Τον Φεβρουάριο, μέλη της τουρκικής αστυνομίας που εμφανίζονταν ως αγοραστές διέσωσαν ένα 7χρονο κορίτσι Γιαζίντι, ένα από τα πολλά θύματα Γιαζίντι που απήγαγε και υποδούλωσε το Ισλαμικό Κράτος (ISIS), αφού οι δεσμώτες της τη διαφήμιζαν ως σκλάβα προς πώληση. Λιγότερο από μισό χρόνο μετά, οι τρεις Ιρακινοί ύποπτοι που συνελήφθησαν στην επιχείρηση στην Άγκυρα αφέθηκαν ελεύθεροι.
Το ότι οι μαχητές του Ισλαμικού Κράτους θα μπορούσαν εύκολα να βρουν ασφαλές λιμάνι στην Τουρκία δεν είναι μυστικό, αλλά το γεγονός ότι οι ύποπτοι που υποτίθεται ότι θα δικαστούν για σοβαρά εγκλήματα όπως απαγωγή, υποδούλωση και κακοποίηση θα μπορούσαν να απελευθερωθούν υπό δικαστικό έλεγχο δεν είναι απλώς ένα νομικό σκάνδαλο αλλά ένα σημάδι ότι στους ύποπτους επιδεικνύεται επιείκεια και εύνοια. Επιπλέον, οι δίκες υπόπτων του Ισλαμικού Κράτους στην Τουρκία δείχνουν ότι το άρθρο 221 του ποινικού κώδικα σχετικά με την “αποτελεσματική μετάνοια” -που έχει ως στόχο να ενθαρρύνει τις ομολογίες για τρομοκρατικές ομάδες με αντάλλαγμα τη μείωση των ποινών- γίνεται μέσο για να αποφύγουν οι ύποπτοι τη δέουσα τιμωρία.
Η επιδρομή της αστυνομίας κατά την οποία η κοπέλα Γιαζίντι διασώθηκε οδήγησε στη σύλληψη του Σαμπάχ Αλί Χουσεΐν Ορούτς, ο οποίος, σύμφωνα με τον αρχικό επίσημο απολογισμό της επιδρομής, ήταν μέλος του Ισλαμικού Κράτους στη Μοσούλη και είχε φέρει το κορίτσι από το Ιράκ· Δύο άλλοι Ιρακινοί ταυτοποιήθηκαν ως Ανάς Β. και Νάσερ Χ.Ρ. Ο Τούρκος δημοσιογράφος Χάλε Γκιονουλτάς, ο οποίος παρακολουθεί στενά την τύχη των αιχμαλώτων του Iσλαμικού Κράτους, ανέφερε την περασμένη εβδομάδα πώς οι Ανάς και Νάσερ αφέθηκαν ελεύθεροι μέσα σε λίγες ημέρες μετά την ανάκριση από τους εισαγγελείς, ενώ ο Σαμπάχ ήταν να προφυλακιστεί. Το κατηγορητήριο της 8ης Μαρτίου περιελάμβανε και για τους τρεις, κατηγορίες για συμμετοχή και ηγεσία σε τρομοκρατική ομάδα.
Σύμφωνα με το κατηγορητήριο, ο Σαμπάχ ήταν υποτελής σε έναν εμίρη του Ισλαμικού Κράτους, ονόματι Αμπού Αμπντάλα, υπηρέτησε ως φρουρός σε θέσεις του ΙSIS στο Ιράκ, συμμετείχε σε ένοπλες συγκρούσεις και ήταν στη μισθοδοσία των τζιχαντιστών. Ισχυρίζεται ότι ήταν ο αδερφός του που αγόρασε το κορίτσι Γιαζίντι πριν σκοτωθεί στο Ιράκ. Ο Σαμπάχ φέρεται να έφτασε στην Τουρκία με πλαστό διαβατήριο το 2017 μετά από εξάμηνη παραμονή σε φυλακή στο Ιράκ. Μέχρι τότε, όπως ισχυρίζεται, είχε ήδη στείλει το κορίτσι των Γιαζίντι στην Τουρκία μαζί με τη γυναίκα και τα παιδιά του.
