Ως μια επίδειξη ισχύος του απερχόμενου προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ αλλά και έκφραση της αντίληψης ότι οι πολίτες είναι κάτοχοι του Κράτους, ερμηνεύει τα γεγονότα της 6ης Ιανουαρίου στην Ουάσινγκτον ο αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης & Διεθνών Σπουδών του Emmanuel College της Βοστώνης, Πέτρος Βαμβακάς. O καθηγητής εντάσσει μάλιστα το συμβάν σε μια συνέχεια κινηματικών πράξεων της σύγχρονης αμερικανικής ιστορίας που όταν είναι δεξιόστροφα, ενίοτε απολαμβάνουν της επιείκειας των δυνάμεων του Κράτους.
Πώς αξιολογείτε τα γεγονότα στην Ουάσινγκτον;
Είναι έκπληξη πώς κάτι τέτοιο δεν είχε συμβεί πιο κοντά στην εκλογική αναμέτρηση του Νοεμβρίου, ειδικά τις ημέρες πριν ξεκαθαρίσει ο νικητής. Θυμίζω ότι είχε προηγηθεί η εισβολή στο Καπιτώλιο του Μίσιγκαν το Μάιο από Ρεπουμπλικανούς που διαμαρτύρονταν για την παράταση στον περιορισμό των μετακινήσεων στο πλαίσιο των μέτρων κατά της εξάπλωσης του κορονοϊού και φυσικά το καλοκαίρι οι διαδηλώσεις μετά τη δολοφονία του Τζωρτζ Φλόιντ.
Πώς μπορούν να συνδέονται μια απόπειρα εισβολής στο κτίριο του Κογκρέσου από οπαδούς του Τραμπ με τις διαδηλώσεις αντίδρασης στη δολοφονία ενός αφρο-αμερικανού από αστυνομικό;
Και τα δύο είναι εκφράσεις της εξόδου του αμερικανικού πολιτικού λόγου από τα κοινοβούλια στο πεζοδρόμιο. Όταν συμβαίνει αυτό, είναι αναμενόμενο να δει κανείς κινήματα διαφορετικών πολιτικών αποχρώσεων. Χτες είδαμε ένα μέρος της αμερικάνικης κοινωνίας να πολιορκεί το Κογκρέσο, ένα κομμάτι που δε θεωρείται ακραίο αλλά αντίθετα αποτελεί μέρος του πολιτικού γονιδιακού χάρτη της Αμερικής. Είναι ο κόσμος που θέλει να έχει το όπλο παρά πόδα και να παίρνει την πολιτική στα χέρια του όποτε το κρίνει απαραίτητο. Υπάρχουν πολλά τέτοια ιστορικά παραδείγματα στις ΗΠΑ.
Θα μπορούσατε να αναφέρετε κάποια;
Η αμερικανική κοινωνία έχει βιώσει πριν 150 χρόνια έναν εμφύλιο πόλεμο του οποίου το αποτύπωμα είναι ακόμα ορατό. Χτες μέσα στο Κογκρέσο είδαμε ανθρώπους να κρατούν τη σημαία του Νότου. Τη δεκαετία του 1920 είχαμε την άνοδο της Κου Κλουξ Κλαν, στα τέλη της δεκαετίας του ‘60 είχαμε τα κινήματα για τα κοινωνικά δικαιώματα. Το 1993 θυμόμαστε τα γεγονότα στο Γουέικο του Τέξας και το 1995 τη βομβιστική επίθεση στο ομοσπονδιακό κτίριο της Οκλαχόμα. Φέτος το καλοκαίρι, παρά τις απαγορεύσεις λόγω της πανδημίας, είχαμε τις μεγάλες διαδηλώσεις για τη δολοφονία του Τζωρτζ Φλόιντ. Τα στοιχεία υπάρχουν και βγαίνουν κατά καιρούς στην επιφάνεια κάθε φορά που προκύπτει κάποια κρίση.
