Ποια Μακεδονία; Αυτή ήταν, είναι και θα είναι μόνον ελληνική. Τι ζητούν οι Βούλγαροι, λοιπόν;
Πριν από ενάμιση χρόνο περίπου διαλύθηκε η «Βουλγαρο-Βορειομακεδονική» επιστημονική επιτροπή, η οποία είχε συγκροτηθεί, προκειμένου να συζητηθούν θέματα ιστορίας, εθνολογίας και εν γένει ταυτότητας των δύο λαών και να ληφθούν από κοινού αποφάσεις και για το τι θα διδάσκονται στα σχολεία των δύο κρατών σε ό,τι αφορά αυτά τα ζητήματα. Η επιτροπή, φτάνοντας συνήθως σε αδιέξοδα, στο τέλος διαλύθηκε εν μέσω έντονων διαφωνιών και διαπληκτισμών. Οι εκπρόσωποι της Βόρειας Μακεδονίας κατηγορούν τους Βουλγάρους συναδέλφους για εθνικισμό και επεκτατικές τάσεις, ενώ οι Βούλγαροι, από την άλλη, τους συναδέλφους τους για σφετερισμό της Βουλγαρικής ιστορίας και κατασκευή μιας γλώσσας ως εθνικής, ενώ δεν είναι παρά διάλεκτος της βουλγαρικής. Ουσιαστικά οι Βούλγαροι, υιοθετώντας προφανώς μια ουσιοκρατική αντίληψη περί εθνικής ταυτότητας εμμέσως πλην σαφώς αμφισβητούν την ύπαρξη μακεδονικού έθνους, υποστηρίζοντας τη γνωστή άποψη ότι είναι ένα κατασκεύασμα πρόσφατο της Γιουγκοσλαβικής περιόδου.
Αυτό το θέμα επανήλθε πρόσφατα με αφορμή τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις για την είσοδο της Βόρειας Μακεδονίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Βουλγαρία πρόβαλε βέτο επικαλούμενη τα παραπάνω επιχειρήματα συν τον κίνδυνο αλυτρωτικών επιδιώξεων της Βόρειας Μακεδονίας στη Μακεδονία του Πιρίν που ανήκει στη Βουλγαρία. Επιπλέον, η Βουλγαρία έθεσε θέμα σεβασμού των δικαιωμάτων των Βουλγάρων που ζουν στο έδαφος της Βόρειας Μακεδονίας. Είναι γνωστό ότι, πέραν των όποιων «βουλγαροφρόνων» στη Βόρεια Μακεδονία, τα τελευταία τριάντα χρόνια αρκετοί πολίτες για χρησιμοθηρικούς λόγους ( ευρωπαϊκό διαβατήριο, υποτροφίες, φτηνά αυτοκίνητα κλπ) στράφηκαν προς τη Βουλγαρία δηλώνοντας Βούλγαροι τυπικά, γεγονός που αξιοποιεί καταλλήλως η βουλγαρική προπαγάνδα. Κάτι τέτοιο ισχύει ακόμα και για τους Αλβανούς πολίτες σλαβομακεδονικής καταγωγής που ζουν στην αλβανική πλευρά των Πρεσπών.
Να τι ζητούν, λοιπόν, οι Βούλγαροι στη Μακεδονία. Ζητούν να μην οικειοποιούνται τη δική της κυρίως μεσαιωνική ιστορία, να μην προσβλέπουν σε προσάρτηση του κομματιού του ιστορικά γεωγραφικού χώρου της Μακεδονίας που ανήκει στη Βουλγαρία και να μην παρουσιάζουν σαν «μακεδονικά» στοιχεία πολιτισμού και ταυτότητας που κατά τους ίδιους είναι βουλγαρικά.
Από την άλλη μεριά, οι εκπρόσωποι της Βόρειας Μακεδονίας διεκδικούν το δικαίωμα της δικής τους ξεχωριστής εθνικής υπόστασης και ταυτότητας, στη βάση μάλλον της θεωρίας της ιστορικής συγκρότησης των ταυτοτήτων, που αντιπαραθέτουν στην ουσιοκρατική, δηλαδή τη βιολογική αντίληψη. Θεωρούν, με άλλα λόγια, ότι έχουν το δικαίωμα του αυτοπροσδιορισμού και ότι υπήρξε «μακεδονική εθνογένεση» κατά τη νεώτερη ιστορία, με καθοριστικό σταθμό βέβαια την επανάσταση του Ίλιντεν.
Πρόκειται για μια τυπικά «βαλκανική» υπόθεση, ένα τυπικά «βαλκανικό» πρόβλημα, που μας οδηγεί πίσω, στην αποσύνθεση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και την ανάδυση των εθνικών κρατών μέσα από τις στάχτες της, στη διαδοχή του συστήματος των μιλλέτ από τα έθνη-κράτη, στη χάραξη συνόρων από την οποία θα προέκυπταν ομοιογενείς εθνικές ομάδες και ταυτότητες μέσα από ένα πολύπλοκο μωσαϊκό εθνοθρησκευτικών και πολιτισμικών ταυτοτήτων. Ένα έργο, αν όχι αδύνατο, πάρα μα πάρα πολύ δύσκολο. Τις δυσκολίες αυτές τις ζούμε με τον τρόπο που τις ζούμε ακόμα και σήμερα.
Εδώ είναι Βαλκάνια;
*Οι απόψεις του αρθρογράφου δεν εκφράζουν κατ’ ανάγκην τις θέσεις της iskra