Στην πρώτη ακρόαση για την υπόθεση στις 10 Ιουνίου, το δικαστήριο απελευθέρωσε τον Σαμπάχ εν αναμονή της δίκης αφότου έδωσε τα ονόματα των ηγετών του Ισλαμικού Κράτους στο Ιράκ και τη Συρία σε μια προσπάθεια να επωφεληθεί από τις μειώσεις λόγω μετανοίας.
Σύμφωνα με το κατηγορητήριο, οι δύο άλλοι κατηγορούμενοι ήταν υποτελείς στον Τζαμπάρ Σαλμάν Αλί Φαρχάν αλ-Ισαουί, ανώτερο συνεργάτη του δολοφονημένου ηγέτη του ISIS Αμπού Μπακρ αλ-Μπαγκντάντι, και διοικούσε ένα σώμα του ΙΚ που ήταν υπεύθυνο για αιχμαλώτους στη Φαλούτζα.
Η κοπέλα Γιαζίντι παραμένει υπό κρατική φροντίδα στην Άγκυρα, ενώ οι αρχές εξακολουθούν να προσπαθούν να εντοπίσουν την οικογένειά της. Ο Αζαντ Μπαρίς, επικεφαλής του Γερμανικού Ιδρύματος Πολιτισμού Γιαζίντι, δήλωσε στο Al-Monitor ότι η μητέρα του κοριτσιού μπορεί να είναι μεταξύ άλλων αγνοουμένων γυναικών Γιαζίντι που, σύμφωνα με την ομάδα, εξακολουθούν να βρίσκονται αιχμάλωτες στην Τουρκία από μαχητές του ΙΚ. Το αίτημα του ιδρύματος να παρεμβληθεί στην υπόθεση απορρίφθηκε, είπε ο Μπαρίς, ενώ παράλληλα απορρίφθηκαν οι δικαστικές υποθέσεις εναντίον υπόπτων του Ισλαμικού Κράτους στην Τουρκία ως “συμβολικές” δίκες.
Πηγή που γνώριζε την υπόθεση είπε στο Al-Monitor υπό την προϋπόθεση της ανωνυμίας ότι το δικαστήριο δεν είχε ακόμη αποφασίσει σχετικά με το αίτημα των κατηγορουμένων για μειώσεις λόγω μετανοίας και την υπό όρους απελευθέρωσή τους λόγω κυρίως ανεπαρκών στοιχείων. Σύμφωνα με την πηγή, η υπόθεση απέτυχε να καθορίσει τον ρόλο των κατηγορουμένων σχετικά με την απαγωγή και την πώληση της κοπέλας, παρόλο που αυτό ήταν το αδίκημα που οδήγησε στην κράτησή τους. Με την υπόθεση να περιορίζεται στο αδίκημα της συμμετοχής σε τρομοκρατική ομάδα, οι ύποπτοι έχουν την ευκαιρία να επωφεληθούν από τη ρήτρα μεταμέλειας.
Η διάταξη απαιτεί από μέλη εγκληματικών ομάδων να εκδηλώνουν μεταμέλεια και να παρέχουν πληροφορίες που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στη διάλυση των ομάδων τους. Σύμφωνα με το άρθρο, όσοι παραδίδονται οικειοθελώς και κάνουν τέτοιες ομολογίες απαλλάσσονται από την τιμωρία για σύσταση, ηγεσία ή υπαγωγή σε εγκληματικές ομάδες. Για όσους παρέχουν τέτοιες πληροφορίες μετά τη σύλληψή τους, το άρθρο προβλέπει μείωση ποινών έως και κατά τρία τέταρτα.
Μια σειρά δικαστικών υποθέσεων εναντίον υπόπτων του Ισλαμικού Κράτους δίνει μια εντυπωσιακή εικόνα για το πώς λειτουργεί η διάταξη για τη μεταμέλεια.
