Η σκύλα που γέννησε τον φασισμό , βρίσκεται πάλι σε οργασμό, φέρεται να είπε κάποτε ο Μπρεχτ.
Αλλά αλήθεια ποιος γκάστρωσε πάλι την σκύλα και ποιος είναι ο πατέρας και η μάνα του φιδιού; Αυτά και άλλα πολλά είναι τα ερωτήματα που απασχολούν όλο και περισσότερο τα mainstream ΜΜΕ και οι απαντήσεις τείνουν να διαπλέκονται με έναν μεταμοντέρνο τρόπο που θυμίζουν περισσότερο κουτσομπολιό παρά πολιτικό διάλογο και ανάλυση. Ο Σταύρος Θεοδωράκης μας είπε ότι φταίνε οι ακραίες ενέργειες, ο Θεόδωρος Πάγκαλος, μίλησε για τους αγανακτισμένους και όλοι μαζί δεν ξέχασαν να υπονοήσουν ή να αναφέρουν ότι πίσω από όλα κρύβεται η αριστερά και οι αγώνες της.
Μαθήματα ευρωπαϊκής Ιστορίας
Η ιστορία διδάσκει, και δυστυχώς ή ευτυχώς, αποδείχτηκε ότι είναι ο καπιταλισμός που γέννησε και εξέθρεψε, τροφοδοτήθηκε και αναστήθηκε από τον φασισμό κάποτε. Επίσης “ Η ιστορία γράφεται με αγώνες εργατών” όπως λέει ένα σύνθημα, μερικές φορές, όμως αυτοί οι αγώνες είναι αρκετά ισχυροί για να ενοχλήσουν την «φιλελεύθερη» «δημοκρατία» και το κατεστημένο, όχι όμως και τόσο ισχυροί, για να την καταργήσουν και να την αντικαταστήσουν με μία σοσιαλιστική δημοκρατία. Εκεί, η ιστορία γράφεται με “αγώνες” φασιστών που από κοινού με τους κεφαλαιοκράτες αναλαμβάνουν να αφανίσουν το εργατικό κίνημα και να εντάξουν την ταξική πάλη μέσα στο έθνος.
Στα δύο φασιστικά κινήματα που κατάφεραν να πάρουν την εξουσία έχουμε κάποια κοινά, που τηρουμένων των αναλογιών τα βλέπουμε και σήμερα. Ο φασισμός ουσιαστικά έρχεται να φωλιάζει εκεί που αμφισβητείται η υπάρχουσα τάξη πραγμάτων αλλά την ίδια στιγμή, δεν διαφαίνεται ως ρεαλιστική μια άλλη προοπτική. Έτσι, τόσο στην Ιταλία όσο και την Γερμανία έχουμε ένα διάστημα εντός του οποίου οι εγγενής αντιθέσεις του καπιταλισμού αλλά κυρίως οι εργατικές κινητοποιήσεις, αμφισβητούν την κοινωνική τάξη πραγμάτων. Κάτι τέτοιο μεταφέρεται και στο κεντρικό πολιτικό σκηνικό, όπου σε Ιταλία και Γερμανία έχουμε μια σειρά από βραχύβιες κυβερνήσεις που δεν μπορούν να πάρουν τα απαραίτητα, “ριζοσπαστικά” μέτρα, ενάντια στον λαό και κατά συνέπεια υποχωρούν και καταρρέουν.
