Σκάνδαλο FinCEN files: Η “αποκάλυψη” ενός “κοινού μυστικού”

Υποχώρηση της μετοχής της HSBC την Δευτέρα σε χαμηλό 25ετίας. Απώλειες της τάξης του 5% για τη Standard Chartered και άνω του 8% για τη Barclays και την Deutsche Bank. Ο αντίκτυπος της δημοσιοποίησης των “FinCen files” μόνο αμελητέος δεν υπήρξε.

Η εργασία του ICIJ βασίσθηκε σε περίπου 2.100 “αναφορές ύποπτης δραστηριότητας” (SARs) προς το Δίκτυο Αντιμετώπισης Οικονομικού Εγκλήματος (FinCen) του αμερικανικού υπουργείου Οικονομικών, οι οποίες διέρρευσαν προς τον ενημερωτικό ιστότοπο BuzzFeed και εμφανίζουν τουλάχιστον 90 χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς, ανάμεσά τους οι μεγαλύτερες τράπεζες του κόσμου, να εμπλέκονται, σύμφωνα με τις δικές τους παραδοχές, στην κίνηση τουλάχιστον 2 τρισ. δολαρίων μαύρου χρήματος κατά την περίοδο 1999-20017.

Πρωταγωνιστικό ρόλο διεκδικούν η Deutsche Bank με 1.3 τρισ. δολ. ύποπτων συναλλαγών, η JPMorgan Chase με 514 δισ., η Standard Chartered με 166 δισ.. η Bank of New York Mellon με 64 δισ., η HSBC με 4,5 δισ. και ακολουθούν η Barclays, η Societe Generale, η State Street, η Commerzbank και η China Investment Corp,

Όλα αυτά αποτελούν τρόπον τινά τη συνέχεια προηγούμενων αποκαλύψεων τα τελευταία χρόνια, όπως τα Panama Papers (με την ευθύνη και πάλι του ICIJ), το 1MDB (για τις δραστηριότητες της Goldman Sachs στην Μαλαισία), τα Luanda Papers (για την λεηλασία της Αγκόλα από την προεδρική θυγατέρα και νυν πλουσιότερη γυναίκα της Αφρικής Isabel dos Santos) κ.ο.κ.

Οι ιδιαιτερότητες των “FinCen files” είναι πολλές. Κατ’ αρχήν, δεν αποτελούν παρά μικροσκοπικό υποσύνολο (0,02%) των 12 εκατομμυρίων “αναφορών ύποπτης δραστηριότητας” που κατατέθηκαν στο FinCen το ίδιο χρονικό διάστημα. Κατά δεύτερον, στηρίζονται στις αναφορές που οι ίδιες οι τράπεζες υποβάλλουν, όπως έχουν υποχρέωση εντός 60 ημερών, κάθε φορά που κινείται υποψία (όχι βεβαιότητα) παράνομης δραστηριότητας, με αποτέλεσμα οι ίδιες να απαλλάσσονται εν πολλοίς των ευθυνών. Κατά τρίτον, η αποκάλυψη έρχεται σε μία στιγμή κατά την οποία δεν εκτιμάται ότι υπάρχει πραγματική πιθανότητα αυστηροποίησης του ρυθμιστικού πλαισίου.

Πρόκειται όμως περισσότερο για την οχύρωση των ίδιων των τραπεζών πίσω από ένα “τείχος από χαρτιά”, καθώς μόνο το 4% των υποθέσεων φθάνει να ερευνάται από τις ρυθμιστικές αρχές. Είναι πάντως χαρακτηριστικό ότι πολλές από τις τράπεζες που τώρα βρίσκονται στο στόχαστρο συνέχισαν να διεκπεραιώνουν τις ύποπτες συναλλαγές ακόμη και όταν υπήρξαν ειδοποιήσεις ή και ποινές από τις αρχές. Το ρυθμιστικό πλαίσιο έχει δομικά κενά.

Περισσότερο ενδιαφέρουσα είναι η πολιτική διάσταση των τελευταίων διαρροών καθώς η πηγή τους είναι αμερικανική και αφορούν είτε οικονομικούς (βλ. Deutsche Bank) είτε γεωπολιτικούς ανταγωνιστές των ΗΠΑ, εφόσον μεγάλο μέρος των υπόπτων συναλλαγών έχει να κάνει λ.χ. με τη δραστηριότητα Ρώσων ολιγαρχών, την παράκαμψη κυρώσεων κατά του Ιράν, της Λιβύης, του Σουδάν ή της Μιανμάρ, τον πλουτισμό της οικογένειας Ερντογάν στην Τουρκία κ.ο.κ.

Δεν λείπει άλλωστε και η (αμερικανική) προεκλογική διάσταση, καθώς οι αποκαλύψεις αγγίζουν τον άλλοτε διευθυντή της καμπάνιας του Τραμπ το 2016 Πολ Μάναφορτ.

Δεν ζούμε άλλωστε σε καιρούς κατά τους οποίους οι διαρροές με μεγαλύτερη επιείκεια. Η εξελισσόμενη αυτές τις μέρες στη Βρετανία δίκη του ιδρυτή του Wikileaks Τζούλιαν Ασάνζ σε δικονομικά ιδιόμορφες συνθήκες και υπό την αδιαφορία των εν πολλοίς των διεθνών μέσων ενημέρωσης το εικονογραφεί αυτό χαρακτηριστικά.

Όπως και η μεγάλη διαφορά στη πρακτική των Wikileaks (αφειδής δημοσιοποίηση) και του ICIJ (επιλεκτική δημοσιοποίηση μετά από επεξεργασία στο όνομα της δημοσιογραφικής δεοντολογίας).