Τον Ιούνιο, για παράδειγμα, ένας ύποπτος του Ισλαμικού Κράτους που κατηγορείται για συμμετοχή σε τρομοκρατική οργάνωση καταδικάστηκε σε 7,5 χρόνια φυλάκιση στα Άδανα, αλλά η ποινή του μειώθηκε σε 22,5 μήνες βάσει της ρήτρας μεταμέλειας και στη συνέχεια ανεστάλη, πράγμα που σημαίνει ότι δεν έχουν μείνει περιορισμοί στον κατάδικο. Στην περίπτωση των ποινών με αναστολή, οι καταδίκες δεν καταγράφονται καν στο ποινικό μητρώο κάποιου.
Σε δύο άλλες δίκες στα Άδανα τον Μάρτιο και τον Απρίλιο, η διάταξη μετάνοιας κατέληξε σε ποινές φυλάκισης 37,5 μηνών και 33 μηνών αντίστοιχα για δύο υπόπτους που κατηγορούνται για συμμετοχή στο Ισλαμικό Κράτος.
Τον Δεκέμβριο, ένας άνδρας που κατηγορήθηκε ότι είναι εμίρης του Ισλαμικού Κράτους στην περιοχή Μοχαλαμπίγια της Μοσούλης, καταδικάστηκε σε πέντε χρόνια φυλάκιση στην Καισάρεια, αφού έδωσε τα ονόματα 33 συναγωνιστών του. Σε τέτοιες περιπτώσεις, οι κατάδικοι θα μπορούσαν ακόμη και να απελευθερωθούν σύμφωνα με το τουρκικό δίκαιο εάν είχαν περάσει τουλάχιστον τρία χρόνια πίσω από τα κάγκελα πριν και κατά τη διάρκεια της δίκης.
Τον Απρίλιο του 2019, ο Αμπντουλκαντίρ Πολάτ, ένας Τούρκος υπήκοος, ο οποίος αντιμετώπισε ποινή κάθειρξης έως και 15 ετών με την κατηγορία ότι ήταν ο τοπικός ηγέτης του Ισλαμικού Κράτους στη βορειοδυτική επαρχία Koτζαέλι της Τουρκίας, έλαβε ποινή μόλις 37,5 μηνών μετά τις μειώσεις λόγω μετάνοιας και αφέθηκε ελεύθερος. Σε μια άλλη υπόθεση που σχετίζεται με το Ισλαμικό Κράτος στο Κοτζαέλι, στην οποία συμμετείχαν 49 κατηγορούμενοι, το δικαστήριο απελευθέρωσε τους τέσσερις τελευταίους υπόπτους.
Δύο γυναίκες που αναζητούνταν ως επίδοξες βομβιστές αυτοκτονίας απελευθερώθηκαν επίσης το 2019, επωφελούμενες από διατάξεις μεταμέλειας. Η κυβέρνηση είχε θέσει αμοιβή για όποιον βοηθούσε στις έρευνες που ακολούθησαν τον βομβαρδισμό μιας ειρηνευτικής συγκέντρωσης στην Άγκυρα τον Οκτώβριο του 2015 που στοίχισε τη ζωή σε 103 άτομα και για την οποία, μετά από χρόνια, η ΜΙΤ κατηγορήθηκε ότι γνώριζε εκ των προτέρων.
Ο Ιμπραήμ Ταχέν, ο οποίος ήταν διοικητής του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία και συνελήφθη στην Προύσα τον Μάρτιο του 2019, δήλωσε μεταμέλεια και “έδωσε” κόσμο, ώστε να λάβει φυλάκιση όχι περισσότερο από 37 μήνες. Τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους, έξι ύποπτοι έφυγαν ελεύθεροι στο Ντούζτζε, επωφελούμενοι από τη ρήτρα μετανοίας.