Αυτό έχει σαν συνέπεια, οι ελίτ και τα κόμματά τους, να προετοιμάζουν μια κατάσταση ισχυρού αυταρχικού κράτους για να μπορέσουν να περάσουν αυτήν την κρίση χωρίς να ανατραπεί η εξουσία και τα προνόμιά τους. Είναι πολύ χαρακτηριστικό ότι πριν από την ισχυροποίηση των φασιστών στην Ιταλία, η κυριότερη εργοδοτική ένωση ανέφερε
‘Η τρέχουσα οικονομική κατάσταση μπορεί να αντιμετωπισθεί μόνο με μια εντατικοποίηση της παραγωγής, μαζί με μια μείωση της μη αναγκαίας κατανάλωσης και για αυτό το σκοπό η κυβέρνηση πρέπει να έχει μια καθαρή , ακριβή στιβαρή στρατηγική που να εγγυάται την πειθαρχία σε όλη τη χώρα και την ασφάλεια, τόσο για την ανάπτυξη ελεύθερων ατομικών πρωτοβουλιών όσο και για τη διατήρηση των κανόνων του νόμου”(Μπέχαν 2012 51)
Έτσι λοιπόν, σταδιακά προλειαίνεται το έδαφος για την ισχυροποίηση των φασιστών που ωφελούνται από την λαϊκή αγανάκτηση αλλά και την στήριξή τους από μέρους των ισχυρών τάξεων.
Αυτές οι τάξεις, στα πρώτα χρόνια προσφέρουν μία μικρή βοήθεια. Στην συνέχεια όμως, όταν πλησιάζει ο κίνδυνος της επαναστατικής ανατροπής, παρέχουν όλο και περισσότερους πόρους και διευκολύνσεις προς τους φασίστες. Τόσο στην Ιταλία όσο και στην Γερμανία, ενώ το πολιτικό αδιέξοδο συντηρείται, όλο και εντείνονται οι σχέσεις των φασιστών με τα επιχειρηματικά συμφέροντα. Άλλωστε στην Γερμανία, ο Γκέρινγκ σε μία συνάντηση με τους βιομηχάνους, αναφέρει το 1933 ότι η βιομηχανία πρέπει να ενισχύσει το ναζιστικό κόμμα, διότι αν κερδίσει, αυτές οι εκλογές μπορεί να είναι οι τελευταίες για τα επόμενα δέκα ή εκατό χρόνια. Τις επόμενες τρεις εβδομάδες, ο τραπεζίτης Σαχτ, θα συγκεντρώσει ενισχύσεις για το ναζιστικό κόμμα από 17 διαφορετικές επιχειρήσεις!! (Αστερίου 2012. 112)
Κατά συνέπεια, μπορούμε ιστορικά, να βγάλουμε το συμπέρασμα, ότι ο φασισμός δεν αποτελούσε την πρώτη επιλογή για τους περισσότερους επιχειρηματίες, ήταν όμως η καλύτερη επιλογή σε σχέση με τα πιθανά ενδεχόμενα στις συνθήκες του 1922 και του 1933 αντίστοιχα που θα οδηγούσαν ή στον σοσιαλισμό ή σε ένα δυσλειτουργικό σύστημα αγοράς. Έτσι, έδωσαν την συναίνεσή και υποστήριξή τους στην δημιουργία ενός φασιστικού κράτους και έκαναν τους αναγκαίους συμβιβασμούς. Επομένως, οι επιλογές που κάνουν οι οικονομικές και κατά συνέπεια πολιτικές ελίτ δεν είναι πάντα οι πρώτες στον κατάλογο των προτιμήσεών τους. Προχωρούν έχοντας πάντα να επιλέξουν ανάμεσα σε ένα φάσμα επιλογών. Σε κάθε διασταύρωση αυτού του δρόμου πάντως, επιλέγουν την αντισοσιαλιστική λύση. (Πάξτον 2006. 166)
Η αναγέννηση του φαινομένου στην Ελλάδα της κρίσης
