Τα μεγάλα ΟΧΙ και τα μεγάλα ΝΑΙ στο «κόσμο του Καβάφη»

Όπως ανα­φέ­ρε­ται σε ση­μεί­ω­μα της Έκ­θε­σης, η ποί­η­ση του Κα­βά­φη απαρ­τί­ζε­ται τόσο από ιστο­ρι­κά πρό­σω­πα όσο και από σύγ­χρο­νούς του, ενώ «Ακόμη και όταν ανα­φέ­ρε­ται στο πα­ρελ­θόν, μιλά για την πραγ­μα­τι­κή ζωή, όπως τη βιώ­νει στις μέρες του, και συ­νε­χί­ζει το ίδιο να μιλά σε εμάς μέσα στην εποχή μας». Βέ­βαια, έμ­με­σα, μέσα από την ποί­η­σή του, μας δίνει ταυ­τό­χρο­να και στοι­χεία της δικής του φι­λο­σο­φί­ας για τη ζωή και τα πο­λι­τι­κά τε­κται­νό­με­να, αλλά και για θέ­μα­τα κα­θη­με­ρι­νά που απα­σχο­λούν τον άν­θρω­πο, όπως ο έρω­τας, η νιότη, τα γη­ρα­τειά, ο θά­να­τος, η ελευ­θε­ρία, η αξιο­πρέ­πεια, ο αυ­το­σε­βα­σμός κλπ.

Τόσο τα πορ­τραί­τα όσο και τα 24 σχέ­δια, που στη­ρί­ζο­νται σε ισά­ριθ­μα ποι­ή­μα­τα, αλλά και κά­ποιοι λίγοι πί­να­κες, που ου­σια­στι­κά πε­ρι­γρά­φουν την ιδέα του τα­ξι­διού ως αυ­το­σκο­πός, όλα εμπνέ­ο­νται από το έργο του Κα­βά­φη.

Όμως, οι πί­να­κες της Φι­λί­νη, πα­ρου­σιά­ζο­ντας την κα­βα­φι­κή ποί­η­ση, επι­διώ­κουν, κατά κύριο λόγο, να ανα­δεί­ξουν το θέμα της πο­λι­τι­κής εξου­σί­ας (την αλα­ζο­νεία, τις δο­λο­πλο­κί­ες, την φαυ­λό­τη­τα, την ευ­νοιο­κρα­τία, την εξα­χρεί­ω­ση του δη­μο­σί­ου βίου, τους εκά­στο­τε φα­να­τι­κούς και ηθι­κο­λό­γους υπο­κρι­τές κλπ.), αλλά ταυ­τό­χρο­να και την Αντί­στα­ση σε αυτή, όπως φαί­νε­ται στον ανά­λο­γο πί­να­κα-σχέ­διο, που είναι εμπνευ­σμέ­νο από το ποί­η­μα του Κα­βά­φη, «Δη­μή­τριος Σωτήρ», ο οποί­ος αντι­στά­θη­κε στη ρω­μαϊ­κή εξου­σία. «Συ­γκλο­νι­στι­κά επί­και­ρος ανα­δει­κνύ­ε­ται ο σαρ­κα­σμός του Κα­βά­φη απέ­να­ντι στους ‘’πο­λι­τι­κούς ανα­μορ­φω­τέ­ς’’ στο ποί­η­μα ‘’Εν με­γά­λη ελ­λη­νι­κή αποι­κί­α­’’, που φέρ­νουν στο νου την ‘’Τρόϊ­κα­’’ στη διάρ­κεια της τε­λευ­ταί­ας ελ­λη­νι­κής κρί­σης», όπως επι­ση­μαί­νει η Φι­λί­νη, καθώς επί­σης «στην ει­ρω­νεία με την οποία αντι­με­τω­πί­ζει στο ‘’Ας φρό­ντι­ζα­ν’’ τους αυ­λο­κό­λα­κες και γρα­φειο­κρά­τες κάθε επο­χής».