Ο Μεχμέτ Αμπιτόγλου, ο οποίος συνελήφθη τον Απρίλιο του 2018 και για του οποίου το κεφάλι είχε θεσπιστεί αμοιβή, καταδικάστηκε σε πέντε χρόνια και 10 μήνες αργότερα εκείνο το έτος, επωφελούμενος από μείωση κατά το ένα τρίτο για την παροχή πληροφοριών σχετικά με την τζιχαντιστική ομάδα.
Σε μια άλλη δίκη το 2018, ένας Μαροκινός υπήκοος, ο οποίος είχε υπηρετήσει ως υπάλληλος δικαστηρίου του Ισλαμικού Κράτους στη Ράκα, επωφελήθηκε επίσης από τη ρήτρα μεταμέλειας και έλαβε ποινή φυλάκισης 37,5 στην Προύσα.
Τον Απρίλιο του 2019, τρεις Γαλλίδες που αναζητούνταν με κόκκινη ειδοποίηση της Ιντερπόλ καταδικάστηκαν σε 37,5 μήνες φυλάκιση η καθεμία αφού μειώθηκαν οι ποινές τους στο μισό και τελικά αφέθηκαν ελεύθερες.
Ο Αυστραλός μαχητής του Ισλαμικού Κράτους Νιλ Κρίστοφερ Πρακάς, που συνελήφθη στη νότια Τουρκία το 2016, αντιτάχθηκε στην έκδοσή του στην Αυστραλία και ζήτησε να επωφεληθεί από διατάξεις μεταμέλειας. Αν και το δικαστήριο αποφάνθηκε κατά της έκδοσής του, του αρνήθηκε τη μείωση και τον καταδίκασε σε 7,5 χρόνια το 2019.
Ο δικηγόρος Ονούρ Γκιουλέρ, ο οποίος εκπροσώπησε πολλούς υπόπτους για το Ισλαμικό Κράτος, δήλωσε στο Al-Monitor ότι η διάταξη μεταμέλειας εφαρμόζεται συνήθως σε υπόπτους που δεν αντιμετωπίζουν κατηγορίες για πραγματικά σοβαρά αδικήματα, είναι σε θέση να αποδείξουν ότι έχουν εγκαταλείψει την ιδεολογία του Ισλαμικού Κράτους ή μπορούν να εμφανιστούν ως τέτοιοι και παρέχουν ορισμένες πληροφορίες σχετικά με την ομάδα. Αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις, είπε, ύποπτοι με σχέσεις υψηλού επιπέδου που παρέχουν πληροφορίες περιορισμένης αξίας λαμβάνουν σημαντικές μειώσεις ποινών και ορισμένοι κατηγορούμενοι που προσποιούνται ότι μετανιώνουν είναι σε θέση να αποφύγουν την τιμωρία. Ορισμένες ερωτήσεις που τέθηκαν στους υπόπτους για να διαπιστώσουν το μέγεθος της μεταμέλειάς τους επιτρέπουν την εξαπάτηση. Για παράδειγμα, συχνά ρωτώνται αν βλέπουν τη Δημοκρατία της Τουρκίας ως ταγκούτ (ισλαμική ορολογία που υποδηλώνει εστία λατρείας εκτός του Θεού. Τον τελευταίο καιρό ο όρος μπορεί να αναφέρεται σε οποιοδήποτε πρόσωπο ή ομάδα κατηγορείται ως αντι-ισλαμικό και πράκτορας του δυτικού πολιτιστικού ιμπεριαλισμού. Ο όρος εισήχθη στον σύγχρονο πολιτικό λόγο από τη χρήση του Αγιατολάχ Ρουχολάχ Χομεϊνί κατά τη διάρκεια της Ιρανικής Επανάστασης του 1979) ή παραβάτη των διατάξεων του Αλλάχ, μια ερώτηση στην οποία λίγοι θα απαντούσαν καταφατικά. Ενώ ορισμένοι ύποπτοι βλέπουν τη μετάνοια ως βλασφημία, άλλοι θεωρούν ότι μπορούν να πουν ψέματα αν πιέζονται από κάποιον τον οποίο θεωρούν ταγκούτ.