Στην Ελλάδα, φαίνεται ότι συνυπάρχουν και αλληλοτροφοδοτούνται πολλοί ,διαφορετικοί όροι ευνοϊκοί προς το φασιστικό φαινόμενο. Επιπλέον, σήμερα πραγματοποιείται η πλήρης κατάργηση της λαϊκής κυριαρχίας όπως αυτή προβλέπεται από το σύνταγμα , και η εκχώρησή της στις ελίτ της Ευρωπαϊκής Ένωσης. (Βασσάλος 2012. 31-33) Ρόλο ατμομηχανής σε αυτή την διαδικασία, παίζει, η ύπαρξη του Μνημονίου και οι απαιτήσεις των δανειστών για μείωση του πραγματικού κοινωνικού μισθού, κάτι που τις περισσότερες φορές προβλεπόταν ήδη από τις συνθήκες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και καλωσορίζεται από τα κόμματα εξουσίας. Επίσης, σήμερα , επικρατεί η κατάσταση όπου ο άνθρωπος εντός της αστικής κοινωνίας και του υποδουλωτικού καταμερισμού εργασίας, μετατρέπεται σε μία αδύναμη προσωπικότητα (Παυλίδης 2012. 106-108 ), με μηδενικούς ηθικούς πολιτιστικούς και κοινωνικούς δεσμούς (Πάξτον 2006. 290) και φυσικά με αδύναμη συλλογική μνήμη (Γούναρη και Γρόλλιος 2010, 88 και Standing 2012) . Έτσι, η Χρυσή Αυγή προτείνει την αυτοδιάλυση, δηλαδή την πλήρη στράτευση του Εγώ μέσα σε ένα κίνημα “αναγέννησης” και “ενοποίησης” εντός της φαντασιακής κοινότητας του έθνους. Επιπλέον, μέσα σε όλο αυτό το εκρηκτικό κλίμα, μείωσης της βιοτικού επιπέδου της συντριπτικής πλειοψηφίας του λαού, ο αποδιοπομπαίος τράγος βρίσκεται από πολύ κόσμο, στο πρόσωπο των μεταναστών. Είναι εμφανές ότι, η πολιτική ατζέντα των τελευταίων κυβερνήσεων που ιεραρχεί ως σημαντικό το ζήτημα των μεταναστών και της παρεμπόδισης πρόσβασης στην Ελλάδα με κατασταλτικά μέσα, αντικειμενικά προωθεί την λογική της Χρυσής Αυγής.
Πέραν τούτων σημαντικό ρόλο παίζουν οι λανθάνουσες εδαφικές και ταξικές συγκρούσεις υπό προϋποθέσεις, μπορούν να γίνουν βούτυρο στο ψωμί των φασιστών. Βέβαια, όπως αναφέρει ο Κωστόπουλος, οι φασίστες, πάντοτε λένε αυτά που αναπαράγει η κυρίαρχη ιδεολογία και η κοινή λογική και τα προεκτείνουν στα άκρα (Κωστόπουλος 2012) .Ως εκ τούτου, όταν η κυρίαρχη ιδεολογία επέλεξε να ανοίξει το ζήτημα της ονομασίας της Μακεδονίας με όρους “τετραχιλιετούς ελληνικού πολιτισμού” , ήταν προφανές ποιος μπορούσε εν τέλει, να εκφράσει με συνέπεια την κυρίαρχη ιδεολογία. Το κυριότερο σημείο όμως στο οποίο θα έπρεπε να σταθούμε, είναι το ότι η χώρα μας παρουσιάζει μία έντονη κρίση που δεν μπορεί να επιλυθεί μέσω της εφαρμογής παραδοσιακών λύσεων. Αυτό είναι και κάτι που στην πρώτη διασταύρωση των λύσεων, μίας σοσιαλιστικής εξουσίας από την μία και μίας φασιστικής από την άλλη είναι πολύ πιθανό να στρέψει τις ελίτ προς την δεύτερη επιλογή κάτι που είναι βασικό για το άνοιγμα του δρόμου προς τον φασισμό, όπως άλλωστε συνέβη ιστορικά σε Γερμανία και Ιταλία. Υπό αυτή τη οπτική, την οπτική δηλαδή, της απόγνωσης της αστικής τάξης και του πολιτικού της προσωπικού είναι πολύ χαρακτηριστική η δήλωση του Βενιζέλου, ο οποίος αναφέρει ότι για να σωθούμε, “Ο Θεός της Ελλάδας θα πρέπει να βάλει το χέρι του” (Βενιζέλος 2012).