Παρόλ’ αυτά δεν υπάρχει σαφής διαχωρισμός ανάμεσα στα δεξιόστροφα και τα αριστερόστροφα κινήματα των ΗΠΑ;
Εδώ στην πολιτεία του Νιου Χαμπσάιρ όπου μένω, υπάρχει το σύνθημα «Live free or die». Στα ελληνικά θα το αποδίδαμε ίσως «ελευθερία ή θάνατος» αλλά το νόημά του είναι εντελώς διαφορετικό από αυτό που ξέρουμε εμείς από την ελληνική ιστορία. Εδώ σημαίνει ότι «είμαι εκτός του Κράτους. Το Κράτος δεν μπορεί να μου επιβάλει ούτε καν να φορέσω κράνος ή ζώνη. Πόσο μάλλον να μου απαγορεύσει να έχω το όπλο παρά πόδα. Αυτές οι καινοτομίες της αμερικανικής πολιτικής είναι καταγεγραμμένες στο Σύνταγμα των ΗΠΑ και βγάζουν στο προσκήνιο έναν πολιτικό λόγο ο οποίος είναι εκτός διαπραγμάτευσης και συνήθως με χαρακτηριστικά που παραπέμπουν στη δεξιά.
Αντιθέτως, τα αριστερά κινήματα της Αμερικής είναι πιο νομοταγή και προς αυτά τα κινήματα βλέπουμε πιο έντονη καταστολή από την πλευρά του Κράτους. Η καταστολή αυτή είναι αποδεκτή από μεγάλο μέρος της κοινωνίας. Όσα βλέπουμε κατά καιρούς με την Αστυνομία και τους αφροαμερικανούς είναι ακραία που όμως είναι η κορυφή του παγόβουνου. Μεγάλο μέρος της κοινωνίας τα δέχεται ή και τα επικροτεί.
Για τα δεξιά κινήματα υπάρχει η αίσθηση ότι το Κράτος τους ανήκει. Τα αριστερά κινήματα διεκδικούν κάτι το οποίο δεν τους ανήκει. Πατώντας πάνω σε αυτό το σκεπτικό το σύστημα καταστολής του Κράτους έχει το δικαίωμα να φροντίσει «για τον νοικοκύρη», όπως θα λέγαμε εδώ στην Ελλάδα.
Δηλαδή θα λέγατε ότι το κίνητρο όσων επιχείρησαν να καταλάβουν το κτίριο του Κογκρέσου ήταν η προστασία των κεκτημένων τους απέναντι στον Τζο Μπάιντεν;
Απόλυτα. Αν ρωτούσατε αυτούς τους ανθρώπους μάλλον θα σας έλεγαν ότι ο Μπάιντεν είναι ένας σοσιαλιστής ο οποίος θα κάνει την Αμερική Βενεζουέλα. Θα τους πάρει τα όπλα. Θα φέρει μη Αμερικανούς στην Αμερική. Θα χαθεί η οικονομία τους. Θεωρούν ότι ο Τραμπ τους αντιπροσωπεύει, επειδή λέει ότι βάζει την Αμερική και τους Αμερικανούς στο προσκήνιο. Ακόμα κι αν δεν είδαν σε πρακτικό επίπεδο καμία βελτίωση στη ζωή τους αυτά τα τέσσερα χρόνια. Είναι ζήτημα ψυχολογίας.
Το φαινόμενο αυτό είναι αποτέλεσμα της νεοφιλελεύθερης πολιτικής που εφαρμόζεται πλέον σε βάθος κοντά 50 ετών. Τεράστια οικονομική και κοινωνική ανισότητα η οποία μεγεθύνεται όταν εστιάζουμε σε διάφορες ταυτότητες, σε σχέση με την καταγωγή ή το μορφωτικό επίπεδο. Αυτές οι ανισότητες καθρεφτίζονται στον πολιτικό λόγο των ΗΠΑ.
Προκαλεί εντύπωση πώς άνθρωποι κατάφεραν να μπουν μέσα σε ένα τόσο καλά φυλασσόμενο κτίριο…
Το να μπει κανείς σε ένα δημόσιο κτίριο των ΗΠΑ είναι πάρα πολύ δύσκολο. Μιλάμε για ένα αστυνομοκρατούμενο κράτος. Κι όμως, οι άνθρωποι αυτοί χτες εύκολα μπήκαν όχι μόνο στο Καπιτώλιο αλλά στην αίθουσα της Γερουσίας. Ακόμα και σαν επισκέπτης αν έχεις μπει στο Καπιτώλιο, το να μπεις στην αίθουσα της Γερουσίας είναι πάρα πολύ δύσκολο. Επίσης μην ξεχνάμε ότι στις πρόσφατες εκλογές δεν υπήρχε αστυνομικό σώμα που να μην τάχθηκε υπέρ της υποψηφιότητας Τραμπ.