Σύμφωνα με τον Γκιουλέρ, οι εγκληματίες έφτασαν να χρησιμοποιήσουν -δηλαδή να εκμεταλλευτούν- τη ρήτρα μεταμέλειας. Μεταξύ εκείνων που ισχυρίζονται ότι απαρνήθηκαν την ιδεολογία του Ισλαμικού Κράτους και εξασφάλισαν την απελευθέρωσή τους, κάποιοι παίρνουν έναν νέο δρόμο, αλλά μερικοί γίνονται ακόμη πιο ριζοσπαστικοποιημένοι. Έδωσε ως παράδειγμα τον Αμπντουλκαντίρ Πολάτ, ο οποίος είχε εμπλακεί σε μέσα ενημέρωσης που συνέβαλαν στην πρόσληψη μελών για λογαριασμό του Ισλαμικού Κράτους. Για να εξασφαλίσει τη μείωση της ποινής, παρείχε μια λίστα με περίπου 100 ονόματα και είπε στο δικαστήριο ότι είχε ενταχθεί στο κυβερνών Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, ψήφισε στις εκλογές και βλέπει τον Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ως τον ηγέτη των πιστών. Μετά την αποφυλάκισή του, ωστόσο, επέστρεψε στην προπαγάνδα των τακφίρ στο YouTube και έγινε εξτρεμιστής, καταγγέλλοντας ακόμη και το Ισλαμικό Κράτος ως “άπιστους”.
Ο Γκιουλέρ είπε ότι υπήρξαν περιπτώσεις κατά τις οποίες ύποπτοι για το Ισλαμικό Κράτος που είχαν επωφεληθεί από μειώσεις μετανοίας αντιμετώπισαν έρευνες και δίκες για νέα αδικήματα αργότερα. “Όσοι αποφυλακίζονται ή εκτίουν την ποινή τους περνούν σημαντικές αλλαγές. Αντιπροσωπεύουν μεταλλάξεις τακφίρ και πολύ διαφορετικά πρόσωπα και ομάδες θα μπορούσαν να εμφανιστούν τα επόμενα χρόνια”, πρόσθεσε.
Ο δικηγόρος σημείωσε ότι τα δικαστήρια διέφεραν επίσης στη στάση τους, με μερικά να χορηγούν μόνο τις ελάχιστες μειώσεις ποινών και άλλα να φτάνουν γενναιόδωρα ως το ανώτατο επιτρεπτό όριο.
Οι ξένοι ύποπτοι του Ισλαμικού Κράτους προτιμούν να δικαστούν στην Τουρκία, είπε, επικαλούμενοι διάφορους λόγους. “Έχουν περισσότερες πιθανότητες να αθωωθούν ή να αποφύγουν την κράτηση ενώπιον της δίκης [στην Τουρκία] από ό,τι σε άλλες χώρες. Αντιμετωπίζουν χαμηλότερες ποινές και οι συνθήκες φυλακής είναι σχετικά καλύτερες στην Τουρκία. Τα ξένα μέλη του Ισλαμικού Κράτους βλέπουν την Τουρκία ως ασφαλές λιμάνι”, δήλωσε ο Γκιουλέρ.
Συνολικά, η τουρκική δικαιοσύνη, η οποία συχνά κρατούσε υπόπτους σε μακροχρόνιες προφυλακίσεις χωρίς καν να τους απαγγείλει επίσημα κατηγορίες, έχει αποδειχθεί μάλλον επιεικής προς τους κατηγορούμενους του Ισλαμικού Κράτους. Φαινομενικά, ορισμένοι δικαστικοί φορείς βλέπουν τους υπόπτους του Ισλαμικού Κράτους ως “παραστρατημένους μουσουλμάνους” και τείνουν να ανταμείβουν τυχόν σημάδια μετάνοιας που δείχνουν.