Κατάσταση έκτατης ανάγκης (ή αλλιώς συνολική καταστρατήγηση των δημοκρατικών ελευθεριών)
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι έχουμε οδηγηθεί σε μία κατάσταση όπου όπως και τότε παρατηρείται μία πολύ σημαντική κρίση του υπαρκτού φιλελευθερισμού , και των φιλελεύθερων δημοκρατιών. Στο παρελθόν, ήταν οι πόλεμοι και οι επαναστάσεις που απορύθμισαν την αγορά και το κοινοβούλιο -βασικές φιλελεύθερες λύσεις- με αποτέλεσμα ο φασισμός να προτείνει νέες λύσεις στις προκλήσεις που ανέκυπταν από τις κοινωνικές εντάσεις. Σήμερα, βέβαια, δεν έχουμε πόλεμο μεγάλης κλίμακας ή κοινωνικές επαναστάσεις, αλλά τα φιλελεύθερα πολιτεύματα βρίσκονται πάλι σε σημείο καμπής λόγω της κοινωνικής αναστάτωσης. Αυτή η κατάσταση οξύνεται ακόμα περισσότερο, σε χώρες όπως η Ελλάδα όπου η καπιταλιστική δομική κρίση συνδυάζεται με κρίση χρέους. Χαρακτηριστική είναι και η δήλωση του think tank της αστικής τάξης, Χέρφριντ Μύνκλερ, που αναφέρει:
«Ωθώντας προς περισσότερο εκδημοκρατισμό, είναι σαν να παίζεις ένα παράτολμο παιχνίδι το οποίο μπορεί να οδηγήσει στη διάλυση της Ευρώπης. Αυτοί που βλέπουν τον εκδημοκρατισμό σαν μια λογική αντίδραση στην κρίση δεν έχουν πολυκαταλάβει το ρίσκο. Η δημοκρατία χρειάζεται συνθήκες οι οποίες αυτή τη στιγμή δεν υφίστανται στην Ευρώπη. «(Μύνκλερ 2012)
Να που μερικές δηλώσεις “φιλελεύθερων δημοκρατών ” έχουν σατανική ομοιότητα με τις δηλώσεις τις Χρυσής Αυγής: “Η ασθένεια της Ευρώπης είναι ακριβώς αυτή που προβάλλεται ως θεραπεία και ονομάζεται δημοκρατία.” (Ζιάκα 2012. 370)
Επομένως για να επιβιώσει το καπιταλιστικό σύστημα έχουμε σήμερα παγκοσμίως αλλά και στην Ελλάδα, την προώθηση και εδραίωσης μιας κατάστασης διαρκούς “εξαίρεσης”, αλλά και την προώθηση του ιδεολογήματος της κυβέρνησης των ικανών και των άξιων. Σε ότι αφορά την κατάσταση εξαίρεσης, αυτή αναφέρεται σε μία έννοια της γερμανικής νομικής παράδοσης που αφορά την προσωρινή αναστολή του συντάγματος και του κράτους δικαίου, παρόμοια με την έννοια της κατάστασης πολιορκίας στη γαλλική παράδοση. Η συγκεκριμένη παράδοση συνταγματικής σκέψης υποστηρίζει ότι σε περιόδους σοβαρής κρίσης και κινδύνου, όπως για παράδειγμα εν καιρώ πολέμου, το σύνταγμα πρέπει να αναστέλλεται προσωρινά και να δίνονται έκτακτες εξουσίες σε ένα ισχυρό εκτελεστικό σώμα, ή ακόμα και σε έναν δικτάτορα, προκειμένου να προστατευτεί η πολιτειακή τάξη. Από ότι βλέπουμε στην Ελλάδα αλλά και παγκοσμίως αυτή η κατάσταση τείνει να γίνει μόνιμη και γενική, να γίνει δηλαδή ο κανόνας. (Χαρντ και Νέγκρι. 2011 25-26)