Δίνω ιδιαί­τε­ρη έμ­φα­ση στο ποί­η­μά του, «Che fece… il gran rifiuto», που ση­μαί­νει, «ο οποί­ος έκανε… την με­γά­λη άρ­νη­ση», ίσως επει­δή και αυτό έχει κοινά στοι­χεία με το σή­με­ρα. Με αυτό το ποί­η­μα, ο Κα­βά­φης θέλει να δεί­ξει τους πολ­λούς λό­γους που μπο­ρούν να κά­νουν κά­ποιον/-α να πει «το με­γά­λο το Όχι» και να από­σχει από τα κοινά (π.χ. από μια δράση ή ένα κοι­νω­νι­κό αγώνα), και να αφιε­ρω­θεί-αφο­σιω­θεί σε κάτι άλλο, όπως ο ποι­η­τής στην τέχνη του, παρά το βαρύ τί­μη­μα της απο­μό­νω­σης.

«[…] Ο αρ­νη­θείς δεν με­τα­νοιώ­νει. Aν ρω­τιού­νταν πάλι,

όχι θα ξα­να­έ­λε­γε. Κι όμως τον κα­τα­βάλ­λει

εκεί­νο τ’ όχι -το σω­στό-  εις όλην την ζωή του».

Αυτό συ­νή­θως συμ­βαί­νει σε επο­χές σήψης και πα­ρακ­μής, οι οποί­ες ταυ­τό­χρο­να πα­ρά­γουν φαι­νό­με­να απο­γο­ή­τευ­σης. Είναι οι επο­χές που πολ­λοί άν­θρω­ποι απο­σύ­ρο­νται και αδρα­νο­ποιού­νται, συ­νει­δή­σεις οπι­σθο­χω­ρούν και λυ­γούν, χα­ρα­κτή­ρες αλ­λοιώ­νο­νται, η ψυ­χο­λο­γία είναι αρ­νη­τι­κή, το ιδε­ο­λο­γι­κό επί­πε­δο πέ­φτει και πολλά αντι­δρα­στι­κά φαι­νό­με­να κά­νουν την εμ­φά­νι­σή τους (π.χ. φα­σι­σμός, ακρο­δε­ξιά, εθνι­κι­σμός, ανορ­θο­λο­γι­σμός, θρη­σκο­λη­ψία, με­τα­φυ­σι­κή κ.ά.τ.). Με λίγα λόγια, είναι οι επο­χές που ακο­λου­θούν κυ­ρί­ως μετά από με­γά­λες ήττες. Είναι οι επο­χές, που την ιστο­ρι­κή συ­νέ­χεια των Ιδεών τη σώζει μια μειο­νό­τη­τα αν­θρώ­πων, που πάει αντί­θε­τα με το ρεύμα, που με την μικρή της δράση προ­σπα­θεί να κρα­τή­σει και να συν­δέ­σει την πείρα του πα­ρελ­θό­ντος με το Τώρα, μέχρι να γί­νουν ξανά οι ρι­ζο­σπα­στι­κές ιδέες υλική δύ­να­μη.

Βέ­βαια, όποιος παίρ­νει μια από­φα­ση απο­χής, δεν ση­μαί­νει, κατ’ ανά­γκη, ότι πε­ρι­φρο­νεί τη δράση, αλλά πι­θα­νόν να μην εμπνέ­ε­ται από τα πα­ρακ­μια­κά φαι­νό­με­να και έτσι προ­κει­μέ­νου να συ­ντο­νι­στεί μαζί τους, τα αρ­νεί­ται. Μπο­ρεί, επί­σης, να απέ­χει επει­δή δεν υπάρ­χει κά­ποιο άλλο όραμα για το μέλ­λον ή επει­δή θε­ω­ρεί ότι δεν μπο­ρεί ή δεν έχει να δώσει κάτι άλλο. Είναι όταν υπάρ­χει «ασυμ­φω­νία του ατό­μου με το πε­ρι­βάλ­λον του», όπως λέει ο Λα­μπρί­δης. Τε­λι­κά, μήπως η πα­θη­τι­κή αντί­στα­ση, με όποιο τρόπο και αν γί­νε­ται, είναι και αυτό μια μορφή δρά­σης και αντί­στα­σης, ένα αθό­ρυ­βο ρεύμα, που δεν πρέ­πει να υπο­τι­μά­ται;

*Πηγή: rproject.gr