Αυτό που συνέβη χτες ήταν μια έκφραση της δύναμης του Ντόναλντ Τραμπ. Με ένα του λόγο τους έσπρωξε προς το Καπιτώλιο, με ένα του λόγο τους έπεισε να πάνε στα σπίτια τους. Αυτό δείχνει μια αξιοσημείωτη πολιτική ισχύ. Αποτελεί ευχάριστη εξέλιξη το γεγονός πως αντίστοιχα γεγονότα δεν επεκτάθηκαν σε άλλες πόλεις.
Ταυτόχρονα όμως με τη χθεσινή του κίνηση, ο Τραμπ απελευθέρωσε ένα κομμάτι των Ρεπουμπλικάνων οι οποίοι αισθάνονταν αιχμάλωτοι κάτω από την ηγεμονία του, όπως για παράδειγμα ο αντιπρόεδρος Πενς. Εδώ και καιρό τόσο το Ρεπουμπλικανικό όσο και το Δημοκρατικό κόμμα έχουν στην ουσία διασπαστεί. Μόνο οι συνεχείς εκλογικές αναμετρήσεις κρατούν την εικόνα τους συμπαγή. Ο Τραμπ πήρε το χρίσμα των Ρεπουμπλικάνων το 2016 απέναντι σε 17 άλλους υποψηφίους με πολύ διαφορετικά χαρακτηριστικά, όπως οι κλασσικοί συντηρητικοί Μπους ή οι ευαγγελικοί Ρούμπιο και Κρουζ.
Άρα προβλέπετε να μας απασχολεί για πολύ καιρό ακόμα το φαινόμενο Τραμπ;
Ναι, οπωσδήποτε. Τουλάχιστον για τα επόμενα δύο ή τέσσερα χρόνια όποιος θελήσει να κατέβει σε εκλογική αναμέτρηση θα χρειαστεί να φιλήσει το δαχτυλίδι του Τραμπ, απευθυνόμενος στους ψηφοφόρους του. Σε δύο χρόνια έχουμε τις κοινοβουλευτικές εκλογές, για όλα τα μέλη του Κογκρέσου, το ⅓ της Γερουσίας και των κυβερνητών. Θα έλεγα ότι η εκστρατεία ξεκίνησε ήδη από χθες.
Μην ξεχνάμε ότι έχασε στην πρόσφατη εκλογική αναμέτρηση λαμβάνοντας 74 εκατομμύρια ψήφους, τις περισσότερες από κάθε άλλο πρόεδρο που διεκδίκησε την επανεκλογή του. Κι ενώ το 2016 νίκησε με 63 εκατομμύρια ψήφους. Κι ενώ είχε μια συγκρουσιακή θητεία, με τις γυναίκες, τους αφροαμερικανούς και τα διάφορα κινήματα απέναντί του. Ακόμα και ΜΜΕ όπως οι New York Times και η Washington Post τον πολέμησαν.
Το περασμένο εξάμηνο, καθώς τα μαθήματα γίνονταν μέσω διαδικτύου, ταξίδεψα αρκετά κάνοντας το μάθημά μου κάθε μέρα και από διαφορετικό μέρος των ΗΠΑ. Φεύγοντας από τη Βοστώνη 27 μίλια προς τη Δύση βλέπεις μια εντελώς διαφορετική Αμερική. Μια Αμερική κατακόκκινη (σ.σ το χρώμα των Ρεπουμπλικάνων), συντηρητική και αντιλήψεις πιο κοντά στον πρόεδρο Τραμπ. Απλώς αυτή η Αμερική δεν είναι τόσο πυκνοκατοικημένη όπως οι πολιτείες με τα μεγάλα αστικά κέντρα στις ακτές.
* Ο Πέτρος Βαμβακάς, Αναπληρωτής Καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σπουδών του Emmanuel College της Βοστώνης πραγματοποιεί αναλύσεις στο Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών (ΕΝΑ) για θέματα των ΗΠΑ