Εκτιμούμε ότι σαφής υλοποίηση των παραπάνω αντιλήψεων ήταν, ο διορισμός του Παπαδήμου δηλαδή ενός μη εκλεγμένου “άξιου” τραπεζίτη ως πρωθυπουργού της χώρας, καθώς και η σύσταση του σημερινού υπουργικού συμβουλίου που αποτελείται κατά βάση από μη εκλεγμένους “ικανούς” τεχνοκράτες. Βεβαίως σε αυτό το σημείο θα πρέπει να πούμε ότι η αντίληψη για κυβέρνηση των ικανών και η απαισιοδοξία απέναντι στις δυνάμεις τις δημοκρατίας, ήταν πάντοτε αντιλήψεις που εξέφραζε το φασιστικό κίνημα. Έτσι, ήδη από το 1840 ένας ανακηρυσσόμενος από τους ναζί ως πολιτικός τους πρόδρομος, ο Καρλάιλ, προτείνει στην Αγγλία ως θεραπεία της κοινωνίας την διοίκηση από μία ελίτ αποτελούμενη από ανιδιοτελείς αρχηγούς της βιομηχανίας και άλλους φυσικούς ήρωες (Πάξτον 2006. 55). Άλλωστε, τα φασιστικά κινήματα ιστορικά υπογράμμιζαν πόσο ασήμαντοι είναι οι νόμοι της εκλογικής και κοινοβουλευτικής δημοκρατίας καθώς στην πράξη υπονομεύονταν αναπόφευκτα από την εξουσία των ελίτ και από τα “παράλογα “κατάλοιπα των λαϊκών αισθημάτων και των μαζών. Πάντως, το ότι οι φασίστες ενισχύονται από την αστική τάξη μόνο όταν για αυτήν δεν υπάρχει άλλη πολιτική λύση, φαίνεται να καταρρίπτεται από την ελληνική ιστορία, όπου στον μεσοπόλεμο οι αστοί, ενίσχυαν τα φασιστικά μορφώματα χωρίς να υπάρχει την συγκεκριμένη στιγμή υπαρκτός επαναστατικός κίνδυνος, απλά προληπτικά, ενόψει και των πιθανών συνεπειών της μεγάλης οικονομικής κρίσης του 1929 (Μαρκέτος 2006 21). Αυτό βεβαίως συμβαίνει, διότι τα φασιστικά κινήματα δεν χρειάζεται να φτάσουν στο σημείο συγκυβερνήσουν με τα αστικά πολιτικά κόμματα ( όπως συνέβη αρχικά σε Ιταλία και Γερμανία) ούτε (όπως συνέβη στην συνέχεια) να κάνουν πραξικοπήματα, για να φανούν χρήσιμα στην αστική τάξη,να ζημιώσουν το εργατικό κίνημα και να συνεισφέρουν στην καπιταλιστική σταθερότητα.
Αντί επιλόγου, θα παραθέσουμε απόσπασμα από την ομιλία ενός ανθρώπου που αγωνίστηκε ενεργά (με τανκς και αεροπλάνα) σε εκείνη την εξέγερση του Δεκέμβρη του 1944 για να διαφυλάξει την “φιλελεύθερη δημοκρατία” στην χώρα μας. Έτσι για να ξέρουμε με ποιους είχαμε και έχουμε να κάνουμε…
«Το κίνημά σας πρόσφερε υπηρεσία σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Ο μεγάλος φόβος που διακατείχε τον δημοκρατικό ηγέτη ή ηγέτη της εργατικής τάξης ήταν η πιθανότητα να υπονομευτεί ή να υπερθεματιστεί από κάποιον πιο ακραίο από αυτόν. Φαίνεται ότι μια συνεχής μετακίνηση προς τα αριστερά, ένα είδος αναπόφευκτης διολίσθησης την άβυσσο ήταν το χαρακτηριστικό όλων των επαναστάσεων. Η Ιταλία έδειξε ότι υπάρχει ένας τρόπος να παλέψεις τις ανατρεπτικές δυνάμεις, ένας τρόπος που μπορεί να κινητοποιήσει την πλειοψηφία του κόσμου, η οποία κατάλληλα καθοδηγούμενη, μπορεί να εκτιμήσει και να θελήσει να υπερασπίσει την τιμή και τη σταθερότητα των πολιτισμένων κοινωνιών. Η Ιταλία παρείχε το απαραίτητο αντίδοτο στο ρώσικο δηλητήριο. Από δω και στο εξής, κανένα μεγάλο έθνος δεν θα μείνει χωρίς το έσχατο μέσο προστασίας απέναντι στην ανάπτυξη καρκινωμάτων… Αν ήμουν Ιταλός θα ήμουν με όλη την καρδιά μαζί σας, από την αρχή μέχρι το τέλος, στη θριαμβευτική σας μάχη ενάντια στις βάρβαρες ορέξεις και τα πάθη του Λενινισμού.»
