό που δεν είναι τόσο εύκολα κατανοητό είναι γιατί η Ελληνική κυβέρνηση, συνεπικουρούμενη από όλο το μνημονιακό πολιτικό φάσμα, δείχνει έτοιμη να υποχωρήσει χωρίς κανένα φανερό τουλάχιστον αντάλλαγμα και μάλιστα σε μια στιγμή που ο χρόνος κυλάει υπέρ μας.
Το συλλαλητήριο στην Θεσσαλονίκη αποτέλεσε για ένα μέρος της αριστεράς μια τουλάχιστον αμήχανη στιγμή. Η συμμετοχή ακροδεξιών και νεοναζιστικών στοιχείων στην πρώτη γραμμή, η στήριξη του συλλαλητηρίου και η παρουσία ακραίων και συντηρητικών στοιχείων της εκκλησίας καθώς και η γραφικότητα και το κιτς που συνοδεύουν τον εθνικισμό επισκίασαν την εικόνα του πλήθους. Η παγίδα είναι στημένη καλά και περιμένει να πέσουμε μέσα. Είναι εύκολο να γενικεύσεις και να χαρακτηρίσεις ως ακροδεξιό ή εθνικιστικό όλο το πλήθος που συμμετείχε στην διαδήλωση. Αν τους το πεις πολλές φορές μπορεί και να το πιστέψουν. Έτσι είναι σαν να το σπρώχνεις στην αγκαλιά της ακροδεξιάς και μάλιστα σε μία στιγμή όπου το εθνικό ζήτημα μπορεί να αναμιχθεί με την έντονη κοινωνική και ταξική δυσαρέσκεια από τις πολιτικές των μνημονίων. Συνθήκες που αποτελούν το λίπασμα του φασισμού.
Η Χρυσή Αυγή, τα χουντικά υπολείμματα των απόστρατων καθώς και οι ακραίοι συντηρητικοί κύκλοι της εκκλησίας, δεν ακολουθούν παρά μια στρατηγική γνωστή από πολύ παλιά και οικεία στην αριστερά. Η προσπάθεια της ηγεμόνευσης ενός μαζικού κινήματος διαμαρτυρίας, από περισσότερο προωθημένα τμήματα από τον μέσο όρο, είναι μια εξαιρετικά επιτυχής τακτική για να αποκτήσεις επιρροή σε ευρύτερα στρώματα. Αν ο αντίπαλος υποπέσει στο σφάλμα να χαρακτηρίσει το σύνολο βάσει των δικών σου θέσεων, έχεις πια κερδίσει κάτι που θα απαιτήσει μια σειρά από δικά σου λάθη και πολύ χρόνο για να αντιστραφεί.
Είναι αλήθεια πως τα εθνικά ζητήματα είναι πιο εύκολα αντιληπτά από τα λαϊκά και φτωχότερα στρώματα του πληθυσμού από ότι οι περίπλοκες και συχνά αντιφατικές αναλύσεις της οικονομικής ή κοινωνικής οργάνωσης. Τα στρώματα αυτά αποτελούνε τον φυσικό σύμμαχο κάθε αριστερού φορέα που επιθυμεί να ανατρέψει την υπάρχουσα εξουσία. Η απομόνωση από αυτά με αφορμή ένα εθνικό ζήτημα, αποτελεί ένα λάθος τακτικής με ενδεχομένως μη αντιστρέψιμες συνέπειες. Θέλει προσοχή ο τυφλός αντιεθνικισμός να μην μετατραπεί, όπως αρκετές φορές στο παρελθόν, στην υποστήριξη του εθνικισμού του άλλου. Αν οι Έλληνες που απαιτούν το μονοπώλιο της καταγωγής από τους αρχαίους Μακεδόνες και τον Μέγα Αλέξανδρο φαντάζουν εκτός εποχής και της σημασίας της, τότε οι Σκοπιανοί αντίστοιχοι με την Σλαβική τους γλώσσα ανήκουν στην σφαίρα του γκροτέσκου. Εξάλλου αν εναντίον της ονομασίας έχει συνταχθεί άπασα η ακροδεξιά της χώρας υπέρ της ονομασίας έχει ταχθεί η πλέον μνημονιακή κυβέρνηση της χώρας, το ΝΑΤΟ, η Ευρωπαϊκή νεοφιλελεύθερη γραφειοκρατία και οι Αμερικανοί στοιχεία που δεν θα θέλαμε ποτέ να τοποθετηθούν στο ίδιο κάδρο με εμάς.
Είναι που είναι το έργο μας δύσκολο από την φύση του, δεν χρειάζεται και εμείς στο όνομα μιας κάποιας στρεβλής ιδεολογικής καθαρότητας, να χαρίσουμε στα ένοπλα τάγματα ασφαλείας του κεφαλαίου τον λαό, τον μοναδικό μας σύμμαχο. Έτσι και αλλιώς, είτε το γνωρίζουν είτε όχι, οι συμμετέχοντες στο συλλαλητήριο διαδηλώνουν κατά των νατοϊκών μεθοδεύσεων στην περιοχή.
Καμιά φορά η σιωπή, εκεί όπου ο λόγος φαντάζει ξένος, μπορεί να είναι μια καλή επιλογή.
*Ο Κώστας Σταμάτης είναι μέλος της ΛΑ.Ε Κορινθίας.