Ουίνστων Τσώρτσιλ: ομιλία στην φασιστική Ρώμη το 1927
(Μπέχαν 2012. 164)
Βιβλιογραφία
Αστερίου, Ελένη 2012. “Φασισμός ,μεγάλο κεφάλαιο και εργατική τάξη”. Μαρξιστική Σκέψη. 5: 97-129
Βασσάλος, Γιώργος. 2012. “Πάνω απ’του κάστρου των Βρυξελλών τη σκοπία, οι Πολυεθνικές κοιτούν”. Τετράδια Ανυπότακτης Θεωρίας. 1:24- 37
Γούναρη, Παναγιώτα και Γρόλλιος, Γιώργος. 2010. Κριτική Παιδαγωγική, μία συλλογή κειμένων. Αθήνα: Gutenberg
Ζιάκα, Χριστίνα. 2012. “Χρυσή Αυγή, ο φασισμός από την ανυπαρξία στο προσκήνιο σε συνθήκες κρίσης”. Μαρξιστική Σκέψη. 5:367-381
Μαρκέτος, Σπύρος. 2006. Πως φίλησα τον Μουσολίνι! Τα πρώτα βήματα του ελληνικού φασισμού.
Αθήνα: Βιβλιόραμα
Μπέχαν, Τομ. 2012. Arditi del Popolo Η ιστορία της πρώτης αντιφασιστικής οργάνωσης. Αθήνα : Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο
Πάξτον, Ρόμπερτ. 2006. Η ανατομία του φασισμού. Αθήνα: Κέδρος
Παυλίδης, Περικλής. 2012. Η γνώση στη διαλεκτική της κοινωνικής εξέλιξης. Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο
Χαρντ, Μάικλ και Νέγκρι, Αντόνιο. 2011. Το Πλήθος , πόλεμος και δημοκρατία στην εποχή της Αυτοκρατορίας. Αθήνα: Αλεξάνδρεια
Guy, Standing. 2012. Precariat: From Denizens to Citizens?. Northeastern Political Science Association. Ανακτήθηκε στις 29 Σεπτεμβρίου 2012
Ηλεκτρονικές πηγές
Βενιζέλος, Ευάγγελος 2012. Δηλώσεις. Ανακτήθηκε τις 30 Σεπτεμβρίου 2012. (http://www.agioritikovima.gr/2011-07-14-22-28-56/6407-euaggelos-benizelos-o-theos-tis-ellantas-na-mas-boithiei)
Κωστόπουλος, Τάσος 2011. “Πως φίλησα τον Μουσολίνι”- Παρουσίαση. Ανακτήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2012. (http://www.youtube.com/watch?v=zhTcKYXXyHg)
Μύνκλερ, Χέρφριντ. Από την ανικανότητα των ηγετών στην ανικανότητα της Δημοκρατίας. Ανακτήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2012. (http://ksipnistere.blogspot.gr/2011/07/blog-post)
*Πηγή: περιοδικό «Αναιρέσεις» – τεύχος 19
